ENDOMETRİOİD KARSİNOM OLGULARINDA PTEN, β-CATENİN ...

gradelerde yoğun boyanma, stromada ise değişen miktarlarda boyanma izlemiştir(96).
Çalışmamızda TIMP-2 boyanma skoru, hem tümör epitel hücrelerinde hem de stromada,
histolojik grade artışıyla korele olarak azalmaktadır, fark istatistiksel olarak anlamlı
değildir. Moser ve arkadaşları çalışmalarında, MMP-2 ve TIMP-2 ekspresyonları arasında
negatif korelasyon bulunduğunu, ancak bu ekspresyon paterninin klinik ya da histolojik
prognostik parametrelerle ilişkili olmadığını belirtmiştir (132). Graesslin ve arkadaşları ise
çalışmalarında, artan histolojik grade ile MMP-2 ekspresyonunda artma, TIMP-2
ekspresyonunda ise azalma olduğunu belirtmiştir (93, 133). Ayrıca TIMP-2
ekspresyonunun, myometrial invazyon derinliği arttıkça, lenfovasküler invazyon varlığında
ve lenf nodu metastazı varlığında, azaldığı bulunmuştur (93). Endometrial karsinomda,
histolojik grade artışı ile TIMP-2 ekspresyonunun arttığı bildiren çalışmalar da vardır (134,
135, 136). Çalışmamızda, myometrial invazyon derinliği arttıkça TIMP ekspresyonunda,
özellikle stromada artış izlendi, ancak fark istatistiksel olarak anlamlı değildi. Määtta ve
arkadaşları, endometrial tümör epitel hücrelerinde TIMP-2 mRNA’sı bulunduğunu tespit
etmiştir. Çeşitli MMP ve TIMPlerin rölatif konsantrasyonları ve ekstraseluler ortam gibi
faktorler, tümör hücrelerinin TIMP ekspresyon değişikliklerine yanıtını etkiliyor olabilir
(95). Matriks metalloproteinazlar ve onların doku inhibitorlerinin, proteolitik aktivite
değişimine neden olan etkileri, bu proteinlerin lokal mikroçevredeki dengelerine bağlıdır
(137).
Tümör hücrelerinin invazyon ya da metastazı, hücre-hücre, hücre-matriks ilişkileri ve
ekstraseluler matriksin yıkımını gerektiren çok sayıda kompleks etkileşimi gerektirir (86).
Endometrial karsinomlarda MMP ve TIMP ekspresyonlarının prognostik değeri
tartışmalıdır (138, 139).
MMP ve TIMP’lerin kompleks etkileşimleriyle rol aldığı, malign hastalığın lokal ve uzak
yayılımının anlaşılması için immunhistokimyasal boyama prosedurlerinin ve
değerlendirilmesinin standardizasyonu gereklidir (93).
Son çalışmalar, endometrial karsinom gelişiminin, hormonal regulasyon, genetik
mutasyonlar, adhezyon molekulleri, apoptozis, MMP’ler ve onların doku inhibitorlerinin
rol aldığı çok basamaklı bir olay olduğunu ileri sürmektedir (93). Endometrial prekanseröz
lezyonların malign transformasyonu, komşu stromayı invaze edecek kadar genetik hasarın
birikimiyle oluşur ve artmış MMP ekspresyonu, bu invaziv süreçte etkili olabilir (140).
45