75 - Yeni Ümit

Marksistler tarafından bayraklaştırılmış ve Komünizm’inilk temsilcisi gibi gösterilmiştir. Ölümünden sonra sempatizanları“Bedreddin Sûfîleri” veya “Bedredinîler” diye anılmış,bunlar da zamanla Alevî-Kızılbaş zümreleri arasındaeriyip gitmiştir. Bazı araştırmacılara göre, bu zümre içerisindegeliştirilen “Bedreddin Ocağı”na göre, Şeyh bir gündönecek ve âlemi düzene kavuşturacaktır. Aslında Şeyh’in,“Bedenle birlikte ruh da ölür.” düşüncesine aykırı olan buinanış, Bedreddin’i ve faaliyetlerini mehdîlik anlayışı içerisinedahil etmektedir. Nitekim, eserini II. Bayezid’in emriyleyazan İdris-i Bitlisî Heşt Bihişt’nde, “Şeyh’in gaipten aldığıhaberlerle harekete geçtiğini, idareyi ele aldıktan sonranizamı sağlayacağı ve bazı haramları helal kılacağını” belirtir.12 Amacının siyasî ve iktidarı ele geçirmek olduğundaşüphe bulunmayan Bedreddin, taraftarlarına eşitlikçi dünyave cennet vaat etmiştir. Zira yukarıda denildiği gibi o sıradadirlikleri ellerinden alınmış sipahilerin sayısı oldukça kabarıktıve bunlar onun baş destekçileri idi. Kendisine isnadolunan bedenî haşri inkârı, ilk üç halifeyi reddi, mum söndülüişret âlemlerini teşviki vs. gibi fikirleri ile XVI. yüzyıldaŞeyhülislâm Ebüssuud Efendi (ö. 1574), Sofyalı BâliEfendi (ö. 1553) ve XVII. yüzyılda Aziz Mahmud Hüdayî(ö. 1628) gibi âlim ve mutasavvıflar tarafından mülhidlikve Râfızîlikle itham edilmiştir. Ancak Bedreddin’in fikirleribazı kesimlerce hâlâ benimsenmektedir. 13***Sultan II. Bayezid devrinde (1481-1512) bir İranlı’nın“mehdinin çavuşları”ndan olduğunu ilan etmesiyle bir kargaşaçıkmıştır. Meselenin ulema arasında görüşülmesinden sonra 8kişi tarafından “zındık” suçlamasıyla, anılan kişi katledilmiştir. 14Şah Kuluİran’da Şiîlik esaslarına dayanarak kurulan Safevî Devleti’ninbaşındaki Şah İsmail’in Anadolu’daki propaganda faaliyetlerimeyvelerini vermeye başlamıştı. Teke yöresindeki KaraBıyık oğlu Hasan (Şah Kulu Baba Tekeli) adında olup Osmanlıkaynaklarında Şeytan Kulu unvanıyla anılan Safevî dâisi, İran’agiderek bâtınî akidelerle dolu olarak Anadolu’ya dönmüştür.Antalya yöresinde bir mağarada inzivaya çekilmiş, hatta II. Bayezidtarafından kendisine her yıl in’âmlar gönderilmiştir. BabaTekeli, etrafına topladığı alevî konar-göçer aşiretleri kullanarak1511 yılında “ülke bizimdir. Bana erenlerden işâret olmuştur.Hâlâ ortaya çıkmış olan Şâh İsmail’in halîfesiyim” diyerekayaklanmış ve bir süre devleti ciddî anlamda meşgul etmiştir.İnsan kaynağı olarak yine sosyal ve ekonomik sıkıntı içindekihalkı, özellikle de tımarları kesilen sipahileri kullanmıştır. AyaklanmayıŞiîlerce kutsal sayılan 10 Muharrem günü başlatmasıtesadüfî olmamıştır. O sırada II. Bayezid’in şehzadeleri arasındakıyasıya saltanat mücadelelerinin bulunması, Antalya yöresiniidaresi altında bulunduran Şehzade Korkut’un İstanbul’ahareketinin burada bıraktığı idarî boşluk, Şahkulu’na beklediğifırsatı vermişti. İsyanın zamanlaması ve bir iç karışıklığa denkgetirilmesi, Bedreddin hareketini hatırlatmaktadır. AmacıOsmanlı Devleti’ndeki kargaşadan yararlanarak Anadolu’yuele geçirmek olan Şahkulu, kalabalık bir kuvvetle AnadoluBeylerbeyliği’nin merkezi Kütahya’ya yürüyerek hükümetkuvvetlerini dağıtmış, ele geçirdiği Karagöz Paşa’yı kazığaoturtarak katletmiştir. Bu vahim durum karşısında VeziriâzamAtik Ali Paşa kumandasındaki Osmanlı merkez kuvvetlerisevk edilmiş ve isyan sona erdirilmiştir. 15 Şah Kulu, tarihçiMüneccimbaşı Ahmed Dede tarafından mülhid, zındık, Râfızîve Kızılbaş olarak nitelenir.Nur (Nureddin) Ali HalifeII. Bayezid döneminde Şah İsmail adına ayaklanan bir başkaâsi Rumiyeli Nur (Nureddin) Ali Halife’dir. Yine şehzadelerarasında saltanat mücadelelerinin kızıştığı bir zamanda 1512yılında 20, 30 bin kişilik bir kuvvetle ayaklanan Nur Ali Halifeüzerine gönderilen devlet kuvvetlerini yenmiş, Amasya, Tokat,Niksar ve Şarkî Karahisar taraflarını yağmalamıştır. Osmanlıkaynaklarında Kızılbaş, geniş meşrebli ve Şah İsmail’in dâîsiolarak nitelenen 16 Nur Ali Halife 1514 Çaldıran Meydan Muharebesi’ndetaraftarlarıyla birlikte Şah İsmail’in yanında savaşakatılmıştır. Bu savaştan sonra Şah İsmail’in Anadolu’daki faaliyetleribir süre azalmıştır.***Keza Sultan II. Bayezid döneminde 1493 yılında bugünMakedonya sınırları içinde bulunan Manastır’da kulağı küpeli,boynu tokalı haydarî kılıklı bir kişi, kebesini çıkarıp, yalın kılıç“mehdî benim” diyerek öldürme amacıyla padişahın üzerineyürümüş, hatta çavuşları aşıp iyice yaklaştığı bir sırada İskenderPaşa’nın uzaktan bozdoğan veya gürzünü fırlatıp yere yıkmasıylabertaraf edilebilmiştir. 17Bozoklu CelalAnadolu isyanlarına adını veren Bozoklu Celal’in mehdîlikiddiasıyla ortaya çıkması Yavuz Sultan Selim (1512-1520)dönemindedir. 18 Solakzâde tarafından mülhid ve zındıklar listesininbaşı olarak nitelenen Celal, Bozok’tan Tokat’a gelmiş;“meczûb-ı ilâhîdir” denilerek halkın gözdesi olmuştur. 1519yılında Turhal taraflarında bir mağarada yaşayan ve çevresine,“yakında mehdînin geleceğini ve bu mağaradan çıkacağını”söyleyen Celal, bir süre sonra onları hazır hale getirince kendisinimehdî ilân etmiş ve “Şah Veli” unvanıyla dünya saltanatınıele geçirmeye çalışmıştır. Münzevî yaşantısıyla etrafınaçok sayıda taraftar toplayan Celal, Şah İsmail’e güvenerek 20bin kadar süvari ve piyadeden oluşan bir kuvvetle ayaklanmış,bu arada civardaki Osmanlı beyleri ve görevlileri de ister istemezmaiyetine girmiştir. Olay Dulkadirli Beyi Şehsuvar oğluAli Bey tarafından büyümeden bastırılarak 19 Celal’in başıkesilmiştir. Ancak adı Anadolu isyanlarının sembolü halinegelmiş, hatta II. Bayezid dönemi isyanları bile bu kategorideele alınmıştır.64