75 - Yeni Ümit

mesi, ibadette sadece Allah rızasının kastedilmesi demektir. 2Kısa ve öz bir şekilde arz edilen bu anlam Kur’ân’da, muhlis,muhlas, muhlisîn, muhlasîn, ed-dinu’l-hâlis, muhlisanlehu’d-dîn, ahlasû dînehum ve muhlısîne lehu’d-dîn, kalıplarıylabeyan edilir. Bu terimlerin bir kısmı, bazı insanlarınsıfatı olarak geçerken diğer bir kısmı ise, gerçek dinve dindarlığın sıfatı olarak ayetlerde yer almaktadır. 3Peygamberlik âleminin en birinci vasfı sadakat ve onunen nuranî buudu ise ihlâstır. İhlâs ile sıdk ve sadakat arasındasıkı bir irtibat vardır. İhlâs, saflardan saf sadıkların enönemli vasıflarındadır. Başkalarının hayat boyu elde etmekiçin uğraşıp durdukları ihlâs haline onlar doğuştan mazhardırlar.Kur’ân-ı Kerim, nebî ihlâsını anlatma sadedinde“Kitapta Musa’yı da an gerçekten O Allah tarafından ihlâsaerdirilen/ihlâsa ermiş (muhlasan) bir kul idi, resul venebi idi.” (Meryem, 19/51) ferman-ı sübhanîsiyle bu önemlimazhariyeti ihtar eder. Evet, enbiya için ihlâs nübüvvetlenerdeyse eşdeğer bir lutf-i ilahîdir. Nitekim âyette geçenmuhlasan tabirini ilk müfessirlerden İmam Taberî, “AllahMusa’yı risalet görevi için seçti onu peygamberlikle diğerinsanlardan ayırdı” şeklinde tefsir etmiştir. 4 Müdakkikmüfessir İbn Kesîr ise, Hz. Musa’nın muhlis olarak nitelenmesiniibadette ihlâs olarak yorumladıktan sonra, EbûLubabe’den şu haberi naklediyor: Bir defasında havarilerHz. İsa’ya muhlis hakkında soru sorarlar, bununu üzerineİsâ (a.s), “Muhlis, öyle bir kişidir ki Allah için amel eder,ancak insanların onu övmesini sevmez, arzulamaz.” diyecevap verir. 5 İşarî tefsir geleneğinin önemli temsilcilerindenKuşeyrî ise, Hz. Musa’nın ihlâsla nitelenmesini, Allahdışında bir şeye teveccüh etmemesi, kınayanın kınamasınaaldırmaması, dünyevî bir hazzı elde etmek gibi bir arzuylavazifesinde gevşeklik gösterip İlahî bir hakikati görmezliktengelmemesi olarak açıklamıştır. 6Meseleyi en genel manada resmeden İblis’in iğvasındanve hilelerinden korunmuş kimseleri anlatan âyettegeçen “Allah’ın muhlas kulları” ifadesinin tefsiri de konumuzaçısından önemlidir. “İblis, Yâ Rabbi dedi, beni azdırmanakarşılık, yemin ederim ki ben de dünyada onlaragünahları süsleyeceğim ve ancak senin ihlâsa erdirdiğinkulların müstesnâ, onların hepsini azdıracağım…!” (Hicr,15/40-42) Bu kıssanın anlatıldığı bir diğer ayette muhlaskulların bazı sıfatları zikredilmek suretiyle şöylece tefsiredilmektedir: “Aslında, iman edip Rab’lerine güvenen vedayananlar üzerinde onun (şeytanın) bir nüfuzu yoktur.Onun nüfuzu, ancak onu dost edinenler ve onu Allah’aortak koşanlar üzerindedir” (Nahl, 16/99-100). Anlaşıldığıgibi muhlas kullar, iman edip Allah’a dayanan ve Onu vekîlolarak tanıyanlardır. İblisin azdırdıkları ise müşriklerdir.Gerçekten de sadakat ve ihlâs bir ucu insan gönlünde,diğer ucu Hakk’ın inayet katında öyle bir derinliktir ki,o derinliklere yelken açmış ve o kanatla kanatlanmış birbabayiğidin takılıp yollarda kaldığı görülmemiştir. 7Kur’an-ı Kerim’de ihlâs ifadesi “muhlisîne lehu’d-dîn”şeklinde ve on bir defa yer alır ki, insanların, gizlisiyleaçığıyla şirkin her türlüsünden arınmış bir imana sahipolmaları anlamına gelmektedir. 8 “(Resûlüm!) Şüphesizki Kitab'ı sana hak olarak indirdik. O halde sen de diniAllah'a has kılarak kulluk et. Dikkat et, halis din yalnızAllah'ındır. O'nu bırakıp kendilerine bir takım dostlaredinenler: Onlara, bizi sadece Allah'a yaklaştırsınlar diyekulluk ediyoruz, derler. Doğrusu Allah, ayrılığa düştüklerişeylerde aralarında hüküm verecektir. Şüphesiz Allah, yalancıve inkarcı kimseyi doğru yola iletmez” (Zümer, 39/2-3). Bu âyette geçen “muhlisan lehu’d-din” tabiri, genelitibarıyla Allah’a, ibadet ve itaatte şirk koşmamak olaraktefsir edilirken “ed-dinü’l-hâlis” ise, şirkten arınmış, şirkbulaşmamış din ve diyanet şeklinde açıklanmıştır. 9 İlkâyette ihlâs ile ibadet emredildikten ve İslâm veya Allah’akarşı kulluk diyebileceğimiz dinin mahiyeti belirtildiktensonra, devam eden âyetlerde mesele zıtlarıyla karşılaştırılarakdaha da anlaşılır hale getirilmektedir. Yani ihlâsa zıt biribadetin ve dinin mahiyeti gözler önüne serilmektedir. Buise putlara Allah’a yaklaştırsınlar diye tapınmak olan şirktir.10 İhlâs suresinin muhtevasına, isimlendirilişine ve faziletineait rivâyetlere bakıldığında, ihlâs teriminin, tevhidanlamını içerdiği açıktır. 11 Zaten bazı alimler, ihlâsı tevhidile eşdeğer görmüşlerdir. 12Üstad Bediüzzaman Hazretleri, lâakal her onbeş gündebir defa okunmalı demek suretiyle önemine dikkatçektiği İhlâs hakkındaki risalesinde 13 ihlâsı kazanmak vemuhafaza etmek ve manilerini defetmek için zikrettiğidüsturların konumuz açısından tahlili çok mühimdir: “Birincidüsturunuz: Amelinizde rızayı ilahî olmalı. Eğer Orazı olsa, bütün dünya küsse ehemmiyeti yok eğer o kabuletse bütün halk reddetse te’siri yok. O razı olduktan vekabul ettikten sonra isterse ve hikmeti iktiza ederse, sizleristemek talebinde bulunmadığınız halde halklara da kabul16