HAZAR WORLD - SAYI 39 - ŞUBAT 2016

www.hazarworld.com
05 06
çekimler yaptı. Çekilen bu filmlerde tatil, ziyafet, gezinti
ve emirlerin av sahneleri yer alıyordu.
Çarlık Rusya döneminde yabancı kameramanların
bu topraklara girmesi bir süre yasaklandı fakat buna
rağmen bazı yabancı kameramanlar Orta Asya’ya,
özellikle de Hive ve Buhara’ya gelmek için vize alabildiler.
1914 yılında vize alarak bu topraklara giren “Hanjankov
ve Ko Anonim Şirketi” buraların yalnızca egzotik
güzelliklerini ve halkın yaşam tarzını yansıtan sahneleri
filme alabildi.
1924 yılı devrimine kadarki sürede Özbekistan’da fotoğraf
ve filmcilikle uğraşan Hudaybergan Divanov, Orta
Asya’nın ilk milli sinemacısıdır. Özbekistan’da devrime
kadar olan sosyal gelişmeleri ve ülkedeki durumu anlatan
belgesel filmler ilk kez onun tarafından çekildi.
SOVYET SİNEMASININ ÖZBEKİSTAN’DAKİ İZLERİ
Türkistan topraklarında film üretimi 1924 yılında başladı.
Bu yıllarda kurulan Rus-Buhara Sinema Yoldaşlık
Müessesesi “Buhkino” birçok belgesel çekimine imza
attı. Bu belgeseller “Orta Asya’yı Gezerken”, “Buhara
Kültür Doğuşu Yolunda”, “Buhara’da Devrimin Yedinci
Yılının Kutlanması”dır. Bu belgeseller ile beraber bir tane
de uzun metraj film çekildi. Rus sinemacıları tarafından
yapılan “Ölüm Minaresi” filminin açık hava çekimleri
Buhara’da, stüdyo çekimleri ise Moskova ve Leningrad’da
gerçekleştirildi.
Ölüm Minaresi filminin çekildiği sıralarda “Sovyet
filmi ne demektir?”, “Sovyet filmi nasıl olmalıdır?”,
“Sovyet sinemasının esası ne olmalıdır?” soruları sinema
çevrelerinde tartışılmaktaydı. Lenin bir konuşmasında
Sovyet sinemasının esas amacını şöyle açıklar: “Bilim
ve sanatı geliştirmek, yeni hayat kurmak, iyi bir gelecek
Özbekistan’da devrime kadar olan
sosyal gelişmeleri ve ülkedeki
durumu anlatan belgesel filmler ilk
kez Hudaybergan Divanov
tarafından çekildi.
uğrunda mücadeleyi yansıtmaktır.” Ayrıca sinemanın
yaygınlaşmaya başladığı bu ilk yıllarda yazılan sinema
makalelerinde, gelecekte milli konularda çekilecek
filmlerde Doğu’nun egzotizmi değil, halkın yaşam tarzı
ve geleneğinin daha olgun ve olduğu gibi gösterilmesi
gerektiği yazılıyordu.
Özbekistan sinema tarihinde, 4 Haziran 1925’te ise
Özbekistan Sovyet Cumhuriyeti Halk Komiserliği
kararı ile “Özbek Devlet Sinema Tröstü” kuruldu ve
onun nezdinde “Doğu Yıldızı” isimli sinema birliği
oluşturuldu.
KADININ SİNEMADAKİ YANSIMASI
Sovyetlerin yeni kurulduğu ve gelişmeye başladığı bu
yıllarda iç ve dış düşmanlar Özbekistan’da kurulan
Sovyet hükümetini yıkmaya çalışıyordu. Bu doğrultuda,
ülkeye mümkün olabilecek tüm tahribatlar yapılıyordu.
Çarşafını çıkaran, devrime ait panel ve konferanslara
katılan kadınların taşlanarak öldürüldüğü bu dönemde
Özbek Komünist Partisi “Müslüman Kadını” isimli
filmin çekilmesi kararını aldı. Bu film “Özbek Devlet
Sinema Tröstü”nün yaptığı ilk uzun metrajlı film oldu.
HAZAR WORLD
59