Yunus Emre Özel Dosya

miş. Gönlünü dil etmiş; dili gönül hâline gelmiş
bir kişidir Yunus. İşte bu, Türkçe kelimeleri ve
kavramları yeni boyuta taşımış ve derinleştirmiştir.
Başka bir açıdan Yunus’a bir bakalım: Yunus
kimdir Yunus: “İslamın derinliği; Türkçenin
inceliğidir. İslamda derinleşme yani ihsana ulaşma
olayı gerçekleştikten veya gerçekleştirildikten
sonra sen hangi dille konuşursan konuş, ona
yeni bir mana, yeni bir elbise giydirecek duruma
gelmiş durumdasındır zaten. İşte Yunus, sıradan
konuştuğumuz bir dili bugün Ala-i illiyuna çıkarmıştır.
Başta dediğim gibi Resulullah Efendimiz,
sokak Arapçasını “Rabca”ya çıkarmıştır. Miraca
çıkmış, miracı görmüş ve miraca bulanmış bir gönül
olarak geri geldiğinde, artık Resulullah’ın konuştuğu
dil, bir gün önce konuştuğu dil değildi.
Çünkü nefsini Hakk ile boyayan (Sıbgatullah) kişi,
dilini de Allah’ın rengine boyamış olacaktır. İşe
bu Yunus için de geçerlidir. Yunus’un izinden gidenler
için de -hangi dili konuşuyor olursa olsungeçerlidir
Hani, konuşmamın başında söylediğim
birden fazla Yunus vardır sözünü de aydınlığa çıkarmış
olduk sanırım.
Türk romanında da Yunus’un ve Yunus gibi
Türk kültür ve irfan dünyasının önemli eserlerinin
konu edildiğini, işlendiğini görüyoruz. Farklı
Yunus yüzleriyle karşılaşıyoruz. Kimi zaman
bu kurgu kahramanlar ile gerçek kişilikleri örtüşmüyor.
Bunu nasıl değerlendiriyorsunuz
Her romancının romanını kaleme alırken yeni
bir kurguyla ortaya çıktığını çok iyi biliyoruz.
Bunlar, gerçek Yunus mudur yoksa yorumlanmış
Yunus mudur Tabii ki yorumlanmış, kurgulanmış
Yunuslardır. Demin, hümanizm için söylediklerim,
bu roman kahramanları için de geçerlidir.
Örneğin Kemal Tahir’in Devlet Ana’sında Yunus’u
görmekteyiz. Bu Yunus, Kemal Tahir’in Yunus’udur
veya Emine Işınsu’nun Yunus’udur. İskender
Pala Bey’in Yunus’udur. Aslında burada bence çok
önemli bir sakınca var: Yunus’u veya Mevlana’yı
yeni tanımaya başlayan birinin onlar hakkında bilimsel
birtakım eserler okumadan önce bu kurgu
romanlardan başlarlarsa Yunus ve Mevlana’yı hakkıyla
tanıyamayacakları veya yanlış tanıyacakları
gibi bir endişeye sahibim. Çünkü gerçek Yunus ile
kurgu Yunus aynı kişiler değildir. Ancak bunun
da kaçınılmaz olduğunu itiraf etmek zorundayım.
O zaman romancıların, Yunus’u veya Mevlana’yı
işlerken, bu kişilere metafizik derinlik vermeleri
yerinde olacaktır. Çünkü oluşturdukları bu tipler,
Yunus ve Mevlana’nın, onları yeni tanıyan okuyucuların
kafasında bir imaj oluşturacaktır. Bunu ise
çizgi ve onların hayatlarının menkıbelerin dışına
çıkmadan yapmaları gerekmektedir. Ama yine de
romancının da ‘benim işime karışma! diyeceğinden
kuşkum yok. Benim tavsiyem ise her yaştan
ve kültürden insanların anlayabileceği tarzda ilmî
eserler ortaya konmalı ve Yunus ile Mevlana seviyelere
göre düzenlenmelidir.
Hocam, örneğin son zamanlarda Yunus’un,
Mevlana’nın hatta Şems-i Tebrizî’nin romanlarının
yazıldığını görüyoruz. Mesela Elif Şafak’ın
Aşk adlı romanında Şems-i Tebrizî’ye şarap içirildiğini,
hatta Şems’in namaz kılmadığını; onun
namazdan dahi azat edildiğine dair cümleler görüyoruz.
Bu durum, o değerli şahıslar hakkında
olumsuz bir önyargı oluşturmaz mı veya yanlış
tanınmalarına neden olmaz mı
Evet, tehlikelidir. Bu gibi olaylara iki taraftan
bakılmadır. Biri hakikat; diğeri ise şeriat dairesidir.
Bu gibi şeyler ehlullahın hayatında olabilmektedir.
Ama bunlar kesinlikle görüldüğü gibi değildir.
Çok derin ve bilinmesi gereken bir arka planı
vardır. Mesela Yunus diyor ki bir yerde:
Beş vakt tertibimiz bir vakte geldi
Beş bölük oluban kim kıla taât
Şimdi bu beyite hem şeriat hem de hakikat
noktasından bakabiliriz. Eğer şeriat noktasından
bakarsak şöyle bir yorum ortaya çıkar: “Yunus,
beş vakit namazı bırakmış, bir vakte indirmiş. Hiç
öyle şey olur mu” Hakikaten Yunus’un şirine bakacak
olursanız dediği aynen öyledir. Ama hakikat
noktasından bakarsanız işler değişir. Hakikat
noktasından bakarsak da şöyle bir yorum ortaya
çıkar: Yunus’un dediği o bir vakit “an”dır. Namazın
sırrı, insanın namaz esnasında “zaman” boyutundan
“an” boyutuna geçmesidir. Yani kıldığımız
bütün namazlar, bizim o “an” noktasını yakalayıp,
işte o “an” boyutuna geçebilmektir. Peki, o an nedir
“Allah, “zamanda” çokluktadır; ama “an”da
tekliktedir. İnsan da hayatı boyunca o “an”ı yakalamak
için gayret eder. Tek vakitten Yunus’un kas-
18
haziran-temmuz-ağustos
2012