You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
İSMAİL ÇETİŞLİ*<br />
Gönül Çalab’ın tahtı Çalap gönüle baktı<br />
Kim gönül yıkar ise iki cihan bedbahtı<br />
Kültür ve edebiyatımızın anahtar kelime/<br />
kavramlarından biri “gönül”dür. Onunla<br />
eşanlamlı olarak değerlendirilebilecek olan Türkçe<br />
kökenli “yürek” ile Arapçadan aldığımız “kalp” ve<br />
Farsçadan dilimize giren “dil”, hiçbir zaman “gönül”<br />
kadar yaygınlık ve anlam zenginliği kazanmamıştır.<br />
Nitekim Nihat Sami Banarlı, “Gönül Sözüne<br />
Dâir” başlıklı yazısında en eski metinlerden beri<br />
kullanılagelen, ama <strong>Yunus</strong> <strong>Emre</strong>’de gerçek sesine<br />
kavuşan “gönül”ü “Türk dili var olalıdan beri yaşayan<br />
ve yaşatılan” en güzel kelimelerinden biri<br />
olarak görür. 2<br />
Her türlü duyu ve duygu dünyamızın merkezinde<br />
yer alan gönül, doğal olarak günlük hayatımız<br />
kadar edebiyatımızın da anahtar kelime/kavramlarından<br />
biri olmuştur. Çünkü “duyguların dili” biçiminde<br />
tanımlanan şiir bir yana, edebiyat sanatının<br />
bütün alanlarında sanatkârın hareket noktası kadar<br />
hedefi de büyük ölçüde gönüldür. Duyguların<br />
beşerî veya metafizik nitelikli olması sonucu değiştirmez.<br />
Edebî eser, temel özelliklerinden olan<br />
lirizmi hep bu kaynaktan alır. Özellikle Türk şiirini<br />
*<br />
Prof. Dr., Pamukkale Ü., Öğretim Üyesi<br />
düşündüğümüz veya ana hatlarıyla hatırladığımızda<br />
bu gerçeği daha derinlemesine idrak ederiz.<br />
“Edebiyatımızın bütün türlerinin, gerek halk<br />
edebiyatı, gerek divan edebiyatı olsun, dinî ve tasavvufi<br />
edebiyatımızın müşterek konularından birisi,<br />
belki de en mühimi ve en çok işleneni gönül<br />
mefhumudur.” 3 Gönül, hem başlı başına bir konu<br />
objesi/kaynağı, hem de teşhis ve mecaz sanatları<br />
çerçevesinde somut bir varlık olarak algılanır. Mesela<br />
divan şiirinde gönül; “aşk kavgasının yapıldığı<br />
yerdir. Gıdası gam ve kederdir. Daima harap olmaya<br />
yatkındır. Fitnenin doğuş yeridir. Bütün zevki<br />
sevgilinin hayali ile avunmaktır. Naz onun en çok<br />
kapıldığı şeydir. Hiç istemediği unsur ağyârdır. Son<br />
derece kıskançtır. Sevgiliden ilgi görmez ama ümidini<br />
kaybetmez. Daima aşk ve güzellik unsurları<br />
(gamze, çeşk, zülf vb.) tarafından yağma edilir, yakılıp<br />
yıkılır.” 4 Onun içindir ki gönül şairinin dili ve<br />
idrakinde kimi zaman âşık, mecnun, divane, şeyda,<br />
kimi zaman kul, garip, miskin, avare, kimi zaman<br />
esir, mahpus, berdar, kimi zaman ev, virane, saray,<br />
divan, taht, kimi zaman mum, çerağ, pervane, kimi<br />
zaman şehir, ülke ve memleket, kimi zaman ayna,<br />
kimi zaman çocuk, çoğu zaman da hasta, bimar,<br />
69<br />
haziran-temmuz-ağustos<br />
2012
Change language