14 Kamu Hizmetleri - TOBB

TÜRKİYE’DE KAMU HİZMETİ ve İMTİYAZIN DÖNÜŞÜM ÖYKÜSÜ
siyasal alan ve ekonomiyle ilgili olarak yukar›da vard›¤› sonuç tart›flmaya aç›k olmakla
beraber, kamu hizmeti ile ticaret (piyasa) kavramlar› aras›ndaki ilginç ba¤lant›ya
dikkat çekmesi aç›s›ndan önem tafl›maktad›r.
Öte yandan, kamu hizmetiyle ilgili olarak ö¤retide yap›lan de¤erlendirmelerde,
bu iki kavram›n kapsad›¤› alan ve dolay›s›yla iktisadi boyutlar› üzerindeki farkl›
de¤erlendirmeler dikkati çekmektedir. Bir görüfle göre, “(k)amu hizmeti kavram›n›n
yer ald›¤› ba¤lam, toplumsal ihtiyaçlar› karfl›layacak (tatmin edecek) mal
ve hizmet üretimidir. Kamu hizmetinde “üretim”, toplumsal ihtiyaçlar› karfl›layacak
üretimdir ... Ancak piyasa denilen özgür giriflim ve de¤iflim alan› tüm toplumsal
yap›y› kapsamaz.” 76 Bu meyanda, özel sektör taraf›ndan ifa edilen hizmetlerin
özel kiflilerin yarar›na olanak sa¤lad›¤›, oysa kamusal hizmetlerin tüm kamununtoplumun
yarar›n› sa¤lamakta oldu¤u ileri sürülmektedir. Nitekim, “Aristo’da sivil
toplumun, özel faaliyetlerle bireysel ç›karlar›n alan›n›; devlette vücut bulan siyasal
toplumun ise ortak (iyili¤i) fayday›, kamu yarar›n› temsil etti¤i kabul edilir.” 77 Yine,
“(k)amusal ihtiyac› karfl›lamak için kurulan özel iflletmelerde kamu menfaatini
sa¤lamak amac› yoktur; bilâkis özel menfaat sa¤lamak hedefi vard›r.” 78
Bununla birlikte, aksi yönde bir görüflün de savunuldu¤u görülmektedir. Buna
göre, “... özel ve kamu terimlerinin... özel refah ve kamu refah› terimlerine olan
benzerli¤i, yanl›fl biçimde özel hukukun sadece belirli özel bireylerin refah›na hizmet
etti¤ini ve yaln›zca kamu hukukunun genel refaha hizmet etmekte oldu¤unu
akla getirmeye elverifllidir.” 79 Gerçekten, toplumsal ihtiyaçlar›n özel giriflim taraf›ndan
gere¤ince ve yeterince karfl›land›¤› alanlar itibariyle toplumsal yap›n›n
tümünün kapsanmad›¤›n› savunmak güçtür. Nitekim, kamu hizmeti niteli¤inde
bulunan özel teflebbüslerin devletlefltirilebilece¤i yolundaki Anayasa hükmü, özel
giriflimin kimi faaliyetlerinin tüm toplumun hizmetine yönelik bir alan› kapsad›¤› yo-
76 Karahano¤ullar›, Kamu Hizmeti (Kavramsal ve Hukuksal Rejim), op. cit., s. 45, 46. Ne var ki, ayn›
yazar›n ayn› eserinde özel kifliler taraf›ndan piyasa çerçevesinde gerçeklefltirilen faaliyetlerde
de kamu yarar›n›n bulundu¤u ve toplumsal ihtiyac›n karfl›lanmas›na yönelik bir üretimin gerçeklefltirilmekte
oldu¤u hususunun ifade edildi¤i görülmektedir ve bu anlamda bir çeliflkiden bahsedilebilir
(bkz. ‹bid., s. 64, 65).
77 Chevallier-Loschak, Science Administrative c.1, s. 184’ten aktaran: Karahano¤ullar›, Kamu Hiz-
meti (Kavramsal ve Hukuksal Rejim), op. cit., s. 47.
78 Derbil, Süheyp; Kamu Hizmeti Nedir?, AÜHFM, C. VII, Sy. 3-4, 1950, s. 33.
79 Hayek, Friedrich A.; Hukuk, Yasama ve Özgürlük – Kurallar ve Düzen, Adaletin ve Politik ‹ktisad›n
22
Liberal ‹lkelerinin Yeni Bir ‹fadesi, (Çev. Atilla Yayla), T. ‹fl Bankas› Kültür Yay›nlar›, C. I, No. 331, s.
198.
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği