14 Kamu Hizmetleri - TOBB

TÜRKİYE’DE KAMU HİZMETİ ve İMTİYAZIN DÖNÜŞÜM ÖYKÜSÜ
kurum ve kurulufllar›nca üretilen mal veya hizmet bedellerinde iflletmecilik gere-
¤i yap›lmas› gereken ticarî indirimler hariç herhangi bir kifli veya kuruma ücretsiz
veya indirimli tarife uygulanmaz” hükmü getirilmifltir. Bu düzenlemeyle “iflletmecilik”
anlay›fl›na ve “ticarî esaslar”›n uygulanmas›na geçifl aç›kça ortaya konulmufl
olmakta ve böylece bir tür “kamu hizmetinin piyasalaflt›r›lmas›” fleklindeki yoruma
elveriflli bir zemin yaratmaktad›r.
Özetle, “(k)amu hizmeti iki kriz yaflam›flt›r. ‹lki bir “geniflleme” krizidir (ve) yüzy›l›n
bafl›ndan itibaren devletin kamu hizmeti olarak üstlendi¤i alanlar›n h›zla genifllemesi
fleklinde (tecelli etmifltir). ‹kinci kriz ise bir “daralma” krizi (olup), devletin üstlendi¤i
kamu hizmeti alanlar›na yönelik daraltma ve yeniden yap›lanma aray›fllar›n›n
sonucu (olarak ortaya ç›km›flt›r).” 67
Bu manada “kamu hizmeti” ile “ticaret” kavramlar› aras›ndaki anlam kaymas›
dikkat çekicidir. ‹dare hukukuna hâkim olagelmifl kamu hizmeti anlay›fl›nda ticaret
kavram›na yer yoktur. Öte yandan, “(k)amu hizmetinden yararlananlardan,
bu yararlanma karfl›l›¤› al›nan bedelin bir fiyat olup olmad›¤›, içinde kâr bulunup
bulunmad›¤› tart›flma konusudur.” 68 Hatta, uzun zaman devletin verdi¤i kamu hizmetlerinde
kâr unsurunun da olmayaca¤›, devletin bu tür hizmetlerin sunulmas›nda
kimi zaman masraflar› için (mahkemelere baflvuruldu¤unda al›nan harçlara
benzer flekilde) kat›l›m pay› almas› gibi uygulamalara rastlansa da, kamu hizmeti
için belirlenen bedellerin kâr unsurunu içeremeyece¤i69 (kamu hizmeti için belirlenen
bedelin içinde kâr olsa dahi, en az›ndan kamu hizmetlerinde kâr amac›n›n
güdülemeyece¤i) savunulmufltur. 70
67 Karahano¤ullar›, Kamu Hizmeti (Kavramsal ve Hukuksal Rejim), op. cit., s. 346.
68 Gözübüyük-Tan, ‹dare Hukuku (2006), s. 667.
69 Kamu hizmetlerinin bedellerinin belirlenmesinde kâr unsuruna yer verilemeyece¤i anlay›fl›na karfl›n,
sözgelimi belediye otobüsleriyle ayn› bedel üzerinden tafl›mac›l›k yapan halk otobüslerinin
bulunmas› gerçe¤inden hareketle, belediye otobüslerinin tafl›ma bedeli içerisinde –göreceli
ucuzlu¤una ra¤men- asl›nda kâr unsurunun yer ald›¤› da ileri sürülmektedir (bkz. Özay, Gün›fl›-
¤›nda Yönetim (2004), op. cit., s. 239, 464 no.lu dip not). Burada kuflkusuz dikkat edilmek gereken
husus, bu durumun kamu iflletmecili¤indeki göreli yüksek iflletme maliyetlerinden kaç›nabilen
özel teflebbüsün, aradaki fark› kâr niteli¤ine büründürebilmesi gerçe¤inden do¤abildi¤i; bu
anlamda, kamudaki iflletmecinin sundu¤u hizmetin karfl›l›¤› olarak öngörülen ayn› bedelin içerisinde
belki “nominal” olarak kâr “görünmese” dahi, “mahiyet” itibariyla kâr unsurunun varl›¤›ndan
bahsedilebilmesidir.
70 Onar, ‹dare Hukukunun Umumi Esaslar›, op. cit., s. 18, 19; Gözübüyük-Tan, ‹dare Hukuku (2006),
s. 663-670; Giritli, ‹smet – Bilgen, Pertev – Akgüner, Tayfun; ‹dare Hukuku, Der Yay›nlar›, ‹stanbul,
2006, 2. Bas›m, s. 850, 851; Özay, Gün›fl›¤›nda Yönetim (2004), op. cit., s. 238-240.
20
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği