Yunus Emre Özel Dosya

cak olamadıysak çoktur. O hâlde Hakk’ın nuruyla
bakan veliler muhataba kem nazarla değil safa
nazarıyla bakarlar. Safa nazar, Hak nurunu onun
lütfüyle ödünç kullanmaktır.
Yunus er nazarında tâze güller açılmış
Sen gerçek bülbülisen nazarda ötmek gerek
145/6
Anlaşılıyor ki Yunus Emre, Hak nuruyla bakan
bir velinin nazarına muhatap olmuş ve şeyhin
sırrını bir gül bahçesinde o anda açan güller
biçiminde görmüştür. Gül maşuku yani sevgiliyi,
bülbül de âşıkı işaret ettiği için, Yunus’un payına
düşen şey âşıklıktır. Gülü gören bülbülün
ötmemesi düşünülemeyeceğine göre, nazarıyla
Yunus’u gaflet uykusundan uyandıran velinin
muradı, Yunus’un kendisinden öğrendiği sırları
dile getirmesidir. Tıpkı bülbülün güle karşı aşk
nağmeleri söylemesi gibi. Bu durumda Yunus,
nazarda açan gülün şeyhi işaret ettiğini, kendisinin
de şeyhin nazarından hareketle kemalini
arayan bir Hak yolcusu olduğunu kavrar. Bu kavrayış
anlıktır, fakat bu kavrayışa aracı olan şeyin
ne başı vardır ne de sonu. Yunus’un nazarla gelen
şeyde kavradığı hakikat şudur: Bir erenin nazarı
can içinde can olduğunu kavrayan herkese suret
gösterir. Ne var ki burada bir dram başlar. Suret
gören dervişlerden bir kısmı dilsiz dudaksız hâle
gelip konuşamaz olur. Bir kısmı ise bülbül gibi
şakımaya başlar. Yunus, Hak yolcularını tam bu
noktada ikiye ayırır. Konuşamayanlar sahte, konuşanlar
gerçek âşıktır. Buradaki konuşamamayı,
sufiliğin makbul saydığı istiğrak âlemine dalmak
anlamındaki “hamuşluk” ile karıştırmamak lazımdır.
Bu nazar, şeyhin “mutlak mürit”ler ile
mürai müritleri birbirinden ayırmak için kullandığı
bir yöntemdir. Bu yöntemde mutlak müritler,
şeyhin nazarında açan taze güllerin bülbülü olup
şakırken, mürailer ne bir şey görürler ne de bu duruma
bir anlam verirler. Zira himmet nazarı, nitelikli
ile niteliksizi birbirinden ayıran bir nazardır.
Kalp altınla gerçek altın vitrinde aynı görünür.
Lakin mihenge vurulduklarında birinin yüzü kararır,
diğerinin gözü parlar.
Er nazarının en bariz özelliği, her bakışın
ayrı bir mana ve sır ifşa etmesidir. Yunus ölüm
düğümünü, böyle bir nazara muhatap olduğunda
çözmüştür. Ona göre ara yerde ne ölüm vardır ne
de öldüren. Mesele, canı verenin verdiğini almasından
ibarettir. Dram, canın sahibine iade edilmesinden
değil, kılıfın kılıca yani tenin cana tutkusundan
yükselir. Can, er nazarıyla beslenmeye
devam ederse bir müddet sonra kılıfın kesmeye
mani olduğunu görecektir.
Yunus, erenler nazarının canı, asıl yatağına
taşıdığını söyler. İnsan canı aslında bir mana ummanıdır.
Lakin can ummanı, ten yatağına dolduğunda
mana ırmaklarından mahrum kalırsa bir
zaman sonra kuruyup suyunu çekmeye başlar.
O derin ve kıyısız denizden geriye, suyu kokuşmuş
sığ bir göl kalır. Bu gölü kurumaktan kurtaran
erenlerin feyizli nazarıdır. Erenler nazarıyla
b u göl , d ö r t bi r y a n d a n t a z e ı r m a k l a r ı n b e sle d iğ i
azim bir denize dönüşür.
Bir göl idüm kıldı erenler nazar
Deniz oldum dört yana ırmagıla 296/7
Ulu nazara doğru
Hak yolcusu olan derviş, erenlerin irşat nazarı
sayesinde artık, mana kapısını çalacak bir düzeye
gelir. Tam bu noktada Mevlana, “mana kapısını
çalarsan, açarlar” der. Mana kapısının açılması
demek, dervişin er nazarından Hak nazarına geçerek
erenlerden biri olmasıdır. Bu dem geldiğinde
derviş, nazarını fâni haz ve lezzetlerin dünyasından,
baki haz ve lezzetlerin dünyası olan istiğrak
âlemine çevirir. Bu iki âlem arasında, âlemler
çapında haz ve zevk farkı vardır. Birinde tadılan
şey, fâni oluşundan dolayı ruhu, acı bir haz ve pişmanlığa
sürükler, bu pişmanlık da günah hissine
dönüşür. Diğerinde tadılan şey, baki oluşundan
dolayı ruhu, gittikçe artan bir haz ve derin bir huzura
erdirir. Bu huzur ve ferah da ilahi bir tasvip
olan sevap hissine dönüşür. İlahi tasvip olmadan
hiçbir zevk, temas edene kendi cevherini göstermez,
bilakis tam zıddıyla tesir eder. Özneden
kopanın zevk diye tattığı şey acılık, haz sandığı
şey nedamet, hak bildiği şey zulmet, zirve diye
çıktığı yer, derin bir kuyuya düşüştür. Bu hazların
birbirine oranı zerre ile küre gibidir. Yazık ki
bu âlemde istisnalar dışında cümle başlar, zerrelik
tat için feda edilir. Müstesna başlar ise kürelik
tat için feda edilir. Görünüşte her iki durumda da
kelleler kopar, fakat birinde yuvarlanıp mezbele-
25
haziran-temmuz-ağustos
2012