Yunus Emre Özel Dosya

ları Konya’ya gidip Mevlânâ ile görüştüğünün
dolayısıyla tasavvuf edebinde anlatılan ilim ve
irfan ehlini ziyaret maksatlı geziler yaptığının
işareti sayılabilir. Tabduk Emre dergâhında dili
çözülüp şiirler söylemeye başladıktan sonra ise:
“Gezdim Urum ile Şam’ı/Yukarı illeri kamu/
Vardığımız illere şol safa gönüllere/Halka Tabduk
manâsın saçtık elhamdülillah” gibi mısraları
onun Anadolu, Suriye ve Azerbaycan muhitlerine
tasavvuf amaçlı geziler yaptığını göstermektedir.
“Allah evi ziyarettir ben anda varmak isterim/Muhammed’in
güzel nurun gözümle görmek
isterim.”Ya da:”Hak müyesser etse varsam güzel
Kâ’betullah sana/Bakuben hayranın olsam güzel
Kâ’betullah sana” mısraları Yunus’un gerçekleştirip
gerçekleştiremediğini tam olarak bilmediğimiz
bir Hac yolculuğunun özlemini dile getirmektedir.
Öte yandan Yunus’un tabiata yönelik gezileri
de vardır. Çünkü inziva, tefekkür ve murakabe
için tabiata açılmak gerekir. Yine tabiatta bulunan
her şey, Allah’ın ayetleridir. Bir irfan ehli
onları da okumak durumundadır. Bu anlamda tabiat,
metafizik bir ders kitabı sayılmalıdır. Ayrıca
tabiata yönelik bu tür yolculukları aynı zamanda
manevi yolculuklar olarak da düşünmek gerekir
ki böylece maddi yolculuklarla beraber kalbi yolculuklar
iç içe geçmiş vaziyette Yunus’un şiirlerinde
yer alırlar. Zira dış âleme ait görünen bu
geziler çoğu kez iç âlemdeki yolculuğun maddi
benzetmeleri olarak da ortaya çıkabilmektedir.
Manevi yolculukları
Dünyayı her mutasavvıf gibi fâni bir âlem olarak
telakki eden Yunus’un şüphesiz ki asıl yolculuğu
bu anlamdaki yani manevi boyutta olanıdır.
Bu manevi yolun şartları gereği önce gerçek sanılan
âlemde faniliği ve yokluğu hissetmek, ardından
baki olanın yoluna düşmek şeklinde özetleyebileceğimiz
yolculuk yahut arayış macerasıdır.
Bu yolculuğun ilk durağı, kişinin kendini bu dünyada
garip hissetmesidir. Bu duygu onu sürekli
hareket halinde tutar. Dünya ve beden kafesi içinde
bunalan ruh, kimi zaman dağlara atar kendini
kimi zaman yad ellere. Karşısına çıkan dağlar
maddi bir engel olabileceği gibi nefs olarak da görülebilir.
Yorum ne olursa olsun, bir mutasavvıf,
aradığını bulana kadar hep bir seyahat (arayış)
içerisindedir. “Harami gibi yoluma arkuri inen
karlı dağ/ Ben yârimden ayrı düştüm sen yolumu
bağlar mısın/Oldum ilimden avare beni bunda eğler
misin” şeklindeki mısralar, bu arayışın macerasını
dillendirir. Faniliğin idrakinden sonra ise
seferin yönü ötelere çevrilir: “Benim burda kararım
yok ben gine gitmeğe geldim./ Bilin ki dünya
fanidir dünyayı terk etsen gönül”, “Bir nazarda
kalmayalım gel dosta gidelim gönül”
Yunus Emre’nin belli bir merhaleden sonra
hem maddi hem kalbi dünyasındaki yolculukta
aradığı Allah’tır. Ağaçta, kuşta, çiçekte onun
varlığı hissedilse bile bu, yeterli olmaz. Çünkü
Allah mekândan münezzehtir. Varlığı ancak kalpte
hissedilir. Bu yüzden Yunus’un manevi yolculuğunun
yöneldiği yer kalbidir. Yani içine döner,
kendi varlığının sırlarını kurcalar. Şu mısralar,
bu yolculuğun ifadesidir: “İşbu vücud şehrine her
dem giresim gelir/ İçindeki sultanın yüzin göresim
gelir.”Yunus’un bu noktada manevi yolculuk
çilesi çektiği aşikârdır. Fakat sonunda: “Ne yüriyem
ne hod aram ne uzak sefere varam” ,“Çünkü
dostu bunda buldum ayruk neye seferüm var.”,
“Ballar balını buldum bu cânım yağma olsun/
Assı ziyandan geçtim dükkânım yağma olsun”
ifadeleri vuslatın gerçekleştiğini, seferin maksadına
ulaştığını gösterir.
Bu anlamda onun: “Adım adım ileri beş
âlemden içerü/ On sekiz bin hicabı geçtim bir
dağ içinde/ Yetmiş bin hicab geçtim gizli perdeler
açtım/ Ol dost ile buluştum gördüm bir dağ içinde”
beyitleriyle başlayan uzun şiiri asıl seyahatin,
Allah’a ulaşma makamları arasındaki yolculuğun
rumuzlu bir destanı sayılmalıdır.■
63
haziran-temmuz-ağustos
2012