14 Kamu Hizmetleri - TOBB

TÜRKİYE’DE KAMU HİZMETİ ve İMTİYAZIN DÖNÜŞÜM ÖYKÜSÜ
c›n›n mali gücü dikkate al›narak asgaride tutulmas› gereken bir karfl›l›k, bir kat›l›m
pay› mahiyetinde alg›lanmas› gerekti¤i savunulmaktad›r. 125
Kamu hizmetinin niteliklerine k›saca de¤indikten sonra, toplumdaki hangi faaliyetlerin
kamu hizmeti oldu¤unun ne flekilde veya nas›l belirlenece¤i sorunu ortaya
ç›kmaktad›r. Ö¤retide bu hususta –do¤al olarak- çok farkl› yaklafl›mlar gelifltirilmifltir.
Duguit’ye göre, bir faaliyet toplumsal aç›dan ifas› vazgeçilmez ve zorunlu
nitelik kazanm›fl ise, idare taraf›ndan yap›lmas› zorunlulu¤u do¤ar ve kamu hizmeti
halinde yerine getirilir. Duguit’nin yaklafl›m›nda çok önemli bir ayr›nt› ise, bir
gereksinimin sadece kanun koyucunun iradesiyle kamu hizmeti halini alamayaca¤›,
kanun koyucunun sadece bir gereksinimin toplumsal etkenlerle kamu hizmeti
mahiyetini ald›¤›n› “kabul” veya “fark” ederek bunu “izhar etmekle” yükümlü
oldu¤u, yani buradaki belirleyici iradenin asl›nda kanun koyucunun iradesinden
ba¤›ms›z olarak bu keyfiyetin toplumda daha önceden ortaya ç›km›fl olmas›
gereklili¤idir. 126
Bir baflka benzer görüflte ise, kanun koyucuya kamu hizmetlerini belirleme hakk›
verilmekle beraber, niteli¤i gere¤i kamu hizmetleri de vard›r ve bu nitelik toplum
taraf›ndan ona duyulan ihtiyaç ve önemle ortaya ç›kmakta olup, böylece
süreklilik, eflitlik ve uyarlama ilkelerine göre sürdürülme ihtiyac› gösteren faaliyetler
“yasa koyucu taraf›ndan kamu hizmeti olarak tan›mlanmay› bekleyeceklerdir”.
127 Dolay›s›yla, bu anlay›fla göre kanun koyucu sadece bir tür “mâlumu ilan
etme” ifllevini üstlenmifl olmakta; di¤er yandan, kamu hizmeti niteli¤ini “ülkedeki
tarihi sosyal kültürel koflullar›n belirleyece¤i” 128 kabul edilmektedir.
125 Özay, Gün›fl›¤›nda Yönetim (2004), op. cit., s. 238, 239. Bu hususa iliflkin olarak ‹talya’da “kamu
fiyat›” tabirinin kullan›lmakta olmas›, gerçek maliyetlerle ba¤lant› kurulmamas› ve piyasa ba¤lam›ndan
uzaklafl›lmas› bak›m›ndan dikkat çekicidir (bkz. ‹bid). Yazar›n çarp›c› ifadesiyle, ülkemizde
kamu hizmetleri sunumu karfl›l›¤›nda al›nan tutarlar›n di¤er ülkelerle k›yasland›¤›nda göreli
afl›r› yüksekli¤i, (fahifl ayl›k faturalar dolay›s›yla neredeyse lüks mallar s›n›f›na giren telefon hizmeti
gibi) kimi kamu hizmetlerinin kamu taraf›ndan sunulmamas›n› neredeyse tercih edilecek bir
husus haline getirmektedir (nitekim bizde de sadece taksi hizmeti göreceli bir ucuzluktad›r, bunun
nedeni de belediyenin üstlendi¤i bir kamu hizmeti olmamas›d›r) (bkz. ‹bid, 465 no.lu dip not)
ve hatta “... “bedelsizdir” de¤il de “kamu hizmetlerinden” yararlanma “pahal›d›r” demek daha
do¤ru olur” (‹bid, 459 no.lu dip not). Giderek, ülkemizdeki uygulamalara bak›ld›¤›nda, kamu hizmeti
sunumunda “bedelsizlik” ilkesi bir yana, “sanki “‹dare” de¤il de gözünü para h›rs› bürümüfl
muhtekir bir tüccar” görüntüsü ortaya ç›kmaktad›r (‹bid, s. 240).
126 Onar, ‹dare Hukukunun Umumî Esaslar›, op. cit., s. 27, 28.
127 Gülan, Türkiye’de Kamu Hizmetlerinin Geliflimi, op. cit., s. 105.
128 Gülan, Türkiye’de Kamu Hizmetlerinin Geliflimi, op. cit., s. 107.
32
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği