Download - Suleyman Demirel University Research Repository

3petrolün çıkarılış maliyetinin diğer bölgelere oranla kat kat az olması bu coğrafyayıbüyük devletlerin odak noktası haline getirmiştir. 10Tüm bunların yanı sıra Ortadoğu’nun önemi sadece jeopolitik nedenlerleaçıklanmamaktadır. Üç semavi dinin doğuş yeri olmasından dolayı bölge, dinselaçıdan da dünyanın merkezi konumundadır. Musevilik ve Hıristiyanlık karşısındaİslamiyet ağırlıklı olarak temsil edilse de, bu İslam coğrafyasında tam birhomojenliğin olduğunu söylemek çok güçtür. İslam’ın ilk yıllarında meydana gelenve Cemel, Sıffın, Kerbela gibi olaylarla daha da derinleşen siyasi bölünmeler, Sünni,Şii ve Harici olmak üzere üç ana mezhebin ortaya çıkmasına neden olmuştur. 11Haricilerin hemen hemen tümüyle etkinliğini yitirdiği günümüz coğrafyasında,Sünniler ve Şiiler arasındaki ihtilafların etkileri hala sürmektedir. 12Ortadoğu’nun bir diğer önemi de, dünyada su nedeniyle çatışma ihtimalininolabileceği coğrafyaların başında gelmesidir. Su sorunu, uluslararası ilişkileraçısından özellikle gelecek yıllarda kriz, kimilerine göre çatışma potansiyeli içerenbir sorundur ve su sorunu denilince de Ortadoğu hatırlanmaktadır. Dünyanın diğeryerlerinde de benzer sorunlar olsa da Ortadoğu'nun belirgin bir farkı vardır:Bölgedeki sorun, ileride insan yaşamını tehdit eder boyuta gelebilecek niteliktedir. 13Ortadoğu sorununu ele alırken birtakım etkenlerin bölgenin şekillenmesindeve sorunun ortaya çıkmasında önemli rol oynadığını söyleyebiliriz. Dolayısıylasorunun kökenlerinde Siyonizm, antisemitizm, 14 büyük güçlerin mücadeleleri, terörve self determinasyon hakkı 15 gibi çok farklı etmenler yatmaktadır. Bu durum10 Mahir KAYNAK, Büyük Ortadoğu Projesi ve Türkiye Üzerine Stratejik Analizler, TruvaYayınları, İstanbul, 2005, s. 215.11 Mustafa ÖZCAN, “İki İşgal Arasında Şiiler”, Milletlerarası Ortadoğu: Kaos Mu, Düzen Mi?Konferansı Bildiriler, Haz: Ali AHMETBEYOĞLU, Recep AHISHALI, Hasan DEMİROĞLU,Yahya BAŞKAN, Tatav, İstanbul, 2004, s. 229–250.12 Fawzy MANSOUR, The Arap World: Nation Stade and Demokracy, Zed Books, London, 1991,s. 43.13 Yakup ŞALVARCI, Pax Aqualis, Türkiye-Suriye-İsrail İlişkileri, Su Sorunu ve Ortadoğu,İstanbul, 2003, s. 62–67; Erdem DENK, “Ortadoğu’nun Su Sorunu”, Radikal, 08.04.2000.14 Antisemitizm: Yahudi halkına karşı duyulan fanatik bir nefret olarak açıklanabilir. Ayrıntılı bilgiiçin bkz: Mim Kemal ÖKE, Kutsal Topraklarda Siyonistler ve Masonlar İhanetler KomplolarAldanmalar, Çağ Yayınları, İstanbul, 1991, s. 27–28; Ayrıca bkz. Jean Paul SARTRE, ÖzgürOlmak-Antisemitin Portresi, Çev: Emin Türk ELİÇİN, Toplumsal Dönüşüm Yayınları, İstanbul,1998, s. 7–113.15 Self determinasyon hakkı, “bir halkın bağımsız bir devlet kurmak dâhil, dilediği devlete bağlıolmayı seçme hakkı” demektir. Ayrıntılı bilgi için bkz Hüseyin PAZARCI, Uluslararası Hukuk