Download - Suleyman Demirel University Research Repository

1GİRİŞOrtadoğu olarak adlandırılan bölge, Türkiye, İran ve Mısır üçgeni ve buüçgenin içinde kalan ülkeleri kapsamaktadır. Bu kavram, coğrafi bir sınırlamadanziyade siyasi bir anlam ifade eder. 1 En geniş bakış açısına göre ise bu saydığımızdevletlerin yanı sıra onlara komşu olan Müslüman ülkeleri, yani Kuzey Afrika,Sudan, Somali ve Afganistan’ı içermektedir. 2 Bilim adamları arasında üzerinde enfazla anlaşmaya varılan tanım: “Arap ülkelerine Türkiye, İran ve İsrail’ineklenmesiyle elde edilen bölge” 3 olmaktadır. Bu bağlamda Ortadoğu bölgesindeArap ve İslam kültürünün etkin olduğunu söyleyebiliriz. Bölge devletleri İsrail veLübnan dışında, nüfusları % 95’lerin üstünde Müslüman ağırlıklı ve ortak bir kültüresahip 4 coğrafyalar olmasına rağmen, İslam’ın farklı mezhep kollarına ayrılması vefarklı çıkarların etkin olması, Ortadoğu’da dinin birleştirici bir unsur olmasınıengellemiştir.Ortadoğu’nun dünya siyasetinde tarihi rolü; Avrupa, Asya ve Afrika kıtalarıarasında kültürel ve ekonomik bir aracı olmasından kaynaklanmıştır. BirçokUzakdoğu malı, Ortadoğu kanalıyla Avrupa’ya aktarılmıştır. Bunun yanı sıra eskiGrek, Hindu ve Çin’in felsefi ve bilimsel düşüncelerini korumuş, geliştirmiş veAvrupa’ya aktarmış; Musevilik, Hıristiyanlık ve Müslümanlığın doğuş yeri olmuştur.Dolayısıyla Ortadoğu bölgesinin, yeryüzünün M.Ö. 5000 yılından bu yana küreselbir nitelik almaya başlaması sürecindeki yeri çok önemlidir. 5Tarihsel önemi bir yana doğu ve batının birbirine bağlandığı nokta olanOrtadoğu, günümüzde de jeopolitik nedenlerle dünya siyasetinde belirleyici bircoğrafya olmaya devam etmektedir. Dünyanın en büyük petrol rezervine sahipbölgesi olan Ortadoğu, ABD ve diğer batılı ülkeler için hayati öneme sahiptir. Tarihisüreç içerisinde, I. Dünya Savaşı ile birlikte özellikle petrolün endüstrileşmede1 Tufan KARAASLAN, Ortadoğu’nun Coğrafyası, Atlas Kitabevi, Konya, 1998, s. 3.2 Ramazan ÖZEY, Dünya Denkleminde Ortadoğu Coğrafyası, Aktif Yayınevi, İstanbul, 2004, s.16.3 Oral SANDER, Siyasi Tarih: 1918–1994, 6. baskı, İmge Kitabevi, Ankara, 1998, s. 66.4 İzzettin İYİGÜN, Devleşen Ortadoğu ve Kabaran İştahlar, Ertem Matbaa, Ankara, s. 189.5 Günay TÜMER, Abdurrahman KÜÇÜK, Dinler Tarihi, Ocak Yayınları, Ankara, 1997, s. 320–25.