Yazar emekli olur mu?

KÝ TAP ZAMANIGERLMSokan garip ruhuPolisiye edebiyatnn dünyaca ünlü ismi Ruth Rendell’in dilimizdekison roman Portobello Soka, yazarn önceki kitaplarndan birazfarkl. Yazar, polisiye olay kurguya dâhil etmeden, ‘insan ruhununkaranlk köelerine dair’ salam ve duru bir roman kaleme alm.PORTOBELLO SOKAI, RUTH RENDELL, ÇEV.: LALE AKALIN, DOAN KTAP, 256 SAYFA, 20 TL7 OCAK 2013 PA ZAR TE SÝLovecraft’la deliliin dalarndaHikâyesine “Eer mantksz ve inanlmaz gözüken eyleri çkaracakolsaydm, geriye hiçbir ey kalmazd.” diye balayankorku yazar H. P. Lovecraft’n kült eseri Deliliin Dalarndagizem ve korku merakllarna hitap ediyor.DELLN DALARINDA, H. P. LOVECRAFT, ÇEV.: BARI EMRE ALKIM, THAK YAYINLARI, 136 SAYFA, 16 TLRYAVUZ ULUTÜRKuth Rendell, gerek ‘katilkim’ türünden DedektifWexford polisiyeleri,gerek ustas ve öncüsü olduu‘psikolojik gerilim’ türünden eserleri ilengiliz polisiyesinin, hatta polisiye edebiyatnnönemli isimlerinden. Rendell,Barbara Vinn müstearyla da romanlarkaleme almt. Bu kitaplarnda herne kadar psikoloji ar bassa da Rendell,polisiyenin olmazsa olmazlar katil,cinayet ve dedektif üçlüsünden pekvazgeçmedi. Bunun da en güzel delili,1976 ve1986’da Ruth Rendell olarakald Altn Hançer Ödülü’nü 1987 ve1991’de de Barbara Vinn romanlarylada kazanm olmas.Rendell’n romanlarn üç bölümdeincelemek mümkün. lki, bata dasöylediimiz Dedektif Wexford dizisi.Bir de bunun dnda kalan ‘dier’polisiyeleri ile Barbara Vinn adylayazd psikolojik gerilim romanlarvar. 23 kitaplk Wexford dizisininbugüne kadar alts Doan Kitap tarafndanyaymland. Yaynevi en songeçtiimiz yl yazarn bu diziden KutudakiCanavar (The Monster in theBox-2009) adl romann okura sunmutu.Rendell’n Türkçeye kazandrlanson kitab Portobello Soka (Portobello-2008)yazarn ‘dier’ kitaplararasnda konumlanyor.FARKLI BR POLSYERendell, kitaplarnn bazsnda polisiyekurguyu romann ilerleyen sayfalarnaertelemeyi sever. Bir DedektifWexford öyküsü olan Parola: Mandarinböyle bir kitap mesela. Rendell’n ‘katilkim’ türünden kitaplar arasnda yeralan bu romanda, polisiye olay ancakromann ikinci bölümünde balar. PortobelloSoka’n okurken de benzer biralg okurun peini hiç brakmyor. Romannbölümleri ilerledikçe, ister istemezmeraklanyor okur, fakat bu ‘merakve muamma’ bir ‘katil kim’den ötepolisiye vakann bizzat varl, dahadorusu yokluuyla ilgili. Çünkü romandane bir dedektif var ne de katil.Haliyle soruturma da yok, çözülmeyeçallan bir cinayet de… Haklolarak kitab, Rendell’n polisiyeleriyleayn yere oturtmak zorlayor. Yazar,Wexford öyküleri dnda baka kitaplaryazmasnn nedenini öyle açklam:“Eer devaml dedektif romanlaryazarsanz, bir süre sonra içinde oynamaimkân çok kstl olan bir emayabalanp kalma tehlikesiyle karla-rsnz. Benim baka kitaplar yazmamnnedeni budur.”Evet, yazar, daha önceki kitaplarndaolduu gibi polisiye bir kurguya yada muammaya yer vermiyor PortobelloSoka’nda. Ama ustaca anlatt, insanaözgü kark ruh hallerini yine ustacakullanyor. Rendell, sokan fotorafnçekerken, karakterlerini de olabildiinceçeitlendiriyor. Tpk Wexfordpolisiyelerinde olduu gibi karakterlerininpsikolojisini dikkatle inceliyorve yava yava örüyor kurguyu. Ksacasöylemek gerekirse yazar, PortobelloSoka’nda polisiye olay kurguyadâhil etmeden, ‘insan ruhunun karanlkköelerine dair’ salam ve duru birroman ortaya çkarm.BAIMLI, ZOFREN VE HIRSIZ…Romann ana karakterleri üç erkek.lki, Londra’nn batsndaki antikadükkânlar, sahaar, bitpazaryla ünlüsemti Portobello’da yaayan EugeneWren adl bir sanat galerisi sahibi. Fakatkilolar ile ba dertte. Kilolarndankurtulmann yollarn ararken bir anda‘baml’ oluveriyor. Hem de zayamakamacyla yemeye balad ekerilavesiz ama bol katk maddeli okoporadl minik ekerlerin… Dier karakterbir ‘izofren’. Joel, Portobello’dabir evde yalnz yayor. Anne ve babasvar ama tpk Barbara Vinn romanlarndacinayetin kökeninin katilin gizlikalm geçmiinde sakl olmas gibi,onun da hikâyesi geçmiinde sakl.Üçüncü karakter ise ‘hrsz’. Mahalleninaylak genci Lance, dini bütün fakateski hrsz Gib Enite’nin evinde kalyor.Kitabn hikâyesi ite bu üç ana karakteretrafnda ekilleniyor. Evininyaknlarnda, yolda bir miktar para bulanEugene Wren, paray polise teslimetmek yerine baka bir yönteme bavurur.Pazar ile olduu kadar ödüllükedi ilanlar ile mehur olan sokak direklerinebir ilan asacaktr. Paray, sokakortasnda kalp krizi geçiren Joeldüürmütür. lan görüp talip olan iseLance olur. Tek yapmas gereken parannmiktarn doru tahmin etmektir.landa yazan numaray arar. Eugeneona eve gelmesini söyler. Lance,buna daha çok sevinir; çünkü paraytahmin edemese bile, hrszlk içgüdüsüile kilitli kaplar, demirsiz pencereleri,ksaca etraf kontrol edebilecektir.Ve olaylar bundan sonra balar…KTEMEL KARATAorku, insann zrh saylabilecekbir duygu,hayvanlarn birçoundaise ayn nitelikte bir içgüdüdür. nsanzihninin koruyucu bir duygusudurkorku. Onun olmad yerde cesaretinve kahramanln baladn düünmekbüyük bir yanlgdr. Çünkü çoukez kahramanlar var eden, cüreti vecesareti douran da aslnda korkudur.Korkularn çounun gerçek d olduunuvarsayarsak, korku edebiyatbu yönüyle de korku duygusuyla paralelilerler, çoun fantastiktir. Türkiyeokurunun pek çounun tanmadHoward Philips Lovecraft, dünya korkuedebiyatnda kendine özgü üslubukadar yaantsyla da önemli yer tutar.Yazdklarnn gerçekçi etkisiylede efsaneleen hayat, okurlarnnbir nevi “hayran” ya da “tutkun”adönümesine neden olmutur. Dahaalt yandayken “tanrlar” gördüüneinanlan yazarn vücut ssn bulunduuortama göre deitirebilmeözellii onu sra d yapan olaylardanbiridir. Kimi aratrmaclara göre psikolojikzayklar olan Lovecraft’nhezeyan dolu bir iç dünyayla m ya-adnn yoksa bu duyguyu iyi tanmasndandolay, korkuyu edebiyattakullanmakta özel bir yetenee misahip olduunun yantn vermek kolaydeildir. Üniversite bitiremeyi-i, bu tür giriimlerin sinir krizleri vepsikolojik sorunlarla sonuçland bilinmektedir.Dean Koontz ve StephanKing gibi korku yazarlarnn üstadolduu tartmaszdr.BLM KULLANARAK KORKULARI KAIDIBa tl i nanç la r nn i çe ri i ni bi lim selke ier le ba la ma s n bi len tek ki-inin Lo vec raft olduu söylenmise,bu dorudur. Yazarn baarsnnen önemli unsuru gerçeklie çokyakn, teknik bir konuyu kullanarakdaha sonra okuru bekleyen gerçeküstükorku dünyasn bir anlamda gerçeinüzerine ina etmesidir. Kült kitabsaylabilecek Deliliin Dalarnda,bu yeteneini ve ustal ortaya koyanönemli eserdir. Özellikle Edgar AllenPoe’da görülen bu artc yeteneintemeli mükemmel ayrnt analizi vebu sayede yalancl sezilemeyen derinlemesinetasvirdir. Bir bilimsel keifgemisinin kusursuz tasviri, kefe çkarkenyaplanlarn gerçekle örtümesi,ayrntlardaki gerçek izi… Bu kadargerçein, gerçekçiliin ardndan, devamndafantazya olduu iddia edilebilecekhiçbir olay yoktur artk okurundimanda. Ne olduysa gerçektir; neyaandysa yaanmas her an muhtemeldir…te korku edebiyatnn ba-ars da okuru böyle bir auraya sokupsokamamak meselesidir. Gerçektendeliliin dalarnda gezen H. P. Lovecraft,yeni gelitirilen bir kaya delgiaracyla kutuptan toprak numunesialmak ve bilimsel çalmalar yapmakiçin bir keif gemisine bindiimizedaha ilk sayfadan ikna etmitir bizi.HAYAL GÜCÜNÜN BAARISIModern insann, tanmlan(a)mayanakar hissettii duygunun temeldekorku olduunu, birçok düünce vedavrann bu korku üzerinden gelitiiniiyi bilen Lovecraft, korku eserlerinikendi kurduu mitler etrafndaörer. Anlatt hikâyenin referansçou kez, dünyada yaamdan sözedilmeyen yüz binlerce yl öncesindeyaayan Yüce Eskiler mitidir. Eskilerve Cthulhu mitosu, kendi geçmii,yaradl, kendinden öncesiyle ilgilibilgilerden bir türlü tatmin olmayan,hep daha gizemli, açklanamaz teorilerarayan insan avutmaya yönelikefsanelerle doludur. Lovecraft, eserlerindegüncel ve bilimsel bir meseleyikullanarak bu mitoslarn gerçekli-ini baaryla kurgular. Evrensel kötülüüngücünü eytann cennettenkovulmasyla ilikilendiren CthulhuMiti, H. P. Lovecraft’ gizemi ve korkununküresel yazar yapan temelunsurdur. Yazar, bilinen çalarn çoköncesinde Antarktika’daki bir medeniyetten,onun uzaydan gelen kurucularndan,su altnda ve karada yaayanbireylerinden ve bunlar anlatangizemli kitap Necronomicon’dan sözeden kurgularnda özellikle akl almaztasvirleriyle gizemi ve korkuyuyaatmay baarr. Onu birçok korkuyazarndan ayran özellii ise, gerilim,gizem ve korku dolu hikâyelerini“meer o korkutucu ses yan dairedeçalan bozuk bir elektrik süpürgesisesiymi” gibi mantkl açklamalarabalamamasdr. Lovecraft, doal olmayanolaylarla gelien hikâyelerinbu tür mantkl sonuçlara balanmasnn,hikâyenin yazar tarafndan kymolduuna inanr. Deliliin Dalarnda,bu tür korkularn merakllariçin iyi bir gece kitab olacaktr.28