edebiyat

More documents

Recommendations

Info

KUTLU TÖRE ÜSTÜNE İlk baskısından beri gör-" düğüm ve zaman zaman karıştırdığım Kutlu Töre'yi. ne yazık ki, ancak ikinci baskısı yapıldıktan sonra okuyabildim. Alper Aksoy'un Kutlu Töre'sini o- kurken niçin bu zamana kadar okuyamadığıma teessüf ettim. Milletimize âit ne varsa hepsiyle ilgilenen insan için Kutlu Töre' de çok şey vardır. Kutlu Töre'yi, bir roman o- kuyorum diye okuyup geçmedim; daha doğrusu geçemedim. O, şimdiye kadar okuduğumuz romanların çoğundan farklı ve kendine has bir muhtevaya sahiptir. Kutlu Töre'yi okurken Rus, Çin, Acem, Arap, Bulgar, Yunan gibi milletlerin esareti altında kalmış ve her türlü hakları elinden ahiamıjşV hürriyetten mahrum, kendi vatanında öksüz, kimsesiz ama şuurlu, u- yanık soydaşlarımızın hâlini düşündüm ve esef etmeden duramadım. Esef ettim; zîrâ, onlarda bulunan şuurun, uyanıklığm i- nanç ve ülkünün birazı bizde olsaydı, Türklük dünyasının bugünkü durumu —şüphesiz— daha farklı olacaktı. Kendi kendimizle savaş hâlinde olmamız yüzünden, kendi düzenimizi, kendi emniyetimizi sağlayamadık ki onlara da faydamız dokunsun! Kutlu Töre, bir mâcerâ romanı değildir; bir ferdin veya topluluğun psikolojik tahlili hiç değildir. Tarihî bir roman da de- Fahri UNAN ğildir. Kutlu Töre, vatanı gasp edilmiş, istiklâline boyunduruk vurulmuş, her türlü imkândan mahrum, dış dünyaya pencereleri sıkı sıkıya kapatılmış bir avuç Türk'ün ölüm-kalım savaşının romanıdır. Romanın özetini vermek istemiyorum. Zîrâ buna bu küçük makalenin hacmi müsait değildir. Onun bezi yönlerini ve üslûbunu biraz kurcalamak istedim. Roman, Kaşkay aşiretinin, İran hükümeti ve onların arkasındaki İngilizlerle mücâdelesini anlatı ve bir milleti ayakta tutan sırrı ortaya kor. Bu sır «töre» mefhûmunda gizlidir. Töre, târihin derinliklerinden süzülüp gelen kamu vicdanının koyduğu kaidelerdir. Yazılı bir hukuk kaidesi değildir ama, belki ondan daha keskin ve daha bağlayıcıdır. Töreye asla karşı gelinmez, asla bozulamaz, tahrip edilemez. Milletin sosyal hayâtı onların varlığı ile düzenini bulur. Kuvvetli törelere sahip olan milletler bizzat kendileri de kuvvetli olur. Romanda bilhassa Kaşkaylar için töre herşeydir ve tarifini Gökçe Ana'nm sahamda bulur. Onun eliyle eğriler düzeltilir, sapmışlar yola getirilir^ aksaklıklar giderilir. Gökçe Ana, törenin tâ kendisidir. Törelere yapılan müdâhalelere şiddetle karşı konur. Kaşkaylarm, İran hükümeti ile kavgaları da bu yüzdendir ve İran hükümetinin isteği, töreyi ortadan kaldırmak olarak görülür; bunun için ölüm göze alınır. Aslında korunmak istenen töre değildir; onlarla kâim olan milleti korumak, milletin aslî benliğinden uzaklaşmasına müsâ de etmemektir. Çünkü töre varsa millet de vardır. O ortadan kalkarsa milletin yok olması, Acemleşmesi kaçınılmaz bir neticedir. Kutlu Töre, sâdece Kaşkay ve İran kavgasını anlatmaz. Bir aşiret hayâtı içerisinde ne varsa hepsi gözlerimizin önüne serilir. Kaşkaylann yaz ve kış yaşayışları, eğlenceleri, göçleri, yaylakları, kendi aralarındaki münâsebetleri; el ve ev işlerindeki maharetleri; kadın ve erkeğin aşiret içindeki yerleri; iyi ve kötü, güzel ve çirkin telâkkileri; yaşama, var olma ve bu varlığı sürdürme gayretleri, hepsi hepsi canlı bir şekilde ortaya konur. Gidip görmediğimiz hâlde apaçık Kaşkayları gözümüzün önüne getirebiliriz. Bu bakımdan, gözlem olmadığı halde, sanki gözlem neticesinde her şey ortaya konmuş gibidir. Yazarın, Kaşkaylarla yıllarca içice yaşadığını, onlardan biri olduğunu sanırız. Belki de Kutlu Töre'yi çekici yapan budur. Romandaki insan kadrosu-
nin da Kaşkaylarla kuvvetli bir ahenk sağladığı dikkati çeker. Kaşkaylara ait bütün isimler, kapalı bir cemiyet hayâtı yaşayan aşiretle uyumlu ve o derece millî, o derece Türkçedir. Bütün fertler birbiriyle kaynaşmış şekilde ve iç içedir. Ne sivrilikler, ne de silik karekterler vardır. Herkes aşiretin varlığının devamından başka bir şeyi düşünmez. Herkesin ortak gayesi milleti ilelebet yaşatmaktır. Yalnız bir şey dikkati çeker Yazar, Kaşkaylara âit olan karekterlerini —taraf tutar şekilde— her türlü kötülükten ve art düşünceden uzak tutar. Her halleriyle mâsundurlar. Buna karşılık gerek İranlılar, gerek İngilizler hep yalancı, sahte, dalavereci ve ikiyüzlüdür. Bu durum yazarın lehine mi, aleyhine mi bilmiyorum. Aksoy'un, bilhassa üslûbu dikkat çekicidir. Kendine has bir üslûp ortaya koymuştur. Cümleler kısa, etkileyici, destânî bir havadadır. Hele bu kısa cümlelerin birbirini takip etmesi oldukça ahenkli bir durum oluşturmuştur. Bir cümlenin son kelimesiyle, ikinci cümlenin ilk kelimesinin aynı olduğu hâller, ifâdeye şiiri bir karekter vermektedir. Bu cümleden olmak üzere, bölüm başlarındaki Dede Korkutvarî söyleyişler romana o- rijinal bir hava vermektedir. Bu üslûp içinde tasvirlerin çok mühim bir yeri vardır. Kişi tasvirleri yok denecek kadar azdır. Ancak buna mukabil tabiat ve zaman tasvirleri çok canlıdır. Gidip görülmüş ve ondan sonra yazılmış intibaını verir. Karşımıza bir resim veya tablo çıkar ve olanca parlaklığı, olanca renkliliği ile bize —adetâ— gülümser. Yalnız kelime seçiminde -istenerek mi bilmiyorum- edebî dilin dışına çıkılmış ve yer yer mahallî söyleyişler, mahallî kelimeler kullanılmıştır. Kanaatimce bu hususa biraz dikkat e- dilse çok daha güzel olurdu. Romanda vak'anın kuruluşu ve gelişmesi normal seyrini takip etmiştir. Geriye dönüşler hemen hemen hiç yoktur. Yazar, baş taraflarda Hüsrevi'n çevresinde bir aşk motifi oluşturmuşsa da, buna takılıp kalmamış, okuyucuyu, aşkın sonu ne olacak gibi bir merakta bırakmamıştır. Hattâ bu aşk. o derece ehemmiyetsizdir ki, sonunun ne olduğunu, Hüsrev'le Elvan'm neye karar verdiklerini bile bilmiyoruz. Aşk motifi, İngiliz entrikasını bir temele oturtmak i- çin ele alınmış intibaı vermektedir. Burada şu hususa da dikkati çekmek isterim: Romanda iki üslûp göze çarpmaktadır, öyle ki, bu iki üslûp birbirinden tamamen farklıdır. Biri yazarın bizzat kendi üslûbu, ikincisi ise Cemâl Hüsnü Taray ve Naci O- kay'm anıları şeklinde verilen üslûptur. İlk bakışta ikincisi yama gibi görünüyorsa da, bir anının roman üslubuyla verileme yeceği göz önüne alınınca normal, hattâ elzem görülür. Hattâ diyebilirim ki, ikinci üslûp anlatıma biraz daha hareketlilik getirmiştir. Kutlu Töre nedir Yukarıda da söylediğim gibi ne mavera romanı, ne tarihî bir roman, ne de tiplerin romanıdır. Hattâ, o kadar ağır basmasına rağmen «Töre romanı» da değildir. Macera anlatmak gibi bir kaygı a- rayamayız-, târihî olacak hiç bir yönü yoktur. Tipıerin romanı o- labilecek bir karektere de sahip değildir. O kadar sivrilmiş gibi görünmesine rağmen Gökçe A- na'ya bile tip diyemeyiz. Her haliyle içinde bulunduğu topluluğun bir parçasıdır ve onlarla açıklık kazanır. Tip olabilmesi için etrafından tamamen soyutlanmış, nev'i şahsına münhasır hiç bir tarafı yoktur. Töre romanı da olamaz. Çünkü, yazar bize törelerin ne olduğunu öğretmeye kalkışmadığı gibi, törelerin müdâfaasını da yapmaz. Esasen töre, milletin dayanağı, sosyal hayâtın tanziminde faydalanılan bir kaynak olarak ehemmiyet kazanır. Milletin hayatı onun varlığı ile var olduğu için uğrunda ölüm göze alınır. Kutlu Töre, bir millî şuur ve ülkü romanıdır. Dumura uğramış dimağları uyarmaya, bizi biz yapan kıymetleri hatırlatmaya çalışan bir romandır. Belki de dünümüzü hatırlatarak bugünümüze yön vermeye çalışan bir romandır. Çünkü, aynı yollardan biz de, Anadolu Türklüğü de geçmiştir. Kökünden kopan ağaç kurumaya, dalından kopan yaprak çürümeye mahkûmdur. Çürümemizin önlenmesi de köke ve dala bağlı kalmakla mümkündür. Ona ayrıca, Türk milliyetçiliğinin sınırlarının nerelere uzandığını gösteren bir roman gözüyle de bakabiliriz. ÇAĞRI KİTABEVİ KONYA'DA ZENGİN ÇEŞİTLEYLE HİZMETE GİRDİ Adres: Mevlâna Cad. Şairhasarı Rüştü Sok. No. 23/D KONYA 35
Page 1 and 2: Sayı: 19 • Ekim -1983 .-• edeb
Page 3 and 4: DERGİLERİMİZ ve GENÇLERİMİZ A
Page 5 and 6: şımız da «Bize de yer açm, biz
Page 7 and 8: 1980 öncesinde «politize olmuş»
Page 9 and 10: Ği varlığımızın içinde evren
Page 11 and 12: ömrü var; acımasız kader onlar
Page 13 and 14: Bu, romanın başında «synchroniq
Page 15 and 16: lüğü, Madrid Sefiri Eşref Paşa
Page 17 and 18: VAPURDA Öyle güzelsiniz ki Keşke
Page 19 and 20: yasının anahtarıdır. Şiir boyu
Page 21 and 22: fiLMUNYI'BIN Gurbet Derdim söyleyi
Page 23 and 24: yer değildi benim için. A- ra-sı
Page 25 and 26: ortaya Duygu ve düşüncelerin en
Page 27 and 28: DİVAN ŞİİRİMİZE DÂİR Halil
Page 29 and 30: şahsî tercihlerin! de örnekler a
Page 31 and 32: üyük şeylere olur.. Bilgiye geli
Page 33 and 34: HİKAYE YÂR O BANA Yaşar ASIM OÖ
Page 35: yeni bir safhasını yaşamağa ba
Page 39 and 40: ten "ak gemiyi" yakalamış olmanı
Page 41 and 42: dAPffîlftl* S. Ağa BAYDİLİ Beş
Page 43 and 44: Prof. Dr. Bahaeddin ÖGEL' in eseri

edebiyat

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?