Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce

Pracujący zostali podzieleni na trzy grupy: pracujących najemnie, pracujących na własny rachunek (w tym pracodawców) oraz
pomagających członków rodzin. „Klasyfikacja statusu zatrudnienia oparta została na International Classification of Status in Employment
(ICSE) i wyróżnia następujące kategorie pracujących:
– pracodawca – osoba, która prowadzi własną działalność gospodarczą i zatrudnia co najmniej jednego pracownika
najemnego,” 63
– pracujący na własny rachunek – osoba, która prowadzi własną działalność gospodarczą64 ,
– pracownik najemny – osoba zatrudniona na podstawie stosunku pracy w przedsiębiorstwie publicznym lub u pracodawcy
prywatnego,
– pomagający bezpłatnie członek rodziny – osoba, która bez umownego wynagrodzenia pomaga w prowadzeniu rodzinnej
działalności gospodarczej.
Do pracowników najemnych zaliczono również osoby wykonujące pracę nakładczą oraz uczniów, z którymi zakłady pracy lub
osoby fizyczne zawarły umowę o naukę zawodu lub przyuczenie do określonej pracy (jeżeli otrzymują wynagrodzenie). 65
Na potrzeby niniejszego rozdziału, bazując na danych BAEL, wyróżniono grupę samozatrudnionych, czyli osób pracujących na
własny rachunek, jednak nie będących pracodawcami. Dane dla tej grupy policzono odejmując liczbę pracodawców od liczby
pracujących na własny rachunek.
Z uwagi na brak danych GUS w pewnych obszarach podział na pracodawców i samozatrudnionych nie został uwzględniony we
wszystkich podrozdziałach. W opisach dotyczących czasu pracy przedstawiono sytuację osób pracujących na własny rachunek
ogółem, nazywanych również zamiennie przedsiębiorcami.
W rozdziale bazowano na statystykach dla pracujących, uwzględniając tabele dotyczące tej kategorii według statusu zatrudnienia,
wieku, płci, branży oraz miejsca zamieszkania. Opisano również kwestie związane z czasem pracy w podziale według statusu
zatrudnienia oraz płci.
5.2. Ogólne statystyki – pracujący a przedsiębiorcy
Analizę sytuacji osób pracujących na własny rachunek rozpoczniemy od prezentacji struktury pracujących. W IV kwartale 2010
roku pracownicy najemni stanowili 77% pracujących (ok. 12,5 mln osób), osoby samozatrudnione – 15% (ok. 2,4 mln), pracodawcy
– 4% (ok. 660 tys.), a pomagający członkowie rodziny również 4% (ok. 600 tys.) (wykres 1).
Wykres 1. Struktura pracujących w IV kw. 2010 r.
Samozatrudnieni
15%
Pracodawcy
4%
Pracownicy
najemni
77%
Pomagający
członkowie
rodziny
4%
Źródło: Opracowanie własne na podstawie „Aktywność ekonomiczna ludności Polski. IV kwartał 2010”, GUS, Warszawa 2011.
Wiek
Średni wiek wśród ogółu pracujących to ok. 40 lat. Do najmłodszych należeli pracownicy najemni, których średni wiek w IV kw.
2010 roku wyniósł nieznacznie powyżej 39 lat. Najstarsze grupy to osoby samozatrudnione oraz pracodawcy. Średni wiek obu
tych grup wyniósł w analizowanym okresie prawie 45 lat (wykres 2).
63 Ibidem, s. 17.
64 Definicja bazująca na badaniu GUS BAEL, uszczegółowiona w oparciu o rozmowę autora artykułu z GUS.
65 Ibidem, s. 17.
57