14 Kamu Hizmetleri - TOBB

TÜRKİYE’DE KAMU HİZMETİ ve İMTİYAZIN DÖNÜŞÜM ÖYKÜSÜ
Türkiye’de kamu hizmeti kavram› üzerindeki tart›flmalar, 1990’l› y›llar›n ortalar›nda
kamuoyunun gündemine yerleflmifltir. Bu kavram›n bir anda ülke gündeminin
bafl s›ralar›n› iflgal etmesi ise, esas olarak 1910 tarihli Menafii Umumiyeye Müteallik
‹mtiyazat Hakk›nda Kanun’da yer alan “kamu hizmetinin özel sektör taraf›ndan
yerine getirilmesi” anlay›fl›n›n, 1980’li y›llara kadar izlenen ekonomi politikas› çerçevesinde
-temel olarak uygulamas›na pek de rastlanmayan- “imtiyaz sözleflmeleri”ne
karfl› yeni bir uygulama olarak tan›t›lan 19 Aral›k, 1984 tarih ve 3096 say›l›
Kanun61 çerçevesindeki Yap-‹fllet-Devret (Y‹D) modeline dayanan elektrik enerjisi
santrallerine dair sözleflmelerin, Anayasa Mahkemesi’nin 1994/42-2 say›l› karar› 62
uyar›nca “imtiyaz sözleflmesi” olarak nitelendirilmesiyle ortaya ç›km›flt›r.
Bu geliflme sonras›nda, “imtiyaz sözleflmesi” olarak nitelendirilen Y‹D sözleflmelerine
muhtemel ihtilaflar›n çözümü için uluslararas› tahkime gidilebilmesini öngören
hükümlerin konulamamas› sonucunda 1995’ten 1999’a kadar Y‹D sözleflmelerinin
ask›da kalmas› ve böylece yap›m› öngörülen yat›r›mlar›n tamamlanamamas›
sonucuyla karfl› karfl›ya kal›nm›flt›r. Nihayet, 1999 y›l›nda yap›lan bir Anayasa de-
¤iflikli¤i63 ile 3096 ve 3996 say›l› Kanunlar çerçevesinde öngörülen ve yarg› kararlar›na
istinaden “imtiyaz sözleflmesi” addolunan sözleflmelerin “özel hukuk sözleflmesi”
olarak hukuk düzenimizde yer almalar› imkan› getirilmifl ve böylece uluslararas›
tahkime yer verilmesinin önü aç›lm›flt›r, zira “... zaten sözleflme özel hukuk rejimine
tabi olaca¤› için, bu sözleflmeden do¤abilecek uyuflmazl›klar için taraflar
isterlerse genel hükümlere göre ulusal veya uluslararas› tahkim yolu öngörebilecektir.”
64 Hatta, Anayasa de¤ifliklikleri sonras›nda ç›kar›lan uyum yasalar› marifetiyle,
yabanc›l›k unsuru tafl›yan sözleflmelerde uluslararas› tahkime yer verilebilece¤i
yönünde sarahaten düzenlemeye gidilerek, özel hukuka tâbi olmak meyan›nda
hukuken tahkime yer verilmesi olana¤› zaten kendinde mündemiç bulunan
sözleflmelerin daha do¤rudan bir flekilde uluslararas› tahkime konu edilebilmeleri
sa¤lanm›flt›r.
61 Türkiye Elektrik Kurumu D›fl›ndaki Kurulufllar›n Elektrik Üretimi, ‹letimi, Da¤›t›m› ve Ticareti ile Görevlendirilmesi
Hakk›nda Kanun (19 Aral›k, 1984 tarih ve 18619 say›l› RG’de yay›mlanm›flt›r).
62 Anayasa Mahkemesi’nin 9 Aral›k, 1994 tarih ve E.1994/43, K.1994/42-2 say›l› karar› (24 Ocak, 1995
tarih ve 22181 tarihli RG’de yay›mlanm›flt›r).
63 4446 say›l› Kanun (14 A¤ustos, 1999 tarih ve 23786 say›l› RG’de yay›mlanm›flt›r).
64 Ulusoy, Ali; Kamu Hizmeti ‹ncelemeleri, Ülke Kitaplar›, Eylül 2004, s. 147.
18
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği