sociologji 11 liber mesuesi 16 maj - Media Print

S H T Ë P I A B O T U E S E
Libër
mësuesi
Flora Gjoka
(me zgjedhje të detyruar)
Sociologjia 11
Për klasën e njëmbëdhjetë, gjimnaz
ISBN 978-99956-93-10-7
Çmimi: 255 lekë
Sociologjia
Fatos Tarifa, Klementin Mile, Flora Gjoka
(me zgjedhje të detyruar)
Sociologjia 11
Për klasën e njëmbëdhjetë, gjimnaz
11

www.mediaprint.al
KLIKONI KËTU

Flora Gjoka
Libër mësuesi
Sociologjia 11
Teksti mësimor Sociologjia 11 është hartuar nga:
Fatos Tarifa PhD, Klementin Mile MA, Flora Gjoka

Titulli: Libër mësuesi Sociologjia 11
Autore: Flora Gjoka
Drejtoi botimin: Anila Bisha
Redaktore gjuhësore:
Dizajni:
Kopertina : VisiDesign
Shtypi: Mediaprint
ISBN: 978-99956-93-42-8
Botimi i parë: 2011
Elona Çali
Mirela Ndrita
© Të gjitha të drejtat janë të rezervuara
Të gjitha të drejtat e autorit lidhur me këtë botim janë ekskluzivisht te zotëruara/rezervuara nga Shtëpia Botuese
“Mediaprint” sh.p.k..
Ndalohet çdo prodhim, riprodhim, shitje, rishitje, shpërndarje, kopjim, fotokopjim, përkthim, përshtatje,
huapërdorje, shfrytëzim dhe/ose çdo formë tjetër qarkullimi tregtar, si dhe çdo veprim cënues me çfarëdo lloj
mjeti apo apo forme, pjesërisht dhe/ose tërësisht, pa miratimin paraprak me shkrim nga Shtëpia Botuese
“Mediaprint” sh.p.k.
S H T Ë P I A B O T U E S E
Ky botim, në tërësi dhe/ose në pjesë të tij, ndalohet të transmetohet dhe/ose përhapet në çdo lloj forme dhe/ose
mjet elektronik, mekanik, regjistrues dhe/ose tjetër, të ruhet, depozitohet ose përdoret në sisteme ku mund të
cënohen të drejtat e autorit, pa miratimin paraprak me shkrim nga Shtëpia Botuese “Mediaprint” sh.p.k..
Çdo cënim i të drejtave të autorit passjell përgjegjësi sipas legjislacionit në fuqi.
Kontaktet:
www.mediaprint.al
Shtëpia Botuese Sektori i Shpërndarjes dhe Marketingut: Shtypshkronja:
Kutia Postare 7467 - Tiranë Tel.: 04 4500605
Tel.: 04 4500605
Tel.: 04 2258 156 Cel.: 069 40 44 441
Cel.: 069 40 50 380
Cel.: 069 40 44 443 Cel.: 069 40 20 201
Cel.: 069 20 79 021
botime@mediaprint.al distributor@mediaprint.al print@mediaprint.al
Komente dhe sugjerime janë të mirëpritura në email: botime@mediaprint.al

KOLEGË!
PARATHËNIE
Ky libër është një përpjekje për t’ju ardhur sadopak në ndihmë. Jemi nisur
nga ideja për t’ju ndihmuar si mësimdhënës dhe si individë me një mision
shumë të rëndësishëm në jetë.
Përpjekja juaj si misionar të formimit qytetar të nxënësve, sot duhet
orientuar drejt filozofisë së arsimit, thelbi i së cilës është: “Mos i jepni nxënësit
zgjidhje të gatshme, i jepni atij mekanizmin për të gjetur zgjidhje.”
Ky libër do t’ju ndihmojë të shmangni të mësuarit tradicional të nxënësve
dhe do ta bëjë nxënësin më pak “skllav” të tekstit dhe ta verë më shumë në
qendër të mësimit.
Në faqet që vijojnë do të gjeni planin mësimor që u korrespondojnë temave të
tekstit të nxënësit. Disa nga temat mund të zhvillohen dhe si veprimtari praktike.
Në plan janë parashikuar teste, projekte përsëritje dhe veprimtari praktike.
Elementët përbërës të çdo ditari mësimor janë:
‐ Tema
‐ Objektivat
‐ Fjalë kyçe
‐ Struktura e mësimit
‐ Metoda dhe veprimtaritë e nxënësit
‐ Vlerësimi i nxënësit
‐ Orientimi për temën e ardhshme
‐ Detyra e shtëpisë
‐ Temat e mësimit vijojnë sipas planit mësimor që ka përgatitur
mësuesi
‐ Objektivat e arritjeve të nxënësit janë hartuar sipas 3 niveleve:
bazë, i mesëm dhe i lartë
Ato nuk synojnë vetëm marrjen e njohurive të thjeshta, por edhe formimin e
shprehive dhe qëndrimeve të caktuara të nxënësit ndaj një problemi të caktuar.
‐ Veçimi i “fjalëve kyçe” për secilën temë është një kujtesë për mësuesin se
çfarë është e domosdoshme të ngulitë nxënësi në temën përkatëse.
‐ Temë zhvillohen me anë të strukturës së mësimit ERR (Evokim, realizimi
i kuptimit, reflektimi).
‐ Në këto faza të zhvillimit të mësimit ofrohen metoda dhe veprimtari të
ndryshme si: diskutim i ideve, punë në grupe, punë individuale, ditari i
të nxënit, marrëdhënie pyetje‐përgjigje, bashkëveprimi ndërveprues etj.
Me anë të këtyre metodave mësimi zhvillohet duke vënë në qendër
nxënësin.
5

‐ Vlerësimi i nxënësit është një moment i rëndësishëm i cili duhet të bëhet
në fund të orës sepse nxënësi mund të angazhohet gjatë gjithë orës së
mësimit.
Të vlerësosh nuk do të thotë thjeshtë të vendosesh një notë, por të nxisësh
edhe vetëvlerësimin tek nxënësit. Kjo mënyrë vlerësimi e bën nxënësin më
aktiv gjatë gjithë orës së mësimit.
‐ Orientimi për temën e ardhshme i ndihmon ata të “parapërgatiten” për
informacionin e ri dhe ju jep mundësinë të jenë pjesëmarrës më aktiv
gjatë trajtimit të temës së re nga mësuesi.
‐ Detyra e shtëpisë është shumë e rëndësishme të përzgjidhet si një
ndërlidhëse e mësimit të ditës me temën e re (aty ku është e mundur) në
raste të tjera ajo mund të shërbejë si moment diskutimi për ndonjë
problem të caktuar. Kjo që kemi paraqitur ne nuk do të thotë se është e
vetmja mënyrë. Kjo është njëra nga shumë modele të tjera që mësuesi
mund të realizojë në një orë mësimi.
Shpresojmë se ju kemi ndihmuar sadopak në punën tuaj të lodhshme por
shumë të rëndësishme për individin dhe shoqërinë në tërësi.
6

PËRMBAJTJA
Plani mësimor sociologji (me zgjedhje të detyruar) ..............................................................9
KREU 1
Sociologjia si shkencë dhe metodat e kërkimit sociologjik ............................................28
Tema: Ç’është sociologjia ...................................................................................................28
Tema: Metodat e kërkimit sociologjik, avantazhet dhe kufizimet e tyre ............................30
Tema: Vëzhgimi sociologjik ...............................................................................................33
Tema: Pyetësori dhe anketa sociologjike ............................................................................34
Tema: Intervista sociologjike ..............................................................................................36
Tema: Kampioni sociologjik ...............................................................................................37
KREU 2
Kultura, individi, shoqëria ..............................................................................................39
Tema: Kultura, komponentët dhe funksionet e saj në shoqëri ............................................39
Tema: Kuptimi dhe funksionet e simboleve. Kuptimi simbolik i gjesteve .........................41
Tema: Gjuha si simbol ........................................................................................................42
Tema: Vlerat kulturore dhe zhvillimi shoqëror ..................................................................44
Tema: Normat dhe zakonet shoqërore. Normat. Pse respektohen dhe thuhen ato? ...........45
Tema: Sanksionet shoqërore ...............................................................................................47
Tema: Nënkultura dhe kundërkultura .................................................................................49
Tema: Etnocentrizmi, relativizmi kulturor dhe tiparet kulturore universale. .............................51
KREU 3
Socializimi ..........................................................................................................................53
Tema: Socializimi i individit në shoqëri .............................................................................53
Tema: Teori mbi socializimin ............................................................................................54
Tema: Familja si faktor kryesor i socializimit.
Faktorët që ndikojnë në socializimin e individit ......................................................56
Tema: Socializimi gjinor .....................................................................................................58
KREU 4
Sjelljet devijante ................................................................................................................61
Tema: Ç’është devianca ......................................................................................................61
Tema: Llojet e sjelljeve devijante .......................................................................................63
Tema: Karakteri relativ i sjelljeve devijante .......................................................................65
Tema: Shpjegime mbi sjelljen devijante dhe krimin ..........................................................67
Tema: Krimi i jakave të bardha ..........................................................................................69
KREU 5
Stratifikimi gjinor dhe familja .........................................................................................72
Tema: Pabarazia gjinore .....................................................................................................72
Tema: Martesa ....................................................................................................................75
Tema: Martesa dhe bashkëjetesa ........................................................................................77
Tema: Format e familjes .....................................................................................................79
Tema: Funksionet e familjes ...............................................................................................81
Tema: Divorci dhe e ardhmja e familjes .............................................................................83
7

KREU 6
Racat dhe etnia .................................................................................................................86
Tema: Minoritetet racore dhe etnike ..................................................................................86
Tema: Paragjykimi dhe diskriminimi .................................................................................88
Tema: Shpjegimi sociologjik i formave paragjykuese dhe diskriminuese .........................90
Tema: Marrëdhëniet racore dhe etnike ...............................................................................92
KREU 7
Analiza sociologjike e besimeve fetare ............................................................................95
Tema: Si duhet kuptuar feja ................................................................................................95
Tema: Funksionet e fesë .....................................................................................................98
Tema: Ndryshimi i besimeve fetare ...................................................................................100
Tema: Shekullarizimi dhe fondamentalizmi në shoqërinë shqiptare .................................103
KREU 8
Urbanizimi dhe karakteristikat e punës në shoqëritë më të urbanizuara ..................105
Tema: Parakushtet e urbanizimit .......................................................................................105
Tema: Zhvillimi urban pas luftës së dytë botërore ............................................................108
Tema: Jeta shoqërore në qytet ...........................................................................................111
Tema: Karakteristikat e punës në shoqëritë më të urbanizuara .........................................113
KREU 9
Stratifikimi i shoqërisë dhe lëvizjet sociale ...................................................................116
Tema: Statifikimi social ....................................................................................................116
Tema: Mobiliteti social .....................................................................................................119
Tema: Lëvizjet sociale .......................................................................................................121
KREU 10
Shoqëria tradicionale moderne postmoderne ...............................................................124
Tema: Karakteristikat e shoqërisë moderne ......................................................................124
Tema: Shoqëria tradicionale dhe moderne në Shqipëri .....................................................126
8

PLANI MËSIMOR
SOCIOLOGJI
(me zgjedhje të detyruar)
KLASA E 11 – të
VITI SHKOLLOR 2010 - 2011
36 javë x 2orë: 72 orë
Njohuri të reja: 47 orë
Kurrikula e lirë: 25 orë
(përsëritje, ese, projekte, module, biseda me të ftuar etj.)
OBJEKTIVAT E LËNDËS
Në përfundimit të programit nxënësit të jenë të aftë që:
Mbi bazën e njohurive të marra të veprojnë në situata konkrete në komunitet
dhe shoqëri.
Të shpjegojë aspektet kryesore të funksionimit të shoqërisë mbi bazën e
koncepteve sociologjike.
Të përshkruajë veçoritë specifike të funksionimit të shoqërisë së shqiptare te
ditëve tona.
Te përdorin njohuritë sociologjike në zgjidhjen sa më racionale të problemeve
të tyre të përditshme.
Të integrohen ne shoqëritë e tjera, në sisteme të tjera kulturore.
Të krijojnë përvojën e vet sociologjike nëpërmjet të menduarit kritik.
9

Kreu 1: ”SOCIOLOGJIA SI SHKENCË DHE METODAT E KËRKIMIT SOCIOLOGJIK”.
Në përfundim të këtij kreu nxënësi/ja të jetë i/e aftë që:
• Të përshkruajë karakteristikat kryesore te metodave te kërkimeve sociologjike.
• Të krahasojë përparësitë e kufizimet e metodave të kërkimit sociologjik.
• Të përdorë elementet kryesorë te realizimit të anketës sociologjike.
10
Nr
Temat e
mësimeve
1. Ç’është
Sociologjia?
2. Metoda e
kërkimit
sociologjik,
avantazhet dhe
kufizimet e
tyre.
Objektivat
Objektivat e arritjeve së nxënësve
përkatës të linjës Niveli bazë Niveli mesatar Niveli i lartë
Të shpjegojë Të përshkruajë Të shpjegojë Të tregojë cili është
nevojën e zhvillimit domosdoshmërinë e dallimin e objekti i studimit të
të sociologjisë si zhvillimit të shkencës sociologjisë ne sociologjisë.
shkencë.
së sociologjisë në shkencat e tjera
shoqërinë moderne. shoqërore.
Të argumentojë me
shembuj nga jeta e
përditshme se cilat
janë metodat
kryesore që
përdorin sociologët
në studimet
shkencore.
Të identifikojë disa
nga metodat e
kërkimit sociologjik.
Të analizojë
ndryshimet e
metodave të
kërkimit në
shkencat
shoqërore në ato
shkencave
natyrore.
Të argumentojë
qëllimit e
standardizimit të
metodave
sociologjike.
Burime
Vendi i
realizimit
Klasë
Klasë

3. Vëzhgimi
Sociologjik.
4. Pyetësori dhe
anketa
sociologjike.
5. Intervista
Sociologjike.
6. Kampioni
Sociologjik.
7. Përsëritje
(Kreu 1)
8. Detyrë
praktike.
Si te hartojmë
një Ankete.
Të përshkruajë
llojet kryesore të
vëzhgimeve
sociologjike dhe
procedurën e
realizimit te tyre në
kushtet e shoqërisë
shqiptare.
Të identifikojë
elementet kryesorë
të hartimit të
realizimit të anketës
sociologjike.
Të përshkruajë
llojet kryesore të
intervistave
sociologjike.
Të përdorë kriteret
dhe kërkesat
kryesore të
kampionit
sociologjik.
Të hartojmë një
anketë që synon të
tregojë një problem
rinor të
adoleshencës.
Të listojë dallimet
kryesore ndërmjet
vëzhgimit sociologjik
dhe vëzhgimit në
shkencat e natyrës
Të tregojë ç’është
pyetësori sociologjik.
Të përshkruajë
karakteristikat e
intervistës së lirë.
Të përshkruajë se
ç’është kampioni
sociologjik.
Të shpjegojë pse
vëzhgimi i
drejtpërdrejtë ka
më shumë
avantazhe se llojet
e tjera të
vëzhgimit.
Të tregojë llojet e
pyetjeve që
përdorin në
anketat ose
intervistat
sociologjike.
Të tregojë 3 pjesët
të pyetësorit në
një intervistë
sociologjike.
Të tregojë çështjet
kryesore kur
zgjedhim një
kampion
Të analizojë
mangësitë e metodës
së vëzhgimit
sociologjik
Të avantazhet dhe
disavantazhet e
këtyre pyetjeve.
Të japë shembull të
intervistave dhe të
llojeve të pyetjeve që
përdoren në to.
Të krahasojë
zgjedhjen me kuota
dhe zgjedhjen
rastësore.
Modele
anketash
Modele
intervistash
Klasë
Klasë
Klasë
Klasë
Klasë
Klasë
11

Kreu 2: ”KULTURA,INDIVIDI DHE SHOQËRIA”.
Në përfundim të kësaj linje nxënësi/ja të jetë i/e aftë që:
12
• Të përshkruajë funksionet e kulturës ne marrëdhëniet e njerëzve me njëri tjetrin me shoqërinë.
• Të tregojë kuptimin e koncepteve sociologjike.
• Të argumentojë rëndësinë teorike dhe praktike të tyre.
Nr
Temat e
mësimeve
Objektivat përkatës
të linjës
Objektivat e arritjeve së nxënësve
Niveli bazë Niveli mesatar Niveli i lartë
9 Kultura,
Të përshkruajë rolin Të përshkruajë me Të tregoje cilët Të analizojë
komponentët dhe e kulturës në fjalët e tekstit ç’është janë komponentët ndikimin e
funksionet e saj në marrëdhëniet e kultura.
e kulturës. kulturës në jetën e
shoqëri.
njerëzve me natyrën.
çdo individi
10. Kuptimi dhe Të tregojë kuptimin Të shpjegojë kuptimin Të tregojë rolin e Të analizojë
funksionet e e simbolit kulturor simbolik te gjesteve. gjesteve në rëndësinë që ka
simboleve kulturore. dhe funksionet
lehtësimin e njohja e gjesteve
Kuptimi simbolik i kryesore te tyre.
komunikimit të kulturave të
gjesteve.
midis njerëzve. tjera.
11. Gjuha si simbol Të përshkruajë Të përshkruajë mënyrat Të analizojë Të argumentojë
kuptimin e gjuhës si kryesore të
funksionet rolin që ka gjuha
tërësi simbolesh komunikimit të kryesore të gjuhës në formimin e
kulturore.
njerëzve me njëri-
identitetit
tjetrin.
kulturor.
12. Vlerat kulturore Të tregojë kuptimin Të tregojë cili është Të shpjegojë rolin Të analizojë
dhe zhvillimi e konceptit “Vlerë kuptimi i vlerave e vlerave ndryshimin e
shoqëror. kulturore” dhe te kulturore.
kulturore në shpejtë e vlerave
argumentoje rolin e
zhvillimin e kulturore në
veçantë të tyre.
shoqërisë tranzicion.
Burime
Vendi i
realizimit
Klasë
Klasë
Klasë
Klasë

13. Normat dhe
zakonet shoqërore.
Pse respektohen
dhe thyhen ato?
14. Sanksionet
shoqërore.
15. Nënkultura dhe
kundërkultura.
16. Etnocentrizmi,relat
ivizmi kulturor
dhe tiparet
kulturore
universale.
17. Përsëritje
(Kreu 2)
Të shpjegojë rolin e
normave kulturore
në funksionimin e
shoqërisë
tradicionale
shqiptare.
Të shpjegojë rolin e
sanksioneve pozitive
dhe negative në
shoqëri.
Të argumentojë se
kultura shqiptare
është mozaik
nënkulturash.
Të dallojë
vështirësitë kryesore
me të cilat ndeshen
njerëzit kur kalojnë
nga një sistem
kulturor në një tjetër.
Të përshkruajë
rëndësinë teorike dhe
praktike të
koncepteve të
mësipërme. Të
ilustroj me shembuj.
Të përshkruajë
konceptin normë.
Të përshkruajë
sanksionet pozitive
dhe negative.
Të përshkruajë
konceptet nënkulturë
dhe kundërkulturë.
Të përshkruajë me
fjalët e tekstit se
ç’është etnocentrizmi.
Të bëjë dallimin e
zakoneve nga
ligjet.
Të tregojë nga se
varet shkalla e
ashpërisë së
sanksioneve
negative.
Të tregojë cilat
janë disa kultura
në shoqërinë
amerikane dhe
shqiptare.
Të tregojë anët
pozitive dhe
negative të
etnocentrizmit
Të analizojë rolin
e tabuve në
zhvillimin dhe
ekzistencën e
shoqërisë.
Të japë shembuj
dhe të tregojë
qëndrimin ndaj
këtyre
sanksioneve.
Të analizojë
jetëgjatësinë e
kundërkulturave
në një shoqëri.
Të tregojë se cili
është kuptimi i
relativizmit
kulturor.
Klasë
Klasë
Klasë
Klasë
Klasë
13

14
18. Përsëritje
(Kreu 2)
19. Përsëritje
(Kreu 1 dhe 2)
Kreu 3: ”SOCIALIZIMI”.
Të përshkruajë
rëndësinë teorike dhe
praktike të
koncepteve të
mësipërme. Të
ilustroj me shembuj.
Të përshkruajë
rëndësinë teorike dhe
praktike të
koncepteve të
mësipërme. Të
ilustroj me shembuj.
Në përfundim të këtij kreu nxënësi/ja të jetë i/e aftë që:
• Të shpjegojë kuptimin sociologjik të socializmit në formimin e personalitetit të njeriut.
• Të përshkruajë ndikimet e veçanta të mjediseve dhe faktorëve dhe të përshkruajë veçoritë e socializimit përgjatë cikleve të jetës së njeriut.
• Të japë disa shpjegime kryesore sociologjike të procesit të socializimit.
Temat e
Nr
mësimeve
20. Socializimi i
individit në
shoqëri.
Objektivat përkatës
Objektivat e arritjeve së nxënësve
të linjës Niveli bazë Niveli mesatar Niveli i lartë
Të përshkruajë rolin Të përshkruajë se Të tregojë fazat Të arsyetojë rreth
e socializimit në ç’është socializimi. nëpër të cilat ndryshimeve
ruajtjen e vlerave
kalon jeta e çdo biologjike dhe
kulturore.
individi.
shoqërore që
ndodhin tek
individët.
Burime
Klasë
Klasë
Vendi i
realizimit
Klasë

21. Teori mbi
sociologjinë.
22. Familja si faktor
kryesor i
socializimit.
23. Faktorët që
ndikojnë në
socializimin e
individit.
24. Socializimi
Gjinor
25. Përsëritje
(Kreu 3)
Të japë disa
shpjegime kryesore
sociologjike të
procesit të
socializimit.
Të dallojë familjen si
një qelizë e
shoqërisë.
Të përshkruajë
veçoritë e ndikimit të
faktorëve ne
shoqërinë shqiptare
të ditëve tona.
Të tregojë sesi
realizohet ky proces
në shoqërinë
shqiptare.
Të mbledhë fakte e
të dhëna për mjediset
socializuese në ditët
e sotme.
Të përshkruajë idetë e
teorisë sociologjike të
Kulit.
Të tregojë që familja
është mjedisi në të
cilin fëmija vendos
kontaktin e pare me
realitetin.
Të listojë faktorët që
ndikojnë në
socializimin e
individit.
Të përshkruajë
socializimin gjinor.
Të tregojë 3
aspekte kryesore
të kësaj teorie.
Të analizojë rolin
që luajnë prindërit
në procesin e
socializimit te
fëmijëve.
Të tregoje si
realizohet ky
proces në individ
të klasave të
ndryshme
shoqërore.
Të tregojë rolin që
luajnë grupet e
bashkëmoshatarëv
e në socializimin
gjinor.
Të analizojë fazat
përmes të cilave
njeriu zhvillon
aftësitë e tij
njohëse.
Të tregojë arsyet
se pse familja u
paraprin
institucioneve te
tjera socializuese.
Të analizojë
ndikimin e grupit
të
bashkëmoshatarëv
e në këtë proces.
Të analizojë
ndikimin që kanë
mesazhet gjinore
në socializimin e
individit.
Klasë
Klasë
Klasë
Klasë
Klasë
15

Kreu 4: ”SJELLJE DEVIJANTE”.
Në përfundim të këtij kreu nxënësi/ja të jetë i/e aftë që:
16
• Të arsyetojë për karakterin relativ të sjelljeve devijante.
• Të shpjegojë teoritë sociologjike për devijancën.
• Të përshkruajë funksionet shoqërore të sjelljeve devijante.
Nr
Temat e
mësimeve
Objektivat përkatës
të linjës
Objektivat e arritjeve së nxënësve
Niveli bazë Niveli mesatar Niveli i lartë
26. Ç’është devijanca? Të përshkruajë Të përshkruajë Të argumentojë Të Analizojë
funksionet shoqërore sanksionet që vendos nga se varet masa ndikimin që kanë
të sjelljeve devijante. shoqëria për sjelljen e ndëshkimit e sjelljet devijante
devijante.
sjelljeve devijante. në funksionimin e
shoqërisë .
27. Llojet e sjelljeve
devijante.
28. Karakteri relativi
sjelljeve devijante.
Të shpjegojë
ndikimin e sjelljeve
devijante.
Të arsyetojë për
karakterin relativ të
sjelljeve devijante.
Të tregojë faktorët që
përcaktojnë format e
sjelljes shoqërore.
Të përshkruajë si
ndikojnë sjelljet
devijante në shoqëri.
Të tregojë disa
sjellje të
rrezikshme të
shoqërisë.
Të analizojë
karakterin negativ
të devijancës.
Të analizojë
kategoritë
kryesore të
sjelljeve devijante.
Të listojë disa
ndryshime te
sjelljeve devijante
nga një kohë në
tjetrën.
(Shembuj)
Burime
Informac
ione nga
interneti.
Vendi i
realizimit
Klasë
Klasë
Klasë

29. Shpjegime mbi
sjelljen devijante
dhe krimin.
30. Krimi i jakave të
bardha.
Të shpjegojë teoritë
sociologjike për
devijancën.
Të përshkruajë
pasojat e krimeve të
jakave të bardha për
shoqërinë dhe
individin.
31. Përsëritje (Kreu 4) Të përshkruajë
kuptimin e
koncepteve
sociologjike për
32. Detyrë analitike.
(Krimet e jakave të
bardha)
33. Përsëritje
(Kreu 1,2,3 dhe 4)
devijancën.
Të analizojë arsyet e
përfshirjes shoqërore
të individëve me
status të lartë në
veprime të tilla
devijante.
Të përshkruajnë
ndikimin e njohurive
të marra në kapitujt e
mësipërm në
mënyrat e të
menduarit të
nxënësve.
Të tregojë shkaqet
kryesore të sjelljeve
devijante.
Të tregojë çfarë janë
krimet e jakave të
bardha.
Të japë argumente
të sociologëve në
mbrojtje të teorisë
së tyre.
Të japë shembuj
për përhapjen dhe
ekzistencën e tyre
në shoqërinë
shqiptare.
Të arsyetojë për
ndikimin e
kushteve
ekonomike e
politike tek
individët me
sjellje devijante.
Të analizojë
arsyet që i
motivojnë njerëzit
të përfshihen në
krime të tilla.
Info nga
mediat.
Klasë
Klasë
Klasë
Klasë
Klasë
17

Kreu 5: ”STRATIFIKIMI GJINOR DHE FAMILJA”.
Në përfundim të këtij kreu nxënësi/ja të jetë i/e aftë që:
18
• Të përshkruajë format kryesore të pabarazisë gjinore.
• Të rendisë objektivat kryesore të lëvizjeve feministe.
• Të shpjegojë funksionet kryesore të familjes.
Nr
Temat e
mësimeve
Objektivat përkatës
të linjës
Objektivat e arritjeve së nxënësve
Niveli bazë Niveli mesatar Niveli i lartë
34. Pabarazia gjinore. Të tregojë ç’është Të japë shembuj të Të analizojë rolin Të tregojë cilat
pabarazia gjinore. pabarazisë gjinore. e gruas në janë disa
politikë.
probleme në
fushën e
komunikimit.
35. Martesa.
Të dallojë format Të përshkruajë format Të tregojë si bëhet Të analizojë rolin
kryesore të martesës. kryesore të martesës. zgjedhja e që kanë luajtur
partnerit te programet
martesat
televizive në
endogame dhe zhvillimin e
egzogame. heterogamisë
36. Martesa dhe
bashkëjetesa.
Të rendisë
pikëpamjet kryesore
për dilemën:
Martesë apo
bashkëjetesë.
Të përshkruajë ç’është
bashkëjetesa.
Të analizojë
reagimin e
shoqërisë
shqiptare ndaj
bashkëjetesës.
Të sjellë shembuj
nga realiteti.
Burime
Vendi i
realizimit
Internet Klasë
Info nga
mediat.
Klasë
Klasë

37. Format e familjes. Të rendisë format
kryesore të familjes.
38. Funksionet e
familjes.
39. Divorci dhe e
ardhmja e familjes.
40. Projekt individual
Të shpjegojë
funksionet kryesore
të familjes.
Të përshkruajë
veçoritë e divorcit në
shoqëritë shqiptare.
Shkruani historinë e
familjes suaj duke
filluar deri nga
paraardhësi juaj më i
hershem.
41. Bisedë me të ftuar. Të diskutojmë për
problemet që sjell
divorci tek fëmijët.
42. Përsëritje (Kreu 5) Të identifikojnë
konceptet kryesore
Të tregojë dy format
bazë të familjes.
Të përshkruajë rolin e
familjes në
socializimin e
fëmijëve.
Të tregojë problemet
që sjell divorci për
familjen dhe
shoqërinë.
Tregoni sesi kanë
evoluar format e
familjes tuaj.
Të analizojë
karakteristikat
kryesore të
familjes shqiptare.
Të tregojë si ka
ndryshuar
funksioni
ekonomik i
familjes në
periudhe të
ndryshme kohore.
Të listojë faktorët
që ndikojnë në
divorcin e
partnerëve.
Arsyetoni rreth
tendencave të reja
të jetës familjare
në shoqërinë ë
sotme.
Të argumentojë
sesi kanë evoluar
format e familjes.
Të tregojë nëse
kanë pësuar
ndryshime këto
funksione në
familjen shqiptare.
Të tregojë cilat
janë format e reja
të familjes që po
shfaqen sot.
Klasë
Klasë
Klasë
Shoqëro me foto. Internet Klasë
Klasë
Klasë
19

Kreu 6: “RACAT DHE ETNIA”.
Në përfundim të këtij kreu nxënësi/ja të jetë i/e aftë që:
20
• Të shpjegojë sociologjik të konceptit racë, etnicitet,etj.
• Të analizojë format kryesore të marrëdhënieve ndërmjet shumicave dhe pakicave etnike.
• Të përshkruajë veçoritë e shqiptarëve me pakicat kombëtare.
Nr
Temat e
mësimeve
43. Minoritet racore
dhe etnike.
44. Paragjykime dhe
diskriminime.
45. Shpjegimi
sociologjik i
formave
paragjykuese dhe
diskriminuese.
Objektivat përkatës
Objektivat e arritjeve së nxënësve
të linjës Niveli bazë Niveli mesatar Niveli i lartë
Të shpjegojë Të tregojë
Të përshkruajë Të analizojë
sociologjik të karakteristikat e një grupimet më të gjykimet
konceptit racë,
etnicitet,etj.
minoriteti
mëdha racore. etnocentrike.
Të tregojë ç’janë
paragjykimet dhe
diskriminimet.
Të mbledhë fakte e
të dhëna për
problemet e
paragjykimeve dhe
diskriminimeve
racore dhe etnike.
Të tregojë ku bazohen
qëndrimet
paragjykuese.
Të përshkruajë ç’është
disfunksioni.
Të emërtojë
ç’është racizmi.
Të tregojë cilat
janë instrumentet
që përdor shumica
për të kontrolluar
minoritetin.
Të bëje dallimin
midis
diskriminimit dhe
paragjykimit.
Të shpjegojë
konceptin e
profecisë
vetpërmbushëse.
Burime
Vendi i
realizimit
Klasë
Klasë
Klasë

46. Marrëdhëniet
racore dhe etnike.
47. Përsëritje
(Kreu 6)
Të përshkruajë
veçoritë e
marrëdhënieve të
pakicave kombëtare
dhe etnike.
Asimilimi i
koncepteve kryesore
të kapitullit.
48. Bisedë me të ftuar. Nga grupimet racore
ose etnike.
Të përshkruajë format
kryesore të
marrëdhënieve
ndërmjet shumicës
dhe grupeve
minoritare.
Kreu 7: ”ANALIZA SOCIOLOGJIKE E BESIMEVE FETARE”.
Në përfundim të këtij kreu nxënësi/ja të jetë i/e aftë që:
Të shpjegojë këto
forma kryesore
marrëdhëniesh.
• Të tregojë përcaktimet kryesore sociologjike të fesë.
• Të përshkruajë fakte që provojnë tolerancën fetare.
• Të analizojë prirjen kryesore te ndryshimit te besimeve fetare në shoqëri.
Të analizojë
marrëdhëniet e
shqiptarëve me
minoritetet
kombëtare dhe
etnike.
Klasë
Klasë
21

Nr
Temat e
mësimeve
Objektivat përkatës
të linjës
Objektivat e arritjeve së nxënësve
Niveli bazë Niveli mesatar Niveli i lartë
Burime
49. Si duhet kuptuar Të tregojë
Të tregojë kuptimin e Të dalloje magjinë Të analizojë
feja?
përcaktimet kryesore profanes dhe të dhe fenë. përfytyrimet për
sociologjike të fesë. shenjtës.
forcat e
mbinatyrshme.
50. Funksionet e fesë. Të tregojë funksionet Të listojë funksionet e Të tregojë cili Të analizojë rolin
kryesore te fesë. fesë.
është roli i e fesë në
organizatave ndryshimin social
fetare në jetën e
njerëzve.
sipas M. Verberit.
51. Ndryshimi i Të analizojë prirjet Të përshkruajë Të tregojë Të arsyetojë për
besimeve fetare. kryesore të
shekullarizimin. periudhën e format e shfaqjes
ndryshimit të
shfaqjes së së
besimeve fetare në
shekullarizimit. fondamendalizmit
shoqëri
në shekullin XXI.
52. Shekullarizimi dhe Të analizojë prirjen e Të përshkruajë prirjet Të analizojë Të japë shembuj
fondementalizmi besimeve fetare në fetare.
faktorët që për përhapjen e
në shoqërinë shoqëri.
ndikuan në feve të reja në
shqiptare.
formimin e
prirjeve
shekullarizuese.
Shqipëri.
53. Përsëritje Të përcaktojë
(Kreu 7)
konceptet kryesore të
kreut.
54. Ese për fenë Të përshkruajnë
(Temë e lirë) praktikat fetare në
shoqërinë shqiptare
ose mjedisin
familjar.
22
Vendi i
realizimit

Kreu 8: ”URBANIZIMI DHE KARAKTERISTIKAT E PUNËS NË SHOQËRITË MË TË URBANIZUARA ”.
Në përfundim të këtij kreu nxënësi/ja të jetë i/e aftë që:
• Të tregojë parakushtet e urbanizimin.
• Të përshkruajë veçoritë e urbanizimit.
• Të analizojë karakteristikat kryesore të punës në shoqëritë më të urbanizuara.
Nr
Temat e
mësimeve
55. Parakushtet e
urbanizimit.
56. Zhvillimi urban
pas luftës së dytë
botërore.
57. Jeta shoqërore në
qytet.
Objektivat përkatës
Objektivat e arritjeve së nxënësve
të linjës Niveli bazë Niveli mesatar Niveli i lartë
Të tregojë
Të përcaktojë Të tregojë Të analizojë
parakushtet e kuptimin e konceptit karakteristikat e kategoritë e
urbanizimin. “qytet”.
qyteteve të para. njerëzve në
qytetet
paraindustriale.
Të përshkruajë
veçoritë e
urbanizimit pas
luftës së dytë
botërore.
Të përshkruajë
interpretimet
kryesore të jetës
shoqërore.
Të përshkruajë
proceset e
rëndësishme të
urbanizimit
Të bëjë dallimin midis
zonave urbane dhe
atyre rurale.
Të tregojë çfarë
synon ndarja e
qyteteve në zona
urbane.
Të listojë
karakteristikat e
mënyrës rurale të
jetesës.
Të analizojë
pasojat e
eksurbanizimit.
Të analizojë
tiparet sociale të
urbanizimit sipas
Uirthit.
Burime
Vendi i
realizimit
Klasë
Klasë
Klasë
23

24
58. Karakteristikat e
punës në shoqëritë
më të urbanizuara.
Të analizojë
karakteristikat e
punës në shoqëritë
më të urbanizuara.
59. Përsëritje.
(Kreu 8)
60. Projekt ne grup. Bëni analizë të
faktorëve negativ
dhe pozitiv që
ndikojnë në
shoqërinë shqiptare
si rezultat i
emigrimit të të
rinjve.
61. Ekskursion Të përshkruajë
veçoritë e
urbanizimit në lagjen
e tyre.
Të tregojë 3 sektorët e
ekonomisë.
Ndërtoni një plan
duke përmendur se
cilat janë hapat e
mundshëm për
rikthimin e të rinjve
në Shqipëri.
Kreu 9: “STRATIFIKIMI I SHOQËRISË DHE LËVIZJET SOCIALE”.
Në përfundim të këtij kreu nxënësi/ja të jetë i/e aftë që:
Të analizojë
faktorët qe
ndikuan në
zhvillimin e tyre.
• Të përshkruajë karakteristikat e stratifikimit social.
• Të përshkruajë karakteristikat e organizimit të shoqërisë në sistemin e klasave.
• Të analizojë veçoritë e lëvizjeve shoqërore.
Të tregojë
dallimin midis
profesioneve
qendrore dhe
periferike.
Info nga
institucio
net dhe
mediat.
Klasë
Klasë
Klasë

Nr
Temat e
mësimeve
Objektivat përkatës
të linjës
Objektivat e arritjeve së nxënësve
Niveli bazë Niveli mesatar Niveli i lartë
62. Stratifikimit Të përshkruajë Të përkufizojë Të tregojë cilat Të analizojë
social.
karakteristikat e stratifikimit social janë 4 sistemet e lidhjen midis
stratifikimit social.
stratifikimit. pushtetit dhe
pozicionit social.
63. Mobiliteti social. Të përshkruajë Të tregojë se ç’është Të bëje dallimin Të analizojë
karakteristikat e mobiliteti social. midis mobilitetit pasojat sociale të
organizimit të
horizontal dhe mobilitetit të
shoqërisë në sistemin
e klasave
vertikal.
drejtuar poshtë.
64. Lëvizja sociale Të tregojë veçoritë e
lëvizjeve shoqërore.
65. Përsëritje
(Kreu 9)
66. Ese Argumentuese
(Temë e Lirë)
E ardhmja ime e
bazuar në pozitën e
lartë shoqërore të
familjes apo në
meritat e punës time
vetjake.
Të përshkruaj lëvizjet
sociale.
Të tregojë
elementet që
karakterizojnë
lëvizjet sociale.
Të analizojë
rëndësinë e fazave
të lëvizjeve
sociale për sukses.
Burime
Vendi i
realizimit
Klasë
Klasë
Klasë
Klasë
Klasë
25

Kreu 10: “SHOQËRIA TRADICIONALE, MODERNE, POSTMODERNE”.
Në përfundim të këtij kreu nxënësi/ja të jetë i/e aftë që:
26
• Të përshkruaje 4 karakteristikat e shoqërisë moderne.
• Të përshkruajë karakteristikat e shoqërisë tradicionale të krahasuara me ato të shoqërisë moderne.
• Të analizojë 5 karakteristikat e shoqërisë postmoderne.
Temat e
Nr
mësimeve
67. Karakteristikat e
shoqërisë
moderne.
68. Shoqëria
tradicionale dhe
moderne në
Shqipëri.
69. Përsëritje
(Kreu 10)
70. Ese Përshkruese.
(Temë e lirë)
Objektivat përkatës
Objektivat e arritjeve së nxënësve
të linjës Niveli bazë Niveli mesatar Niveli i lartë
Të përshkruaje 4 Të përshkruajë Të tregojë Të analizojë
karakteristikat e klasifikimin e kuptimin e ndikimin e
shoqërisë moderne. shoqërisë sipas termave
shpikjeve në
sociologëve.
modernitet dhe përmirësimin e
modernizim. jetës së njerëzve.
Të përshkruajë
karakteristikat e
shoqërisë
tradicionale të
krahasuara me ato të
shoqërisë moderne.
Të përshkruajë sesi
kanë ndikuar
njohuritë e tekstit në
Të përshkruajë
karakteristikat e
shoqërisë tradicionale
shqiptare.
Të tregojë faktorët
në jetëgjatësinë e
saj.
Të analizojë
karakteristikat e
kësaj shoqërie,
Burime
Vendi i
realizimit
Klasë
Klasë
Klasë
Klasë

mënyrën e të
menduarit, të sjelljes
dhe të gjykimit për
një problem të
caktuar.
71. Përsëritje Vjetore Të sjellë
informacione për të
gjitha problemet që
janë trajtuar në tekst.
72. Përsëritje Vjetore
Të sjellë
informacione për të
gjitha problemet që
janë trajtuar në tekst.
Media Klasë
Media Klasë
27

KREU 1
SOCIOLOGJIA SI SHKENCË DHE METODAT E
KËRKIMIT SOCIOLOGJIK
Objektivat e kapitullit
Të përshkruajnë domosdoshmërinë e zhvillimit të sociologjisë me shoqërinë
moderne;
Të shpjegojnë dallimin e sociologjisë me shkencat e tjera shoqërore;
Të tregojnë objektivat e studimit të sociologjisë;
të listojnë dallimet kryesore midis vëzhgimit sociologjik dhe vëzhgimit me
shkencat e natyrës;
të tregojnë ç’është pyetësori sociologjik;
të tregojnë llojet e pyetjeve që përdoren në anketat dhe intervistat;
të listojnë avantazhet dhe dizavantazhet e pyetjeve të anketës;
të përshkruajnë karakteret e intervistës së lirë etj.;
të tregojnë 3 pjesët e pyetësorit në një intervistë sociologjike;
të japin shembuj të intervistave dhe të llojeve që përdoren në to.
Tema: Ç’është sociologjia
Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:
• Të përshkruajë domosdoshmërinë e zhvillimit të shkencës së sociologjisë
në shoqërinë moderne;
• Të shpjegojë dallimin e sociologjisë në shkencat e tjera shoqërore;
• Të tregojë cili është objekti i studimit të sociologjisë.
Fjalë kyçe: Sociologji, modernitet, sociolog.
Struktura e mësimit: ERR
Evokim (Përgatitje për të nxënit)
Metoda: Marrëdhëniet pyetje-përgjigje
Në fillim të orës bëhet një përmbledhje e informacioneve që përmban kapitulli.
Ç’është sociologjia, çfarë studion, ku ndryshon me shkencat e tjera etj.
Realizimi i kuptimit (Përpunimi i përmbajtjes)
28

Metoda: Diskutim i ideve
Para shekullit 19-të problemet e pronës, shtetit, familjes, shkaqet e luftërave, i
studionte filozofia politike apo historia.
Nevoja për një shkencë të tillë që të merrej me studimin e jetës lindi si rezultat i
zhvillimit të revolucionit industrial:
↓
Këtu fillon periudha moderne
↓
Ose moderniteti
Ogyst Konti → argumentoi se dukuritë e jetës shoqërore mund të studiohen nga një
shkencë, të cilën ai e quajti “sociologji”.
- Ku dallojnë shkencat shoqërore me sociologjinë?
Përgjigjet e nxënësve shkruhen në tabelë.
Pas përfundimit të mendimeve të nxënësve mësuesi paraqet në tabelë të përbashkëtat
dhe dallimet me shkencat e tjera:
Sociologjia
Të përbashkëtat
- janë shkenca shoqërore
- studiojnë marrëdhëniet shoqërore
- studiojnë jetën shoqërore
- studiojnë institucionet shoqërore
Sociologjia
Studion marrëdhëniet midis
njerëzve në një kontekst të
gjerë shoqëror
Dallimet
Shkencë
shoqërore
Shkencë
shoqërore
Studion jetën shoqërore në
këndvështrime dhe metoda të
ndryshme nga sociologjia
29

30
Objekti i sociologjisë si shkencë
↓
Studion rregullat e bashkëjetesës në shoqëri (format, mënyrat, shkaqet e konflikteve,
bashkëpunimin, solidaritetin midis anëtarëve të shoqërisë).
Studiuesi që merret me studimin e dukurive shoqërore quhet “sociolog”.
Reflektimi (Konsolidimi i të nxënit)
Metoda: Punë individuale
Listoni disa marrëdhënie shoqërore që studion sociologjia.
Diskutoni me njeri-tjetrin në klasë.
• Bëhet vlerësimi i nxënësve.
• Detyrë shtëpie ushtrimi 5 fq. 5.
Refleksione
Tema: Metodat e kërkimit sociologjik, avantazhet dhe kufizimet e tyre
Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë të:
• Të identifikojë disa nga metodat e kërkimit sociologjik;
• Të analizojë ndryshimet e metodave të kërkimit në shkencat shoqërore me
ato të shkencave natyrore;
• Të argumentojë qëllimin e standardizimit të metodave sociologjike.
Fjalë kyçe: metodë sociologjike, kërkim, standardizim.
Struktura e mësimit: ERR
Evokim (Përgatitje për të nxënit)
Metoda: Përvijimi i të menduarit
Në fillim të kësaj faze bëhet një përmbledhje e njohurive të mësimit të ditës.
- Kur lindi sociologjia si shkencë?
- Ku dallon sociologjia nga shkencat e tjera shoqërore?
- Cili është objekti i studimit të sociologjisë?
- Si quhen studiuesit në sociologji?
Realizimi i kuptimit (Përpunimi i përmbajtjes)
Metoda: Diskutim i ideve
Çfarë metodash përdorin sociologët në studimet e tyre?

Nxënësit japin mendimet e tyre të cilat listohen në tabelë.
Analiza e
përmbajtjes
Vëzhgim
Vëzhgim i
pjesshëm
Metodat
Intervistimi
Metodat e kërkimit që përdoren me shkencat shoqërore ndryshojnë nga metodat e
shkencave natyrore.
Shkencat shoqërore
- Intervista
- Vëzhgimi
- Pyetësori
- Anketimi
Pyetësori
METODAT
Vëzhgim i
drejtpërdrejtë
Aneksimi
Shkencat Natyrore
- Teleskopi
- Aparat radioskopik
- Mikroskopi
- Rezonanca manjetike
Standardizimi dhe kërkimi shkencor.
Nuk mund të përdoren metoda individuale kërkimi nga sociologët sepse të dhënat e
tyre do ishin të paverifikueshme.
Një ndër qëllimet e përdorimit të metodave të kërkimit sociologjik është që nëpërmjet
tyre të:
31

Reflektimi (Konsolidimi i të nxënit)
Metoda: Punë në grup
Përpiquni të nxirrni avantazhet dhe kufizimet e metodave të kërkimit në sociologji.
Grupi I - Tregoni avantazhet e metodave të kërkimit sociologjik.
Grupi II - Tregoni kufizimet e metodave të kërkimit sociologjik.
Diskutoni në klasë për përfundimet e detyrës suaj.
- Bëhet vlerësimi i nxënësve.
- Orientohen për temën e ardhshme.
- Detyrë shtëpie: “Informacione plotësuese për metodat e kërkimit sociologjik”
Refleksione.
32
Standardizohen
Mënyra e mbledhjes së të dhënave
Standardizimi
Kuptojmë zbatimin e procedurave të njëjta në
mbledhjen e fakteve
Qëllimi i
standardizimit
Mbledhja e fakteve dhe të dhënave të
numërueshme dhe të krahasueshme

Tema: Vëzhgimi sociologjik
Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë të:
• Të listojë dallimet kryesore ndërmjet vëzhgimit sociologjik dhe vëzhgimit
në shkencat e natyrës;
• Të shpjegojë pse vëzhgimi i drejtpërdrejtë ka më shumë avantazhe se llojet
e tjera të vëzhgimit;
• Të analizojë mangësitë e metodës së vëzhgimit sociologjik.
Fjalë kyçe: Vëzhgimi sociologjik, vëzhgim i drejtpërdrejtë, vëzhgim i vazhdueshëm,
vëzhgim i pjesshëm.
Struktura e mësimit: ERR
Evokim (Përshkrimi i të nxënit)
Metoda: Marrëdhënie pyetje-përgjigje
- Ç’janë metodat e kërkimit sociologjik?
- Cilat metoda përdorin sociologët?
- Ç’është standardizimi?
- Cili është qëllimi i standardizimit?
Realizimi i kuptimit
Metoda: Diskutimi i ideve
Nxënësit tashmë kanë njohuri fillestare për metodat e studimit të sociologjisë.
Analizohet metoda e vëzhgimit sociologjik si një ndër metodat me të vjetra dhe
universale.
Kjo metodë përdoret në shkencat shoqërore dhe natyrore, por dallon në këto
shkenca për disa arsye:
1. Studiojnë dukuri natyrore që
përsëriten thuajse njëlloj.
2. Dukuritë mund të riprodhohen në
laborator.
3. Janë të thjeshta në vëzhgim.
4. Përdoren instrumente për vëzhgime
të thella.
Metoda e vëzhgimit
Dallojnë për disa arsye
1. Dukuritë shoqërore nuk përsëriten
dy herë njëlloj.
2. Dukuritë shoqërore nuk mund të
riprodhohen.
3. Janë komplekse.
4. Ka instrumente për vëzhgim
sipërfaqësor.
33

Në bashkëpunim me nxënësit analizohet metoda e vëzhgimit në shkencat shoqërore
dhe natyrore
Vëzhgimi mund të jetë:
- - i drejtpërdrejtë ose jo i drejtpërdrejtë
- - i njëkohshëm ose a-posteriori
- - i vazhdueshëm ose jo i vazhdueshëm
- - i pjesshëm ose i përgjithshëm.
Analizohen dhe konkretizohen me shembuj llojet e vëzhgimeve të mësipërme dhe
tregohen vendet ku ato janë më të përdorshme.
Reflektimi
Metoda: Punë individuale
Duke u njohur me informacionin që u dha për vëzhgimin sociologjik përpiquni të
listoni mangësitë e tij.
Shkruani në tabelë dhe diskutoni për mangësitë që ka kjo metodë.
Mësuesi bën përmbledhjen e koncepteve kryesore të mësimit.
- Bëhet vlerësimi i nxënësve.
- Orientohen për temën e ardhshme.
- Detyrë shtëpie: Tregoni disa mjedise shoqërore ku mund të përdoren llojet e
vëzhgimit.
Tema: Pyetësori dhe anketa sociologjike
Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:
• Të tregojë ç’është pyetësori sociologjik;
• Të tregojë llojet e pyetjeve që përdorin në anketat ose intervistat sociologjike;
• Të dallojë avantazhet dhe disavantazhet e këtyre pyetjeve.
Fjalë kyçe: pyetësor sociologjik, pyetje të hapura, pyetje të mbyllura.
Struktura e mësimit: ERR
Evokim (Përgatitje për të nxënit)
Metoda: Marrëdhëniet pyetje-përgjigje
Në fillim të orës bëhet një rikujtim i njohurive të mësimit të kaluar:
- Cilat janë dallimet kryesore ndërmjet vëzhgimit sociologjik dhe shkencave
të natyrës?
34

- Rendisni disa mangësi të metodës së vëzhgimit sociologjik?
- Analizoni llojet e vëzhgimit dhe mjediset ku ato përdoren?
Realizimi i kuptimit
Metoda (Diskutim i ideve)
Anketa dhe intervista janë dy metoda që shërbejnë për mbledhjen e të dhënave.
Përmes tyre studiuesi informohet për pikëpamjet dhe qëndrimet që kanë njerëzit.
Studiuesi komunikon me ta përmes pyetjeve dhe përgjigjeve që merr.
Ky informacion jepet nga mësuesi që nxënësi të njihet me këtë metodë studimi.
Ç’është pyetësori?
Elementi bazë është pyetja. Pyetjet kanë koherencë të brendshme, logjike dhe tematike.
Pyetësori i një ankete duhet të përmbushë dy synime kryesore:
1. Të përkthejë objektivat që kërkojë të arrijë studimi.
2. Të inkurajojë përgjigjedhënësit të shprehen me sinqeritet.
Në anketa përdoren dy lloje pyetjesh:
- pyetje të hapura (ose të pastrukturuara)
- pyetje të mbyllura (ose të strukturuara)
Pyetjet e hapura kanë dy prioritete:
1. U lejojnë njerëzve që anketohen më shumë liri në përgjigjet që japin.
2. Sigurojnë një problem më të larmishëm për dukuritë që studiohen.
Llojet e pyetjeve të mësipërme ilustrohen me pyetësor të përgatitur më parë.
Reflektimi (Konsolidimi i të nxënit)
Metoda (Punë në grup)
Mësuesi cakton një problem që do të studiohet.(p.sh: Marrëdhëniet prind-fëmijë
ose nxënës-mësues etj). Klasa ndahet në 2 grupe.
Nxënësve të grupit u caktohet si detyrë:
Grupi 1: Hartoni 5 pyetje të hapura për problemin që do të studiohet.
Grupi 2: Hartoni 5 pyetje të mbyllura për problemin që do të studiohet.
Lexoni në klasë dhe i bëni vërejtje grupit tjetër për mënyrën e hartimit të pyetjeve.
Diskutoni për avantazhet dhe dizavantazhet e pyetjeve të hapura dhe të mbyllura.
- Bëhet vlerësimi i nxënësve.
- Orientohen për temën e ardhshme.
- Detyrë shtëpie, ushtrimi faqe. 13.
35

Tema: Intervista sociologjike
Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë të:
• Të përshkruajë karakteristikat e intervistës së lirë;
• Të tregojë 3 pjesët e pyetësorit në një intervistë sociologjike;
• Të japë shembuj të intervistave dhe të llojeve të pyetjeve që përdoren në to.
Fjalë kyçe: intervistë sociologjike, intervistë e lirë, intervistë e përcaktuar.
Struktura e mësimit: ERR
Evokim (Përgatitje për të nxënit)
Metoda: Marrëdhëniet pyetje-përgjigje
Në fillim të orës bëhet një ripërsëritje e informacionit të temës së kaluar.
- Ç’është pyetësori sociologjik?
- Çfarë synimesh duhet të përmbushë pyetësori i një ankete?
- Ç’janë pyetjet e hapura?
Çfarë avantazhesh dhe dizavantazhesh kanë këto pyetje?
- Po pyetjet e mbyllura?
Realizimi i kuptimit (Përpunimi i përmbajtjes)
Metoda: Diskutimi i ideve
Në fillim të orës bëhet një përshkrim i konceptit, intervistë sociologjike. Intervista
sociologjike është një metodë kërkimi shkencor e cila bazohet në komunikimin e
studiuesit me individë të veçantë.
Në varësi të llojit të pyetjeve përcaktohet edhe lloji i intervistës.
Analizohet intervista e lirë dhe ajo me pyetje të përcaktuar.
- Procesi i intervistës ndërtohet me tre pjesë:
- Pyetjet hyrëse: njihen përgjigje-dhënësit me natyrën e studimit.
- Pyetjet thelbësore: Kërkojnë informacion të drejtpërdrejtë mbi problemin që
studiohet.
- Pyetjet mbi karakteristikat demografike, na njohin me disa karakteristika të
personit që intervistohet.
36
Intervistat mund të
jenë
Të lira
Me pyetje të
përcaktuara

Në bashkëpunim me nxënësit listohen avantazhet e intervistës si metodë kërkimi në
sociologji.
Reflektimi (Konsolidimi i të nxënit)
Metoda: Punë në grupe dyshe
Nxënësi tashmë ka njohuri për intervistën. Klasa ndahet në grupe dyshe. Sugjerohet
që çdo nxënës të hartojë disa pyetje interviste duke ju përmbajtur strukturës së saj.
Nxënësit këmbejnë fletoret dhe i japin përgjigje me shkrim pyetjeve.
Intervistat lexohen në klasë, dhe votohet për intervistën më të mirën.
- Në fund të orës bëhet përmbledhja e koncepteve kryesore të temës.
- Bëhet vlerësimi i nxënësve.
- Orientohen për temën e ardhshme.
Detyrë shtëpie: ushtrimi në faqen 15.
Tema: Kampioni sociologjik
Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë të:
• Të përshkruajë se ç’është kampioni sociologjik;
• Të tregojë çështjet kryesore kur zgjedhim një kampion;
• Të krahasojë zgjedhjen me kuota dhe zgjedhjen rastësore.
Fjalë kyçe: Kampioni sociologjik, zgjedhje rastësore, zgjedhje me kuota
Struktura e mësimit: ERR
Evokim (Përgatitje për të nxënit)
Metoda: Marrëdhëniet pyetje-përgjigje
Bëhen disa pyetje të shkurtra për mësimin e ditës.
- Ç’është intervista?
- Cilat janë tri pjesët përbërëse të intervistës?
- Çfarë përfshijnë pyetjet hyrëse?
- A keni qenë ndonjëherë pjesë e intervistës, anketës apo vëzhgimit? Nëse po
në cilat mjedise keni qenë?
Nxënësit japin përgjigjet e tyre dhe kjo shërben si pyetje lidhëse me atë që shpjegon
mësuesi.
Realizimi i kuptimit (Përpunimi i përmbajtjes)
37

Metoda: Diskutimi i ideve
Përgjigjet e nxënësve mund të tregojnë se ata kanë qenë pjesë e kampionit
sociologjik.
Grupi i njerëzve që përzgjidhen për t’u vëzhguar ose intervistuar janë pjesë e një
kampioni sociologjik. Dy çështjet që merren në konsideratë kur zgjedhim një
kampion sociologjik janë:
- -Sa individë do intervistohen?
- -Dhe cilët individë duhen zgjedhur?
Kampioni varet nga 2 faktorë:
Mënyrat e zgjedhjes së kampionit të një bashkësie janë dy:
Në bashkëpunim me nxënësit analizohen mënyrat e zgjedhjes së kampionit duke i
konkretizuar me shembuj konkret. Konkretizimi e bën më të kuptueshme mënyrën
e zgjedhjes së kampioneve.
Reflektimi (Konsolidimi i të nxënit)
Metoda: Punë individuale
Pasi keni marrë informacionin për kampionët tregoni disa mjedise ku ne mund të
përzgjedhim kampionin heterogjen dhe kampionin homogjen.
- Bëhet përmbledhja përfundimtare e koncepteve kryesore.
- Bëhet vlerësimi i nxënësve.
- Orientohen për temën e ardhshme.
- Detyrë shtëpie: faqe 18.
38
Faktori
Kampion
Objekti i studimit
Shkalla e
heterogjenitetit të
bashkësisë që studiohet
Zgjedhje rastësore Zgjedhje me kuota

KREU 2
KULTURA, INDIVIDI, SHOQËRIA
Objektivat e kapitullit
Të përshkruajnë konceptin e kulturës;
Të tregojnë çfarë përfshin kultura materiale dhe jomateriale;
Të tregojnë kuptimin simbolik të gjesteve;
Të analizojnë rëndësinë që ka njohja e gjesteve;
Të listojnë mënyrat e komunikimit të njerëzve me njeri-tjetrin;
Të analizojnë rolin e gjuhës në formimin e identitetit kulturor;
Të bëjnë dallimin midis normales dhe zakoneve;
Të konkretizojnë me shembuj sanksionet pozitive dhe negative;
Tema: Kultura, komponentët dhe funksionet e saj në shoqëri
Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:
• Të përshkruajë me fjalët e tekstit ç’është kultura;
• Të tregoje cilët janë komponentët e kulturës;
• Të analizojë ndikimin e kulturës në jetën e çdo individi.
Fjalë kyçe: Kulturë materiale, kulturë jomateriale, shok kulturor.
Struktura e mësimit: ERR
Evokim (Përgatitje për të nxënit)
Metoda: Marrëdhëniet pyetje-përgjigje
Si fillim kapitulli, nxënësve u bëhet e ditur informacioni që ato do të mësojnë në
këtë kapitull.
- Cilat janë konceptet kryesore dhe rëndësia që ka njohja e tyre për të ardhmen.
Nxënësve u drejtohen pyetje.
Cili është sipas jush kuptimi i termit kulturë, kuptohet nxënësit do të japin
përgjigjet e tyre dhe në fund mësuesi jep kuptimin e këtij termi.
Realizimi i kuptimit (Përpunimi i përmbajtjes)
Metoda (Diskutimi i ideve)
39

Kultura është një koncept që më lehtë mund të përshkruhet se sa përkufizohet.
Karakteristikat si tregues të kulturës paraqiten grafikisht.
Kultura përbëhet nga 2 komponentë: materiale dhe jomateriale.
Kultura ndikon mbi jetën e çdo individi në shumë aspekte. Në bashkëpunim me
nxënësit diskutohet dhe analizohet ky ndikim i kulturës mbi individin.
Pyetje: A ju ka ndodhur që të çorientoheni kur keni rënë në kontakt me kulturat e
tjera (brenda dhe jashtë Shqipërisë)?
Nxënësit japin përgjigjet e tyre dhe mësuesi tregon se ky lloj çorientimi quhet shok
kulturor.
Në këtë moment mund të jepen shumë shembuj nga jeta dhe veprimtaria e tyre, për
të bërë më të kuptueshëm këtë koncept të ri.(shok kulturor)
Reflektimi: (Përpunimi i përmbajtjes)
Metoda: Punë individuale
Tregoni elementët e kulturës materiale dhe jo materiale të krahinës tuaj. Paraqitni
ato në tabelë. Krahas elementit kulturor, vendosni krahinën ose qytetin përkatës.
Mësuesi thekson larminë kulturore që ekziston në territorin e Shqipërisë duke u
40
Mënyra e
sjelljes
Normat
kulturore
KULTURA
Simbolet
Gjuha
Tregues të
kulturës
Mënyra e
veshjes
Besimet
Objektet
Vlerat
kulturore
Materiale (sende, objekte, vepra arti,
ndërtesa, mjete pune, etj.)
Jo materiale (besimet, zakonet, vlerat,
normat, sjellja, etj.)

mbështetur edhe në paraqitjen që bënë nxënësit në tabelë.
- -Bëhet vlerësimi i nxënësve.
- -Orientohen për temën e ardhshme.
- -Detyrë shtëpie: Faqe 26.
Tema: Kuptimi dhe funksionet e simboleve. Kuptimi simbolik i gjesteve
Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë të:
• Të shpjegojë kuptimin simbolik të gjesteve;
• Të tregojë rolin e gjesteve në lehtësimin e komunikimit midis njerëzve;
• Të analizojë rëndësinë që ka njohja e gjesteve të kulturave të tjera.
Fjalë kyçe: Gjeste, gjeste universale.
Struktura e mësimit: ERR
Evokim (Përgatitje për të nxënit)
Metoda (Diskutim për njohuritë paraprake)
Bëhet një rifreskim i njohurive paraprake që ka nxënësi.
- Ç’është kultura?
- Cilat janë komponentët e kulturës?
- Çfarë përfshin kultura materiale dhe ajo jomateriale? Konkretizo me shembuj.
Pyetje: Përveç gjuhës si mund të komunikoni ju me njeri-tjetrin?
Individët komunikojnë edhe me anë të gjesteve ose komunikimin joverbal. Ky
komunikim ndodh në çdo vend të botës.
Përgjigjet e nxënësve shërbejnë si pikë lidhëse me informacionin e ri
Realizimi i kuptimit (Përpunimi i përmbajtjes)
Metoda: Përvijimi i të menduarit
Pas përgjigjeve të nxënësve për mënyrat e ndryshme të komunikimit dhe rëndësinë
që kanë për individin dhe shoqërinë është e rëndësishme të jepet kuptimi simbolik i
gjesteve.
Gjestet janë lëvizje të trupit me anë të cilave njerëzit komunikojnë me njeritjetrin.
Mënyrat e shprehjes së emocioneve si zemërimi, frika, pakënaqësia, dëshpërimi
janë pothuajse të njëjta në të gjithë popujt e botës.
41

Konkretizoni me shembuj gjeste të ndryshme dhe tregoni kuptimin që ato kanë.
Pyetje: A e lehtësojmë komunikimin nëpërmjet përdorimit të gjesteve?
- Nëse dy njerëz të kulturave të ndryshme nuk flasin të njëjtën gjuhë ato mund t’i
transmetojnë ndonjë mesazh njeri-tjetrit nëpërmjet gjesteve.
Ky lloj komunikimi është komunikimi i kufizuar.
Jepni shembuj të përdorimit të gjesteve me të njëjtin kuptim në vende të ndryshme
të botës.
Pyetje: A ndodh gjithmonë që gjestet kanë të njëjtin kuptim me të gjitha vendet e botës.
Nxënësit përgjigjen sepse tashmë kanë informacion për këto ndryshime që ekzistojnë
midis gjesteve. Shpesh herë ato mund të shkaktojnë keqkuptime, turp, konfuzion, fyerje.
Jepni shembuj nga jeta juaj kur jeni keqkuptuar nga përdorimi i gjesteve me kuptime të
ndryshme në kulturat e tjera dhe situatat e pakëndshme që mund të jenë krijuar.
Reflektimi (Konsolidimi i të nxënit)
Metoda (Punë individuale)
Sillni shembuj të gjesteve të reja në Shqipëri që janë asimiluar nga kulturat e tjera.
Tregoni burimet e asimilimit të këtyre gjesteve (televizioni, interneti, revistat).
- Diskutohet në klasë dhe listohen në tabelë gjestet e asimiluara nga ju.
Mësuesi bën përmbledhjen përfundimtare të informacionit kryesor të temës.
- Bëhet vlerësimi i nxënësve.
- Orientohen për temën e ardhshme.
- Detyrë shtëpie: ushtrimi 1, faqe 28.
Tema: Gjuha si simbol
Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë të:
• Të përshkruajë mënyrat kryesore të komunikimit të njerëzve me njëri-tjetrin;
• Të analizojë funksionet kryesore të gjuhës;
• Të argumentojë rolin që ka gjuha në formimin e identitetit kulturor.
Fjalë kyçe: gjuha, gjuha si simbol.
Struktura e mësimit: ERR
Evokim (Përgatitje për të nxënit)
Metoda: Diskutim për njohuritë paraprake
42

- Nxënësve u bëhen pyetje nga tema e kaluar:
Cili është kuptimi simbolik i gjesteve?
Ç’rol luajnë gjestet në komunikim?
Pse është e rëndësishme njohja e tyre?
Pyetje: Cila është mënyra kryesore e komunikimit të njerëzve me njeri-tjetrin?
Nxënësit japin përgjigjet e tyre të cilat shërbejnë si pikë lidhëse për të trajtuar
informacionin e ri mbi gjuhën.
Realizimi i kuptimit (Përpunimi i përmbajtjes)
Metoda (Marrëdhëniet pyetje-përgjigje)
Përgjigjet e nxënësve dalin në një pikë të vetme.
Mënyra kryesore përmes së cilës komunikojmë njerëzit është gjuha. Mësuesi jep
informacione të tjera për gjuhën.
GJUHA
Pyetje: A ndikon gjuha në zhvillimin e kulturës dhe shoqërisë?
Gjuha është kushti i parë për ekzistencën e kulturës. Pa gjuhë s’ka kulturë.
Gjuha ka disa funksione kryesore. Funksionet e saj paraqiten grafikisht në tabelë.
Mësojmë për
të kaluarën
Planifikojmë
veprimtaritë
Është fenomen tërësisht njerëzor
Përfaqëson tërësi simbolesh
Çdo fjalë ka një kuptim të caktuar
Komunikojmë
Funksionet e
gjuhës
Trashëgojmë
njohuritë, idetë
Shkëmbejmë
idetë dhe
eksperiencat
Analizohen me radhë funksionet e gjuhës dhe rëndësinë që ato kanë në zhvillimin e
kulturës. Çdo funksion mund të konkretizohet me shembuj konkret nga realiteti dhe
veprimtaritë e çdonjërit prej nesh.
43

Reflektimi (Konsolidimi i të nxënit)
Metoda: Rrjeti i diskutimit
Pas marrjes së informacionit për gjuhën nxënësve u jepet si detyrë të shpjegojnë:
“Si kanë ndikuar zhvillimet shoqërore dhe teknologjike të viteve të fundit në
pasurimin e gjuhës me fjalë të reja”.
- Diskutoni në klasë, përfundimet dhe nxirrni konkluzionet tuaja.
- Bëhet vlerësimi i nxënësit.
- Orientohen nxënësit për temën e ardhshme.
- Detyrë shtëpie ushtrimi 1, faqe 30.
Tema: Vlerat kulturore dhe zhvillimi shoqëror
Objektivat: Në fund të orës nxënësi duhet të jetë i aftë të:
• Të tregojë cili është kuptimi i vlerave kulturore;
• Të shpjegojë rolin e vlerave kulturore në zhvillimin e shoqërisë;
• Të analizojë ndryshimin e shpejtë të vlerave kulturore në tranzicion.
Fjalë kyçe: vlera kulturore.
Struktura e mësimit: ERR
Evokim (Përgatitje për të nxënit)
Metoda: Përvijimi i të menduarit
Në fillim të orës bëhet një përmbledhje e informacionit të kaluar p.sh.
- Cila është mënyra kryesore e komunikimit midis njerëzve?
- A është kudo i njëjtë kuptimi i tingujve dhe fjalëve?
- Cilat janë funksionet kryesore të gjuhës?
Realizimi i kuptimit (Përpunimi i përmbajtjes)
Metoda: Marrëdhëniet pyetje-përgjigje
- Mësuesi thekson në klasë se vlerat kulturore ashtu si dhe gjuha janë tregues të
kulturës.
Vlerat kulturore të një shoqërie mësohen nëpërmjet procesit të shoqërizimit.
Ato përcaktojnë qëndrimet që mbajnë për shumë çështje.
Vlerat kulturore në rrethana të ndryshuara shoqërore mund të bëhen pengesë për
zhvillimin e shoqërisë. Kur ndodh kjo njerëzit kërkojnë vlera të reja dhe i respektojnë ato.
44

Vlerat janë instrument i fuqishëm për zhvillimin shoqëror.
↓
Shërbejnë si standarde
↓
Që përcaktojnë drejtimin e zhvillimit.
Në bashkëpunimin mësues-nxënës analizohen vlerat kulturore kur ato bëhen
pengesë ose përshpejtojnë zhvillimin e shoqërisë. Konkretizoni me shembuj nga
realiteti shoqëror dhe familjar të vlerave kulturore që pengojnë ose përshpejtojnë
zhvillimin e shoqërisë.
Reflektimi (Konsolidimi i të nxënit)
Metoda: Ditarët e të nxënit
Përshkruani disa nga vlerat kulturore të familjes tuaj. Identifikoni ndryshimet që
kanë pësuar vitet e fundit
Diskutoni në klasë dhe listoni në tabelë këto vlera të identifikuara nga nxënësit.
- Bëhet vlerësimi i nxënësit.
- Jepen orientimet për temën e ardhshme.
- Detyrë shtëpie, ushtrimi 1, faqe 32.
Tema: Normat dhe zakonet shoqërore
Normat. Pse respektohen dhe thuhen ato?
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:
• Të përshkruajë konceptin normë;
• Të bëjë dallimin e zakoneve nga ligjet;
• Të analizojë rolin e tabuve në zhvillimin dhe ekzistencën e shoqërisë.
Fjalë kyçe: normat, zakone, tabu.
Struktura e mësimit: ERR
Evokim (Përgatitje për të nxënit)
Metoda: Përvijimi i të menduarit.
Mësuesi evokon shkurtimisht me nxënësit treguesit e kulturës. Një tregues i tillë
janë dhe normat dhe zakonet shoqërore. Nxënësve u kërkohet të kujtojnë disa
rregulla shoqërore dhe ligje që janë të detyruar t’u nënshtrohen çdo ditë.
45

Shkruhen në tabelë përgjigjet e nxënësve.
Realizimi i kuptimit (Përpunimi i përmbajtjes)
Metoda: Marrëdhënie pyetje –përgjigje
Nxënësit kanë informacione paraprake për treguesit e kulturës si: gjuhën, gjestet,
vlerat etj. Ky informacion shërben si moment kyç për trajtimin e informacionit të ri.
Këtu është e rëndësishme të theksohet se:
Normat shoqërore nuk janë të gjitha të sanksionuara në formën e ligjeve.
Ekzistojnë një numër rregullash shoqërore që nuk janë ligjërisht të detyrueshme për
t’u zbatuar. Ato konkretizohen me shembuj nga realiteti ynë. P.sh: Rregullat kur
takojmë dikë, si të vishemi kur shkojmë në zyrë etj.
- Këto rregulla kanë të bëjnë me vlerat kulturore të një shoqërie të caktuar dhe
njëkohësisht përcaktohen prej saj.
Çdo grup njerëzish dhe çdo individ si pjesë të tij ka pritshmërinë e tij lidhur me
mënyrën e jetesës dhe veprimet që u përshtaten vlerave të tyre. Këtë pritshmëri
sociologët e përshkruajnë me konceptin: normë.
Normat
↓
Nënkuptojnë rregullat e sjelljes që rrjedhin prej vlerave të një grupi shoqëror.
Jepen shembuj që nxënësit të kuptojnë më mirë këtë koncept të ri. P.sh: kur i japim
dorën dikujt ne presim të na japin dorën dhe jo të na godasin, kur bëjmë një urim
presim të na falënderojnë dhe jo të na shohin me inat etj.
Respektimi i normave shoqërore në mënyrë të përsëritur bëhet një sjellje rutinë.
Rutinizimi i normave shoqërore të sjelljes çon në krijimin e shprehive të sjelljes.
Në sociologji quhen: zakone.
Zakonet
↓
Janë rregulla të sjelljes së individëve dhe respektohen për shkak të traditës, jo
si detyrim ligjor.
Pyetje: A ka norma rreptësisht të detyruara për tu zbatuar?
Nxënësit japin përgjigjet e tyre të cilët tashmë kanë informacione për normat dhe
zakonet dhe dinë të bëjnë dallimin midis tyre. Këtu është e rëndësishme të
theksohet se:
Respektimi i këtyre normave është esencial për ekzistencën e shoqërisë, shkelja e
tyre shkakton kundërshtim dhe neveri tek të gjithë anëtarët e shoqërisë.
Këto norma rreptësisht të detyruara quhen: tabu.
Jepen shembuj për të konkretizuar kuptimin e konceptit tabu. P.sh: ngrënia e mishit
të njeriut (kanibalizmi) ose fenomeni i incestit etj.
46

Reflektim (Konsolidimi i të nxënit)
Metoda: Punë individuale
Tregoni disa tabu që ekzistojnë në familjen tuaj. Analizoni rëndësinë e tyre.
Diskutoni në klasë për rëndësinë e zbatimit të tabuve.
- Mësuesi thekson në fund të orës se pse thyhen ose respektohen normat
kulturore.
- Bëhet vlerësimi i nxënësit.
- Orientimi për temën e ardhshme.
- Detyrë shtëpie, ushtrimi 1, faqe 35.
Tema: Sanksionet shoqërore
Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë të:
• Të përshkruajë sanksionet pozitive dhe negative;
• Të tregojë nga se varet shkalla e ashpërisë së sanksioneve negative;
• Të japë shembuj dhe të tregojë qëndrimin ndaj këtyre sanksioneve.
Fjalë kyçe: sanksion, sanksion pozitiv, sanksion negativ.
Struktura e mësimit: ERR
Evokim (Përgatitje për të nxënit)
Metoda: Përvijimi i të menduarit
Në fillim të orës mësuesi ripërsërit treguesit kryesorë të kulturës. P.sh:
- Cili është kuptimi i vlerave kulturore?
- Ç’janë normat kulturore?
- Po zakonet? Sa llojesh i kemi?
Pyetje: Çfarë ndodh nëse anëtarët e një shoqërie nuk zbatojnë normat e
bashkëjetesës në grup? A kanë pasoja individët për shkeljen e tyre?
Nxënësit japin përgjigjet e tyre pasi janë udhëzuar më parë nga mësuesi.
Realizimi i kuptimit (Përpunimi i përmbajtjes)
Metoda: marrëdhënia pyetje-përgjigje
Në këtë fazë pasi nxënësit kanë dhënë përgjigjet e tyre mësuesi thekson se për t’i
detyruar ose inkurajuar njerëzit që të zbatojnë normat shoqërore ajo vendos
sanksione.
47

Sanksionet
↓
janë reagim shoqëror ndaj individëve që respektojnë ose thyejnë normat.
Ato mund të jenë pozitive dhe negative.
Analizohen sanksionet pozitive duke i konkretizuar me shembuj nga veprimtaritë
shoqërore dhe individuale.
Pyetje: Ç’janë sanksionet pozitive?
Sanksionet pozitive
↓
Janë reagime individuale ose shoqërore ndaj atyre që nuk respektojnë
normat.
Jepen shembuj për sanksionet pozitive.
Shumica e sanksioneve janë qëndrime apo veprime miratuese si buzëqeshja,
shtrëngimi i duarve etj. Sanksionet pozitive mund të jenë edhe materiale si trofetë,
titujt, gradimet etj.
Pyetje: Po sanksionet negative çfarë janë?
Sanksionet negative
↓
janë
↓
reagime individuale ose shoqërore ndaj individëve ose grupeve shoqërore që i
thyejnë normat shoqërore.
Jepen shembuj nga jeta e përditshme të sanksioneve negative. p.sh: kur një nxënës
bën zhurmë në klasë ose kur futbollisti manifeston sjellje të dhunshme në fushë.
Cilat janë sanksionet ndaj tyre? Nxënësi mund të nxirret jashtë dhe futbollistit
mund ti jepet karton i kuq. Kështu vazhdohet me shembuj të tjerë duke dhënë
sjelljen dhe sanksionin ndaj kësaj sjelljeje.
48
Sanksionet
Sanksionet përcaktohen nga
Pozitive (buzëqeshje, përqafim, trofe)
Negative (kritikat, ndëshkimi, burgimi)
Lloji i normave që respektohen
Rëndësia shoqërore e tyre

Shkalla e ashpërsisë së sanksioneve negative varet
↓
nga shkalla e dëmit shoqëror të krijuar nga sjelljet e një individi apo të një
grupi shoqëror.
Konkretizohen me shembuj nga realiteti.
Është e rëndësishme të theksohet se: nëse normat që shkelen janë rreptësisht të
detyruara për të gjithë anëtarët e shoqërisë, atëherë sanksionet ndaj shkelësve të
tyre mund të jetë dënimi me burg ose edhe dënimi me vdekje. Jepni shembuj.
Reflektim (Konsolidimi i të nxënit)
Metoda: Ditari i të nxënit
Jepni shembuj të sanksioneve pozitive dhe negative të ndodhura në rrethin tuaj
familjar. Cili ka qenë qëndrimi juaj ndaj tyre?
Diskutoni në klasë rreth tyre.
Në fund mësuesi thekson. Meqë normat kanë karakter shoqëror dhe jo juridik ato
nuk ndëshkohen me sanksione ligjore por me sanksione shoqërore.
- Bëhet vlerësimi i nxënësit.
- Orientohen për temën e ardhshme.
- Detyrë shtëpie ushtrimi 2, faqe 37.
Tema: Nënkultura dhe kundërkultura
Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë të:
• Të përshkruajë konceptet nënkulturë dhe kundërkulturë;
• Të tregojë cilat janë disa kultura në shoqërinë amerikane dhe shqiptare;
• Të analizojë jetëgjatësinë e kundërkulturave në një shoqëri.
Fjalë kyçe: nënkulturë, kundërkulturë.
Evokim (Përgatitje për të nxënit)
Metoda: Përvijimi i të menduarit
Nxënësve u kërkohet të përshkruajnë kulturën e zonave ose qyteteve të tyre.
Nxënësi përcakton mënyrën e veshjes, zakonet, traditat etj.
Gjatë përshkrimit vihet re larmia e kulturave nga një qytet në tjetrin.
Ky përshkrim do të shërbejë si moment kyç për të trajtuar informacionin e ri.
49

Realizimi i kuptimit (Përpunimi i përmbajtjes)
Metoda: Marrëdhëniet pyetje-përgjigje
Tani mësuesi u bën të qartë nxënësve që në një shoqëri kemi kulturën e
përgjithshme që është dominuese dhe gjatë kohës krijohen kultura të tjera që
sociologjia i quan: nënkultura dhe kundërkultura.
Pyetje: Ç’janë nënkulturat dhe si krijohen ato?
Nënkultura është kulturë e një grupi shoqëror, përvoja historike të cilit ka krijuar
vlera, zakone, tradita, mënyra sjelljeje dhe jetese që dallojnë nga pjesa më e madhe
e shoqërisë në të cilën bën pjesë ky grup shoqëror dhe që përbëjnë kulturën
dominuese të shoqërisë.
Analizohet nënkultura në shoqërinë amerikane e cila ka popullsinë më heterogjene
në botë nga pikëpamja racore dhe fetare. Brenda kulturës së përgjithshme
ekzistojnë mijëra nënkultura të cilat nuk i kundërvihen ‘kulturës amerikane’ por
bashkëjetojnë me të.
Disa nënkultura zhvillohen si:
Konkretizohen me shembuj nënkulturat amerikane sipas llojeve dhe mënyrës së
zhvillimit të tyre.
Analizohen dhe nënkulturat me bazë etnike dhe racore që ekzistojnë në Shqipëri.
p.sh: nënkultura e minoritetit grek, rom etj.
Pyetje: Ç’janë kundërkulturat?
Kundërkultura
↓
Përfaqëson kulturën e një grupi, vlerat, besimet, mënyrën e sjelljes dhe jetesës së
anëtarëve të të cilit janë në kundërshtim të hapur me vlerat dhe besimet sunduese
në kulturën e përgjithshme të shoqërisë dhe i kundërvihen atyre.
Kundërkulturat karakterizohen me shembuj nga shoqëri të ndryshme.
50
Nënkulturë
Kundërkulturat
Me bazë demografike
Sipas moshës
Sipas karakteristikave etnike
Sipas karakteristikave racore, fetare
Mund të arrijnë pikun e tyre
Mund të bien pasi arrijnë pikun e tyre
Mund të jetojnë për një kohë të gjatë

Reflektimi (Konsolidimi i të nxënit)
Metoda: Punë individuale
Përshkruani disa elemente kundërkulturore të kulturës shqiptare.
Diskutoni në klasë sepse ato quhen të tilla dhe si dallohen ato nga kultura sunduese.
Nxirrni konkluzionet përfundimtare.
- Bëhet vlerësimi i nxënësit.
- Orientohen për temën e ardhshme.
- Detyrë shtëpie, ushtrimi 2, faqe 40.
Tema: Etnocentrizmi, relativizmi kulturor dhe tiparet kulturore universale.
Objektiva: Nxënësi në fund të orës së mësimit duhet të jetë i aftë:
• Të përshkruajë me fjalët e tekstit se ç’është etnocentrizmi;
• Të tregojë anët pozitive dhe negative të etnocentrizmit;
• Të tregojë se cili është kuptimi i relativizmit kulturor.
Fjalë kyçe: etnocentrizmi, relativizmi kulturor.
Struktura e mësimit: ERR
Evokimi
Metoda: Përvijimi i të menduarit
Në fillim të orës bëhet një ripërsëritje e koncepteve kryesore të temave të kaluara.
Kjo e ndihmon nxënësin të kuptojë tiparet kulturore universale dhe ndryshimet që
ekzistojnë midis tyre.
Realizimi i kuptimit
Metoda: Marrëdhënia pyetje-përgjigje
Pyetje: Cili është kuptimi i konceptit diversitet kulturor?
Përgjigjet e nxënësve listohen në tabelë.
Një pasojë e rëndësishme e diversitetit kulturor është etnocentrizmi, i cili shpreh
një tendencë për të gjykuar vlerat, besimet, historinë tonë si superiore në krahasim
me atë të popujve të tjerë.
Etnocentrizmi ka anë
Pozitive
Negative
51

Konkretizohen me shembuj të dy rastet e shfaqjes së etnocentrizmit të cilat kanë
një ndikim shumë të madh në marrëdhëniet ndëretnike, ndërfetare në shoqëritë me
popullsi heterogjene.
E kundërta e etnocentrizmit është relativizmi kulturor.
Pyetje: Ç’është relativizmi kulturor?
Realtivizmi kulturor
↓
Nënkupton që
↓
Vlerat, besimet, mënyrat e sjelljes, të jetesës së një grupi të ndryshëm nga ne
duhen kuptuar si të ndryshme nga kultura jonë, por ato nuk janë:
- as më të mirë,
- as më superiore,
- as më të këqija apo inferiore se kultura jonë.
Relativizmi kulturor është një qëndrim mjaft i përhapur në shoqëritë e sotme moderne.
Analizohen, në bashkëveprim me nxënësit, kufizimet e konceptit “relativizëm kulturor”.
Reflektimi
Metoda: Ditarët e të nxënit
Përshkruani ndonjë ceremoni ose rit në shoqërinë shqiptare.
Identifikoni të përbashkëtat e këtij riti ose ceremonie me kulturat e tjera.
Diskutohet në klasë për rezultatet përfundimtare të detyrës.
Në fund mësuesi thekson:
Me gjithë diversitetin kulturor në shumë vende të botës ekzistojnë një sërë vlerash
besimesh, zakonesh që, edhe pse me forma të ndryshme ato ndeshen në të gjithë
popujt e botës.
- Bëhet vlerësimi i nxënësit.
- Detyrë shtëpie.
- Refleksione (shënime të mësuesit)
52
Etnocentrizmi
I shërben forcimit të
besnikërisë ndaj grupit
Çon në qëndrime ksenofobie,
paragjykime, diskriminim

KREU 3
SOCIALIZIMI
Objektivat e kapitullit:
Në përfundim të këtij kreu nxënësi/ja të jetë i/e aftë që:
• Të shpjegojë kuptimin sociologjik të socializmit në formimin e personalitetit të
njeriut.
• Të përshkruajë ndikimet e veçanta të mjediseve dhe faktorëve dhe të
përshkruajë veçoritë e socializimit përgjatë cikleve të jetës së njeriut.
• Të japë disa shpjegime kryesore sociologjike të procesit të socializimit.
Tema: Socializimi i individit në shoqëri
Objektiva: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:
• Të përshkruajë se ç’është socializimi.
• Të tregojë fazat nëpër të cilat kalon jeta e çdo individi.
• Të arsyetojë rreth ndryshimeve biologjike dhe shoqërore që ndodhin tek
individët.
Fjalë kyçe: Socializim, risocializim.
Struktura e mësimit: ERR
Evokimi
Metoda: Diskutim për njohuritë paraprake.
Në fillim të orës mësuesi pyet nxënësit: Si kanë ndikuar njohuritë e kapitullit të
mëparshëm në mënyrën e të menduarit dhe të sjelljes tuaj?
- Pas përgjigjeve të nxënësve, mësuesi bën një përmbledhje të koncepteve
kryesore që nxënësi do të mësojë në kapitullin e socializimit.
Realizimi i kuptimit
Metoda: Marrëdhëniet pyetje-përgjigje
Nxënësve u kërkohet të tregojnë disa tipare natyrore të trashëguara dhe disa tipare
shoqërore të formuara nga kontaktet dhe bashkë komunikimet me njerëzit e tjerë.
Nxënësit japin përgjigjet e tyre të cilat mësuesi i shfrytëzon për të treguar
nëpërmjet analizës së shembujve se:
Ajo që e bën secilin nga ne një qenie shoqërore është shoqëria.
53

Pyetje: Cili është kuptimi i konceptit socializim?
Jepet kuptimi i konceptit socializim.
Socializimi
↓
Është proces përmes të cilit njerëzit mësojnë dhe përvetësojnë karakteristikat
e grupit shoqëror të cilit i përkasin.(dijet, vlerat, qëndrimet, etj.)
Asnjë individ nuk mund të jetojë në shoqëri pa u socializuar gjatë gjithë jetës së tij
me vlerat e saj të cilat i japin atij një identitet shoqëror të caktuar.
Jepen shembuj për të treguar se si realizohet procesi i socializimit.
Ky proces fillon me lindjen e individit dhe vazhdon gjatë gjithë jetës së tij.
Procesi i të mësuarit, të vlerave, normave, qëndrimeve të reja të sjelljes gjatë gjithë
jetës së njeriut quhet risocializim.
Mësuesi tregon fazat nëpër të cilat kalon jeta e çdo individi.
Fazat e jetës së njeriut nuk përfaqësojnë thjesht ndryshime biologjike por
përfaqësojnë edhe ndryshime në përvojat jetësore të çdo njeriu.
Reflektimi
Metoda: Punë individuale
Përshkruani disa veprimtari shoqërore dhe ndryshime biologjike që ndodhin gjatë
cikleve të jetës së individit.
Pas përgjigjeve të nxënësit, mësuesi thekson se:
Njeriu socializohet në përputhje me kushtet dhe veçoritë e reja të mjedisit social ku
ai bën pjesë si edhe me karakteristikat e moshës së tij.
- Bëhet vlerësimi i nxënësve.
- Detyrë shtëpie ushtrimi 1, 2 faqe 47
- Refleksione (shënime të mësuesit për orën)
Tema: Teori mbi socializimin
Objektiva: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:
• Të përshkruajë idetë e teorisë sociologjike të Kulit;
• Të tregojë 3 aspekte kryesore të kësaj teorie;
• Të analizojë fazat përmes të cilave njeriu zhvillon aftësitë e tij njohëse.
Fjalë kyçe: Vetja, formimi i identitetit.
54

Struktura e mësimit: ERR
Evokimi
Metoda: Diskutim për njohuritë paraprake
Në këtë fazë bëhet një ripërsëritje e koncepteve të socializimit dhe risocializimit.
- Ç’është socializimi?
- Çfarë roli luan ai në ruajtjen e vlerave dhe normave kulturore?
- Si realizohet procesi i socializimit gjatë cikleve të jetës të individit?
Nxënësit mund të përqendrohen më shumë në përshkrimet e tyre në moshën e
fëmijërisë dhe adoleshencës.
Realizimi i kuptimit
Metoda: Marrëdhëniet pyetje-përgjigje
Shumë sociologë janë përpjekur të shpjegojnë teorikisht se si realizohet procesi i
socializimit të individit në shoqëri.
Këto teori janë:
Teoria
Teoria e “vështrimit të vetes përmes qelqit”
Përfaqësuesi i kësaj teorie është Çarls Harton Kuli:
Kuli erdhi në përfundimin se:
↓
Të kuptuarit e vetvetes për çdo njeri bëhet i mundur vetëm përmes
ndërveprimit me njerëz të tjerë.
Kjo teori nënkupton
“E vështrimit të vetes përtej
qelqit”
E roleve
Njeriu ka aftësi të imagjinojë se si u
dukemi njerëzve të tjerë rreth nesh
Mund të interpretojë reagimet e të
tjerëve ndaj nesh
Ne krijojmë një koncept mbi veten tonë
Analizohen në bashkëpunim me nxënësit tre aspektet e kësaj teorie duke e
konkretizuar me shembuj:
55

Fjalë kyçe: Faktor socializimi
56
Teoria e roleve me
↓
Përfaqësues Xhorxh Herbert Mid
↓
Shpjegon procesin e formimit të identitetit shoqëror të individit duke u nisur
nga rolet që njerëzit luajnë me situata të ndryshme shoqërore.
Njeriu ka dyqane të
“vetes”
“unë”
“mua”
1. “Unë” përfaqëson veten si subjekt, krijuese të individit.
2. “Mua” përfaqëson veten si objekt dhe ka të bëjë me efektin e veprimit të të
tjerëve mbi ne.
Mësuesi thekson se teoria e roleve e ve theksin te loja si element dhe faktor i
rëndësishëm për socializimin e fëmijëve.
Reflektimi
Metoda: Ditari i të nxënit:
Mësuesi u kërkon nxënësve të përshkruajnë fëmijërinë e tyre që nga dita që ato e
mbajnë mend veten dhe roli i mjediseve socializuese në këtë periudhë.
Pas diskutimit nga nxënësi të detyrës së tyre mësuesi thekson.
Në fazat e zhvillimit të fëmijës ai bashkëvepron me fëmijët e tyre dhe luan me ta.
Çdo fëmijë mëson të marrë role të ndryshme, çka e bën atë anëtar të grupit.
- Bëhet vlerësimi i nxënësit.
- Detyrë shtëpie, ushtrimi 1, faqe 49.
- Refleksione
Tema: Familja si faktor kryesor i socializimit. Faktorët që ndikojnë në
socializimin e individit
Objektivat: Nxënësi të jetë i aftë:
• Të tregojë që familja është mjedisi në të cilin fëmija vendos kontaktin e
parë me realitetin.
• Të analizojë rolin që luajnë prindërit në procesin e socializimit të fëmijëve.
• Të tregojë arsyet se pse familja u paraprin institucioneve të tjera socializuese.

Struktura e mësimit: ERR
Evokimi
Metoda: Diskutim i njohurive paraprake.
Në fillim të orës bëhet përsëritja e informacionit të temës së kaluar:
- Cila është ideja e teorisë sociologjike të kulturës?
- Tregoni tre aspektet kryesore të kësaj teorie?
- Si e shpjegon Midi procesin e formimit të identitetit shoqëror nëpërmjet
roleve që njerëzit luajnë në shoqëri.
Pyetje: Cili është mjedisi me të cilin fëmija vendos kontaktin e parë me realitetin?
Nxënësit japin përgjigjet e tyre të cilat shkruhen në tabelë.
Është e parashikueshme që numrin më të madh të përgjigjeve do ta zërë familja.
Kjo shërben si zanafillë për të dhënë informacionin e ri.
Realizimi i kuptimit
Metoda: Diskutim i ideve
Në këtë fazë theksohet se prindërit janë kontakti ynë i parë me botën dhe me
shoqërinë në të cilën jetojnë. Ata janë të parët që na mësojnë vendin që zënë dhe
rolin që luajmë ne në shoqëri
Prindërit
↓
Janë të parët që ndikojnë në socializimin tonë.
Prej prindërve ne mësojmë të kuptojmë vlerat e shoqërisë sonë, dallojmë të mirën
nga e keqja dhe të drejtën nga e padrejta.
Roli i prindërve dhe i familjes në socializimin e individit është më i rëndësishmi se
roli i gjithë institucioneve të tjera.
Kjo ka ndodhur për tre arsye:
Së pari: Historikisht familja ka kryer funksionin socializues.
Së dyti: Funksioni socializues i familjes vazhdon gjatë gjithë jetës ndryshe nga
institucionet që kanë funksion socializues të përkohshëm.
Së treti: Prindërit dhe familja luajnë në një masë të caktuar dhe funksione
socializuese që janë tipike për institucione të tjera të shoqërisë.
Për të gjitha këto arsye në çdo shoqëri roli socializues i familjes ka qenë dhe mbetet
i pazëvendësueshëm për çdo individ.
Pyetje: Përveç familjes, cilët faktorë të tjerë mund të ndikojnë në socializimin e
individit?
57

Nxënësit japin përgjigjet e tyre të cilat paraqiten në tabelë:
Në bashkëpunim me nxënësit diskutohet për ndikimin e këtyre faktorëve në
procesin socializues të gjithsecilit duke i listuar sipas rëndësisë që ato kanë për ta.
Reflektim
Metoda: Diskutimi i ideve
Analizoni ndikimin e grupit të bashkëmoshatarëve në mënyrën e të menduarit.
Mendoni se grupi i bashkëmoshatarëve “konkurron” familjen tuaj.
Argumentoni përgjigjen tuaj.
- Pas diskutimit nxirren konkluzionet përfundimtare.
- Detyrë shtëpie, ushtrimi 2, 3 faqe 51.
- Refleksione
Tema: Socializimi gjinor
Objektivat: Nxënësi të jetë i aftë:
• Të përshkruajë socializimin gjinor;
• Të tregojë rolin që luajnë grupet e bashkëmoshatarëve në socializimin gjinor;
• Të analizojë ndikimin që kanë mesazhet gjinore në socializimin e individit.
Fjalë kyçe: Socializim, gjinia, role gjinore.
58
Interneti
Media
Feja
Familje
Faktorë
socializues
Grupet e
bashkëmoshatarëve
Mjedisi i
afërt
Shkolla
Klasa
shoqërore

Struktura e mësimit: ERR
Evokim
Metoda: Diskutim i ideve paraprake.
Në fillim të kësaj faze bëhet një përmbledhje e koncepteve kryesore të temave të kaluara.
- Cili është roli i familjes në procesin socializues.
- Cilat janë arsyet që tregojnë se familja vazhdon ta luajnë këtë rol tek individi
edhe në të ardhmen.
Pyetje: Cili është roli juaj (djem, vajza) në familje? Po qëndrimet e prindërve ndaj jush?
Nxënësit japin përgjigjet e tyre duke sjellë në klasë përvojat e tyre personale.
Qëllimi i kësaj pyetje është për të kuptuar edukimin e fëmijëve sipas gjinisë së tyre.
Realizim i kuptimit
Metoda: Marrëdhëniet pyetje-përgjigje
Pas përgjigjeve të nxënësve në këtë fazë theksohet se: “Mënyra e sjelljes së
individit në familje dhe shoqëri janë tipare që formohen gjatë procesit të
socializimit të tij. Këto mënyra janë të ndryshme ndër vajzat dhe gratë nga ato që
ndeshim tek djemtë dhe burrat.
Ndryshime të tilla
↓
Me bazë gjinore
↓
e kanë shkakun te procesi i socializimit që është i ndryshëm për femrat dhe
për meshkujt.
Prindërit janë të parët që u mësojnë rolin që duhet të luajnë individët në shoqëri.
Në varësi të të qenit djalë apo vajzë familja dhe shoqëria presin të sillen siç i
“takon” një vajzë apo djali.
Prindërit u japin fëmijëve një drejtim të caktuar në jetë që në sociologji quhet
socializim gjinor.
Ky proces nis me lindjen e fëmijës dhe gjatë tij konstatohen disa elemente mbi
dallimet dhe mënyrat e ndryshme të rritjes së djemve dhe vajzave, p.sh lodrat, rrobat,
ngjyrat, lojërat etj.
Kur fëmija rritet, vazhdon më tej dallimi që bëhet te djemtë dhe vajzat në mjedisin familjar.
Gradualisht vetë familja thellon një ndarje pune sipas gjinisë e cila është e vjetër sa
vetë shoqëria.
Në këto momente nxënësit mund të japin shembuj nga elementet e tyre personale.
Mesazhet gjinore nga grupet e bashkëmoshatarëve.
Këto grupe përcjellin dhe forcojnë tek anëtarët e tij mesazhe të ndryshme për
59

djemtë dhe për vajzat.
Kjo duket në bisedat, fjalorin, aktivitetet, shoqërimin, rregullat etj.
Mesazhet gjinore në media.
Një ndikim të fuqishëm ka televizori, i cili përforcon steriotipet që janë formuar në familje.
Kjo duket në reklamat, filmat, rolet etj.
Jepen shembuj nga media në Shqipëri duke sjellë raste të ndryshme për edukimin gjinor.
Mesazhet e ndryshme gjinore që:
Janë:
Shprehje të pabarazisë gjinore që ekziston në çdo shoqëri.
Reflektimi: Ditari i të nxënit
Përshkruani dallimet në procesin e socializimit të djemve dhe vajzave në mjedisin
tuaj familjar.
Listoni disa veprimtari që kryhen nga motrat dhe vëllezërit tuaj.
Diskutoni rreth mendimeve tuaja në klasë:
Tregoni se sa është e pranishme pabarazia gjinore në Shqipëri.
- Bëhet vlerësimi i nxënësit.
- Detyrë shtëpie, ushtrimi 2, faqe 56.
- Refleksione
60
Përcjell
Familja
Shoqëria
Mediat

KREU 4
SJELLJET DEVIANTE
Objektivat e kapitullit
Në përfundim të këtij kreu nxënësi/ja të jetë i/e aftë që:
• Të arsyetojë për karakterin relativ të sjelljeve devijante.
• Të shpjegojë teoritë sociologjike për devijancën.
• Të përshkruajë funksionet shoqërore të sjelljeve devijante.
Tema: Ç’është devijanca
Objektivat: Nxënësi të jetë i aftë:
• Të përshkruajë sanksionet që vendos shoqëria për sjelljen devijante;
• Të argumentojë nga se varet masa e ndëshkimit e sjelljeve devijante;
• Të analizojë ndikimin që kanë sjelljet devijante në funksionimin e shoqërisë.
Fjalë kyçe: Sjellja devijante, sjellje kriminale
Struktura e mësimit: ERR
Evokimi
Metoda: Përvijimi i të menduarit.
Në fillim të kësaj faze bëhet një përmbledhje e koncepteve të kapitullit të kaluar,
dhe nxirret në pah rëndësia që ka për ta marrja e këtyre informacioneve për
“socializimin”.
Më pas bëhet një përmbledhje e informacionit që nxënësi do të mësojë në kapitullin
mbi “Devijancën”.
Pyetje. Përshkruani disa modele sjelljeje që ndodhin në shkollën tuaj dhe janë në
kundërshtim me rregullat dhe masat që janë marrë ndaj tyre.
Nxënësit japin përgjigjet e tyre të cilat shërbejnë për ta lidhur me informacionin e ri.
Realizimi i kuptimit
Metoda: Marrëdhëniet pyetje-përgjigje
Përgjigjet e nxënësve na tregojnë se jo të gjithë njerëzit i zbatojnë rregullat e
shkollës në mjediset ku ata bëjnë pjesë. Në këtë moment theksohet se:
61

Sjelljet që janë në kundërshtim me normat dhe ligjet e shoqërisë dhe të shtetit
në sociologji quhen sjellje devijante.
Pyetje: Ç’është sjellja devijante?
Me sjellje devijante kuptojmë,
↓
çdo mënyrë sjellje të një individi apo grupi shoqëror që dallon me mënyrë të
dukshme nga normat, zakonet dhe ligjet që sundojnë në një shoqëri të
caktuar.
Devijanca ka ekzistuar dhe ekziston në të gjitha shoqëritë që mbështeten mbi
norma ose ligje.
Në shoqëri të tilla ka vetëm tri mundësi se si një individ mund të veprojë në raport
me këto norma:
1. T’i respektojë dhe të veprojë në përputhje me to.
2. Ti kundërshtojë dhe t’i thyejë ato.
3. Të respektojë disa norma dhe të veprojë në kundërshtim me disa të tjera.
Pyetje: Listoni disa sjellje devijante duke filluar nga shkelja e rregullave deri në
krimet e rënda.
Nxënësit japin përgjigjet e tyre të cilat janë të shumta si pasojë e marrjes së
informacionit të mësipërm.
Këtu theksohet se:
Natyra e sjelljeve devijante ndryshojnë shumë në varësi të shkallës dhe të
rrezikshmërisë shoqërore që ato paraqesin.
Në shoqëri nuk ka asnjë njeri që të mos ketë kryer sjellje devijante gjatë jetës së tij.
Është e rëndësishme konkretizimi i shumëllojshmërisë së sjelljeve devijante me
shembuj nga jeta dhe veprimtaria shoqërore.
Pyetje: A mund të themi që të gjitha sjelljet devijante janë kriminale?
Nxënësit përgjigjen duke u bazuar në informacionet që kanë për devijancën.
Këtu theksohet se:
Sjellja devijante dhe sjellja kriminale nuk janë e njëjta gjë.
Çdo krim është sjellje devijante por jo çdo sjellje devijante është kriminale.
Për ti kuptuar më mirë jepen disa karakteristika dhe dallimet e tyre.
62

Devijante
- shkelja e normave shoqërore
- mbështeten në zakonet dhe
traditën
- nuk dënohen penalisht
- ndodhin më shpesh
- nuk janë shumë të dëmshme
për shoqërinë
Sjellje
Konkretizohen me shembuj nga jeta për të kuptuar më mirë dallimin që ekziston
midis tyre.
Reflektim
Metoda: Ditari i të nxënit
Përshkruani disa sjellje devijante të kryera nga ju ose të afërmit tuaj kohët e fundit.
Analizoni pasojat e tyre për ju ose të afërmit tuaj.
- Bëhet vlerësimi i nxënësit.
- Detyrë shtëpie, ushtrimi 2, faqe 59.
- Refleksione
Tema: Llojet e sjelljeve devijante
Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:
• Të tregojë faktorët që përcaktojnë format e sjelljes shoqërore;
• Të tregojë disa sjellje të rrezikshme të shoqërisë;
• Të analizojë kategoritë kryesore të sjelljeve devijante.
Fjalë kyçe: Stigma, sjellje devijante e rastit, devijancë sociale.
Struktura e mësimit: ERR
Evokim
Metoda: Diskutim i njohurive paraprake
Dallojmë
Kriminale
- shkelje e ligjeve
- përbëjnë dhe shkelje të
normave dhe rregullave
- janë të dënueshme
- janë më të rralla
- sjellin dëme të rënda për
individin dhe shoqërinë
63

Në fillim të kësaj faze bëhet një përmbledhje e informacionit kryesor të temës së
kaluar p.sh.
- Ç’është sjellja devijante?
- Si përcaktohen sanksionet që vendos shoqëria dhe shteti ndaj sjelljeve devijante.
- Ku dallojnë sjelljet devijante nga ato kriminale.
Pyetje: Përshkruani ndonjë rast të ndikimit negativ që kanë pasur epitetet që u keni
vënë shokëve tuaj. Nxënësit mund të japin raste nga jeta e tyre të cilat mund të
shërbejnë për të dhënë informacionin e ri.
Realizimi i kuptimit
Metoda: Marrëdhëniet pyetje-përgjigje
Ripërsëritja e koncepteve për devijancën na ndihmon për të treguar format e sjelljes
shoqërore, të cilat përcaktohen nga 3 faktorë: Ato janë:
1. Mospërputhshmëria e sjelljes së individit me normat shoqërore
2. Ashpërsia me të cilën shoqëria reagon ndaj shkeljes së normave të caktuara.
3. Gjykimi mbi rrezikshmërinë shoqërore që përbëjnë shkelje të tilla.
Në bashkëpunim me nxënësit analizohen këto faktorë duke i konkretizuar me shembuj.
Llojet e sjelljeve devijante.
Jo çdo sjellje që shkel rregullat shoqërore mund të quhet sjellje devijante. Këtu
mund të jepen shembuj për të treguar se si mund të gjykohen individët negativisht
nga njerëzit, duke i stigmatizuar përmes epiteteve të ndryshme.
Tashmë nxënësit kanë mësuar se jo të gjitha sjelljet devijante janë njëlloj të
qortueshme të rrezikshme apo të dënueshme.
Në këtë kuptim sjelljet devijante mund të grupohen në tri kategori kryesore:
Jepen shembuj për secilën nga këto kategori të sjelljeve devijante p.sh.
Sjelljet e rastit janë të gjitha ato veprime që ndryshojnë nga veprimet e shumicës së
anëtarëve të shoqërisë p.sh. të folurit me zë të lartë, shkelja e syrit etj.
Ndërsa devijanca sociale dhe krimi kanë të bëjnë me shkelje të rënda dhe më
serioze të normave sociale të cilat rrezikojnë mirëqenien e grupit shoqëror ose
shoqërisë në tërësi.
Reflektim
Metoda: Ditari i të nxënit
64
E rastit
Sjellje devijante Sociale
Krim

Përshkruani disa sjellje devijante të rastit që ndodhin në klasën tuaj.
Diskutohet rreth tyre.
- Bëhet vlerësimi i nxënësit.
- Detyrë shtëpie, ushtrimi 2, faqe 61
- Refleksione
Tema: Karakteri relativ i sjelljeve devijante
Objektivat: Nxënësi të jetë i aftë:
• Të përshkruajë si ndikojnë sjelljet devijante në shoqëri;
• Të analizojë karakterin negativ të devijancës;
• Të listojë disa ndryshime të sjelljeve devijante nga një kohë në tjetrën.
(Shembuj)
Fjalë kyçe: Sjellje devijante
Struktura e mësimit: ERR
Evokim
Metoda: Diskutimi i njohurive paraprake
Në fillim të orës bëhet përmbledhja e informacionit të temës së kaluar.
- Cilat faktorë përcaktojnë format e sjelljes shoqërore?
- Çfarë qëndrimesh dhe opinionesh kanë njerëzit ndaj sjelljeve që nuk
përputhen me normat e shoqërisë?
- Cilat veprime përbëjnë rrezik për shoqërinë?
- Cilat janë format ekstreme të devijancës?
Pyetje: A ndryshojnë sjelljet devijante nga një kohë në tjetrën?
Nxënësit japin përgjigjet e tyre të cilat tregojnë se sjelljes janë të ndryshme në kohë
të ndryshme.
Për të arritur në këtë përgjigje mjafton që mësuesi të japë një shembull dhe
nxënësit arrijnë të kuptojnë që këto sjellje ndryshojnë nga koha në kohë.
Informacioni plotësohet në fazën tjetër.
Realizimi i kuptimit
Metoda: Marrëdhëniet pyetje-përgjigje
Në këtë fazë është e rëndësishme të theksohet karakteri relativ i sjelljeve devijante.
65

Kjo do të thotë se normat që rregullojnë bashkëjetesën e njerëzve në shoqëri nuk
janë absolute dhe të përhershme. Ato kanë:
Pra ata ndryshojnë nga një vend në tjetrin dhe nga një kohë në tjetrën.
Për t’u kuptuar më mirë ilustrohet me shembuj karakteri relativ i sjelljeve devijante.
Pyetje: Si ndryshojnë sjelljet devijante nga një kulturë në tjetrën?
Çdo shoqëri krijon dhe respekton vlera norme dhe ligje të caktuara mbi bazën e të cilave
rregullon marrëdhëniet midis individëve dhe grupeve shoqërore që e përbëjnë atë.
Prej këtej rrjedh se kuptimi mbi atë se çfarë është sjellje e pranueshme apo
devijante të ndryshme nga një shoqëri në tjetrën.
Këto ndryshime konkretizohen me shembuj nga shoqëri dhe kultura të ndryshme.
Pyetje: Si ndryshojnë nga një kohë në tjetrën?
Kuptimi mbi sjelljet devijante dhe reagimi shoqëror ndaj tyre ndryshojnë jo vetëm
nga njeri vend në tjetrin por edhe nga koha në kohë.
Është e mjaftueshme të jepen shembuj dhe kuptohet se si ndryshojnë sjelljet
devijante nga koha në kohë.(p.sh: Përdorimi i lëndëve narkotike, gjakmarrja,
martesat në moshë të mitur, etj). Ilustrohen me shembuj.
Reflektim
Metoda: Ditarët e të nxënit
Përshkruani fenomenin e gjakmarrjes që ka ekzistuar në Shqipëri.
Tregoni se si ka ndryshuar ky fenomen nga koha në kohë.
Po sot a ekziston ky fenomen?
Argumentoni mendimin tuaj.
Ilustroni përshkrimin tuaj me histori të familjeve të prekura nga gjakmarrja.
- Përfundimet diskutohen në klasë.
- Bëhet vlerësimi i nxënësit.
- Detyrë shtëpi, ushtrimi 2, faqe 63.
- Refleksione
66
Karakter
relativ
historik

Tema: Shpjegime mbi sjelljen devijante dhe krimin
Objektivat: Nxënësi të jetë i aftë:
• Të tregojë shkaqet kryesore të sjelljeve devijante.
• Të japë argumente të sociologëve në mbrojtje të teorisë së tyre.
• Të arsyetojë për ndikimin e kushteve ekonomike e politike tek individët me
sjellje devijante.
Fjalë kyçe: Shpjegimi psikologjik, shpjegimi sociologjik.
Struktura e mësimit: ERR
Evokim
Metoda: Diskutimi i njohurive paraprake
Në fillim të kësaj faze bëhet një përsëritje e informacionit të temës së kaluar.
- Cili është kuptimi i karakterit relativ të devijancës?
- Si ndryshojnë sjelljes devijante nga një shoqëri në tjetrën?
- Si ndryshojnë sjelljet devijante nga një kohë në tjetrën?
Pyetje. Pse njerëzit devijojnë nga normat dhe ligjet e shoqërisë.
Përgjigjet e nxënësve shërbejnë për të trajtuar informacionin e ri në fazën tjetër.
Realizimi i kuptimit
Metoda: Marrëdhëniet pyetje-përgjigje
Studiuesit e jetës shoqërore vazhdimisht janë përpjekur të shpjegojnë se çfarë i
shtyn njerëzit të devijojnë nga normat dhe ligjet e shoqërisë. Këto shpjegime
trajtohen nga disiplina e:
- psikologjisë
- sociobiologjisë
- sociologjisë
Pyetje: Si i trajton psikologjia sjelljet devijante?
Psikologët fokusohen kryesisht te vetë individi, te çrregullimet apo në anomalitë
psikologjike të tij.
Shkaqet kryesore të sjelljeve devijante në shoqëri janë çrregullimet e personalitetit.
Shumë psikologë besojnë se eksperiencat jetësore negative të një individi gjatë
fëmijërisë ndikojnë në formimin emotiv dhe mënyrën e sjelljes me vitet e ardhshme
të jetës duke krijuar tek ai një personalitet devijant.
Një pikëpamje e tillë është e pasaktë.
Deri më sot nuk është pranuar se ekziston ndonjë lidhje shkakësore midis
67

eksperiencave të caktuara në fëmijërinë e individëve të ndryshëm dhe sjelljes
devijante të tyre.
Shpjegimet e psikologëve konkretizohen me shembuj nga realiteti.
Si përfundim theksojmë se:
Devijanca nuk është e lidhur me ndonjë formë të caktuar të personalitetit të
individit apo me çrregullime të caktuara të tij.
Shpjegimi sociobiologjik.
Sociobiologët
↓
I shpjegojnë shkaqet e sjelljeve devijante
↓
Me anomalitë e vetë individit
Sipas këtij shpjegimi sjellja devijante ka si shkak kryesor predispozitat gjenetike të
njeriut.
Argumentet që sjellin ato në mbrojtje të pikëpamjeve të tilla janë tre:
Pikëpamjet e mësipërme janë të pasakta.
Për të treguar pasaktësinë e këtyre shpjegimeve jepen shembuj duke kundërshtuar
teoritë e mësipërme (p.sh: Jo të gjithë meshkujt që kanë një kromozon Y më shumë
në kodin e tyre gjenetik bëhen devijantë ose kriminelë)
Pyetje: Si i shpjegon sociologjia sjelljet devijante?
Shpjegimi sociologjik
↓
i kërkon shkaqet e sjelljeve devijante jashtë individit.
Ata e shpjegojnë devijancën dhe krimin me faktorë dhe rrethana shoqërore të cilat i
shtyjnë njerëz të caktuar t’u shmangen normave shoqërore, ligjeve të shtetit dhe ti
kryejnë ato.
Për të shpjeguar devijancën sociologët shqyrtojnë rrethanat e jashtme.
68
Argumentet:
Individët kryejnë krime për shkak të
shkallës së ulët të inteligjencës së tyre
Te një individ është ekzistenca e një
kromozomi “Y” të tjetrit te meshkujt
Sjelljet devijante kanë të bëjnë me tipin
e trupit të njeriut

Rrethanat e jashtme
Sipas sociologëve devijanca dhe krimi janë mënyra sjelljeje që mësohen në
shoqëri. Këtu është e rëndësishme të theksohet:
Asnjë njeri nuk lind devijant por bëhet i tillë në varësi të kushteve të caktuara
ekonomike, politike dhe shoqërore, dhe jo të faktorëve psikologjikë dhe
gjenetikë.
Reflektim
Metoda: Punë individuale
Përshkruani disa veçori kryesore të pamjes së jashtme të disa personave që kanë
pasur sjellje devijante ose kriminale. A ka ndonjë lidhje shkakësore midis pamjes
së jashtme dhe sjelljes së tyre.
Argumentoni përgjigjen tuaj duke u bazuar tek shpjegimi sociobiologjik i sjelljeve
devijante:
- Bëhet vlerësimi i nxënësit.
- Detyrë shtëpie, ushtrimi 1, faqe 65.
- Refleksione
Tema: Krimi i jakave të bardha
Objektivat: Nxënësi të jetë i aftë:
• Të tregojë çfarë janë krimet e jakave të bardha.
• Të japë shembuj për përhapjen dhe ekzistencën e tyre në shoqërinë
shqiptare.
• Të analizojë arsyet që i motivojnë njerëzit të përfshihen në krime të tilla.
Fjalë kyçe: krimi i jakave të bardha
Struktura e mësimit: ERR
Evokim
Metoda: Diskutimi i njohurive paraprake
Socializimi i individit
Klasa shoqërore
Shkalla e arsimimit
Nënkultura e grupit
69

Në fillim të kësaj faze bëhet një përsëritje e informacionit të temës së kaluar.
- Cili është shkaku kryesor i sjelljeve devijante sipas psikologjisë?
- A ekziston ndonjë lidhje shkakësore midis eksperiencave në fëmijëri dhe
sjelljeve devijante?
- Cili është shpjegimi i sociologjisë për sjelljet devijante?
Pyetje: Përshkruani ndonjë rast kur ju është dashur të paguani ryshfet për të kryer
një shërbim të caktuar (për këtë nxënësit orientohen në fillim nga mësuesi).
Nxënësit japin përgjigjet e tyre të cilat mund të jenë pozitive ose negative.(kjo
varet nga shembujt e sjellë nga nxënësit).
Gjithsesi ato shfrytëzohen për të dhënë kuptimin e krimit të “jakave të bardha”.
Realizimi i kuptimit
Metoda: Marrëdhëniet pyetje-përgjigje
Nxënësit janë përpjekur të japin përgjigjet e tyre duke u bazuar në eksperiencat e
tyre personale.
Në këtë moment theksohet se: Krimi i jakave të bardha përfshin njerëz me
status të lartë të mirëpaguar dhe të respektuar gjatë ushtrimit të profesionit
prej tyre.
Krimi i jakave të bardha i kushton shoqërisë shumë herë më tepër se krimet që
kryhen në rrugë.
Individët që përfshihen në këto krime kanë mbështetje politike dhe financiare.
Pyetje
Pse përfshihen njerëzit e besuar dhe të respektuar në këto krime?
Nxënësit japin përgjigjet e tyre të cilat mund të bazohen në informacionet e marra
nga mjetet e komunikimit masiv. Përgjigjet e nxënësve për motivet e përfshirjes së
njerëzve në krimet e jakave të bardha paraqiten me anë të kllasterit në tabelë.
70
Mbështetje
Politike
Financiare

Dëshira për
shumë para
Shpenzime
t e shumta
Stili
ekstravagand
i jetesës
Motivet e
përfshirjes
Dëshira për
shumë të mira
materiale
Problemet
personale
Përfshirja në
lojrat e fatit
Këto motive mund të konkretizohen edhe me shembuj nga realiteti duke krahasuar
mënyrën e jetesës së këtyre personave të përfshirë në krime me mënyrën e jetesës
së njerëzve e thjeshtë.
Krimi i jakave të bardha
↓
është çfarëdolloj krimi që kryhet nga njerëz të respektuar dhe status të lartë
social gjatë ushtrimit të profesionit të tyre.
Pyetje: Cilat janë kostot e krimeve?
Këtu theksohet se:
- Ndodhin në të gjitha shoqëritë e zhvilluara.
- Janë 18 herë më të larta se kostot e krimit në rrugë.
Pyetje: Si ndëshkohen krimet e “jakave të bardha”?
Nxënësit mund të diskutojnë për lehtësitë dhe komoditetin që kanë në zgjidhjen e
problemeve të tyre ndryshe nga personat e thjeshtë.
Krimet e “jakave të bardha” shpesh kalojnë pa u vënë re. Për këtë arsye ata arrijnë
të shmangin arrestimin, gjyqet dhe ndëshkimet.
Shmangin
Arrestimin
Gjyqin
Ndëshkimin
Është vështirë të zbulohen sepse kanë të bëjnë me skema llogarish komplekse dhe
në shumë raste mundojnë provat e dokumentuara ose viktimat hezitojnë të bëjnë
denoncimet etj.
71

Reflektim
Metoda: Punë individuale
Përshkruani pasojat e krimeve të “jakave të bardha” për shoqërinë dhe individin.
Sillni shembuj nga realiteti shqiptar.
Diskutoni rreth tyre dhe nxirrni konkluzionet përfundimtare.
- Bëhet vlerësimi i nxënësve.
- Detyrë shtëpie, ushtrimi 2, faqe 72.
- Refleksione.
72
KREU 5
STRATIFIKIMI GJINOR DHE FAMILJA
Objektivat e kapitullit
Në përfundim të këtij kreu nxënësi/ja të jetë i/e aftë që:
• Të përshkruajë format kryesore të pabarazisë gjinore.
• Të rendisë objektivat kryesore të lëvizjeve feministe.
• Të shpjegojë funksionet kryesore të familjes.
Tema: Pabarazia gjinore
Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:
• Të japë shembuj të pabarazisë gjinore.
• Të analizojë rolin e gruas në politikë.
• Të tregojë cilat janë disa probleme në fushën e komunikimit.
Fjalë kyçe: seksizëm, segregacion seksor. identitet gjinor, socializim gjinor.
Struktura e mësimit: ERR
Evokimi
Metoda: Diskutim i ideve
Në pjesën e parë të kësaj faze bëhet një përmbledhje e koncepteve kryesore të kreut
“Sjellje devijante”.

Pyetje: Si ka ndikuar asimilimi i informacionit të këtij kreu në mënyrën e sjelljes
dhe të menduarit tuaj.
Nxënësit japin mendimet e tyre për pyetjen e drejtuar.
Më pas bëhet njohja me informacionin e kreut të ri “Stratifikimi gjinor dhe familja”
duke treguar dhe rëndësinë që ka ky informacion për të ardhmen e tyre.
Pyetje: Përshkruani ndonjë rast ku është raportuar apo denoncuar diskriminimi për
shkak të gjinisë racës apo etnisë.
Nxënësit japin përgjigjet e tyre të cilat shërbejnë si pikëlidhje me informacionin e ri.
Realizimi i kuptimit
Metoda: Marrëdhëniet pyetje-përgjigje
Përgjigjet e nxënësve janë nxitëse për të theksuar se:
Pavarësisht progresit të deritanishëm gratë vazhdojnë të paragjykohen dhe
diskriminohen, kjo duket qartë në fushën e:
- ekonomisë;
- së drejtës;
- politikës.
Gratë si grup minoritar
Për të kuptuar pabarazisë gjinore është e rëndësishme njohja e determinizmit biologjik.
Determinizmit biologjik
↓
është një parim sipas të cilit dallimet në sjellje janë rezultat i karakteristikave
fizike të trashëguara.
Shumë sociologë e konsiderojnë determinizmin biologjik si kërcënim moral. Kjo
pikëpamje ka sjellë fenomene të tilla si racizmin dhe seksizmin.
Seksizmi i referohet:
- besimeve;
- qëndrimeve;
- vlerave;
- normave;
që përdoren për të justifikuar pabarazinë gjinore.
Seksizmi është i lidhur më shumë me faktorët kulturorë se sa me ato biologjikë.
Gratë vuajnë pasojat e seksizmit.
Ideologjia seksiste
↓
beson se burrat janë superiorë ndaj grave.
73

Kjo ideologji:
↓
përdoret për të justifikuar pozicionet drejtuese të burrave në sferën
ekonomike, sociale e politike.
Pyetje: Si dallohet pabarazia në punësim?
Në shoqërinë perëndimore ka një rritje të pjesëmarrjes së grave në tregun e punës,
krahasuar me dekada më parë.
Megjithatë numri i grave të punësuara mbetet i ulët.
Gratë ende vazhdojnë të preferohen në pozicione pune me status të ulët, që lidhen
me konceptime tradicionale seksiste duke iu nënshtruar kështu segregacionit seksor
në punësim.
Këto raste konkretizohen me shembuj konkretë.
Pyetje: Ç’është pabarazia ligjore?
Mbështetësit e të drejtave të grave shprehen se ka ligje që janë paragjykuese ndaj tyre.
Shembujt janë të shumtë për të ilustruar pabarazinë gjinore.
Pyetje: Ç’është pabarazia politike?
Pabarazia politike
↓
Është pjesëmarrja e grave në politikë që vazhdon të mbetet e ulët.
Politika vazhdon të konsiderohet një profesion që u përshtatet burrave. Sepse sipas
tyre gratë që merren me politikë dalin nga natyra e tyre e brishtë dhe përkujdesëse.
Pyetje: Cili është roli i grave dhe vajzave në përmirësimin e komunikimit.
Komunikimi në shoqërinë shqiptare shfaq disa probleme tipike.
Shoqëria shqiptare duhet t’u japë më shumë mundësi grave dhe vajzave të sjellin
elementë zbutës në komunikim.
Sillni shembuj për të konkretizuar problemet e komunikimit në shoqërinë shqiptare
dhe për të treguar rolin e grave në përmirësimin e këtij komunikimi.
Reflektimi
Metoda: Punë individuale
74
Problemet janë:
Mungesa e respektit
Agresivitet i theksuar
Konfliktualitet i lartë
Degjenerim në ditë të dhunshme

Përshkruani rolin e gruas shqiptare në politikë. A vazhdon të konsiderohet si një
profesion vetëm për burrat.
Argumentoni mendimin tuaj.
- Bëhet vlerësimi i nxënësit.
- Detyrë shtëpie, ushtrimi 2, faqe 75
- Refleksione
Tema: Martesa
Objektivat: Nxënësi të jetë i aftë:
• Të përshkruajë format kryesore të martesës.
• Të tregojë si bëhet zgjedhja e partnerit te martesat endogame dhe egzogame.
• Të analizojë rolin që kanë luajtur programet televizive në zhvillimin e
heterogamisë
Fjalë kyçe: monogamia, poligamia, poligimia, poligjinia, poliadria.
Struktura e mësimit: ERR
Evokim
Metoda: Di- dua të di – mësova
Në fillim të kësaj faze bëhet një përmbledhje e informacionit të temës së kaluar: p.sh
- Në cilat fusha gratë vazhdojnë të paragjykohen dhe diskriminohen?
- Ç’është segregacioni seksor në punësim?
Pyetje: Çfarë dini ju për martesën?
Në këtë fazë plotësohet tabela DDM (Kolona Di) bashkë me nxënësit për
informacionin që kanë për martesën.
Di Dua të di Mësova
Martesa
- është bashkim ligjor i individëve
- bashkimi i individëve të rritur
- zgjidhja e martesës bëhet me ligj
- kanë të drejtë të martohen pas zgjidhjes
së martesës
- kujdesen për fëmijët e tyre
75

Nxënësit këto informacione i japin në fazën e parë e cila i paraprin fazës së
përpunimit të informacionit të ri për të plotësuar kolonat dua të di, dhe mësova.
Realizimi i kuptimit
Pas plotësimit të kolonës 1 (Di) nxënësve u kërkohet të tregojnë se çfarë duan të
dinë.
76
Di Dua të di Mësova
Martesa
- është bashkim ligjor i individëve
-Format e martesës
- bashkimi i individëve të rritur -Zgjedhjen e partnerit
në kohë të ndryshme
- zgjidhja e martesës bëhet me ligj -Zgjidhjen e martesës
në format e ndryshme
të martesës
- Partnerët kanë të drejtë të martohen
pas zgjidhjes së martesës.
- Partnerët duhet të kujdesen për
fëmijët e tyre.
Ç’është incesti
Çfarë parashikon ligji
për këtë fenomen?
Pasi është plotësuar kolona e dytë D (Dua të di) në bashkëpunim me nxënësit u
jepet përgjigje pyetjeve dhe plotësohet kolona e tretë M (mësova).
Këtu theksohet se:
Forma më e përhapur e martesës sot në botë është monogamia.
Monogamia
↓
është martesa që lidh një burrë dhe një grua me njeri-tjetrin.
Sot flitet për monogami seriale,
↓
e cila nënkupton martesën-divorcin-rimartesën.
Formë tjetër është poligamia
↓
e cila është martesa e një mashkulli ose femre me më shumë se një person në
të njëjtën kohë.

Di Dua të di Mësova
- Monogamia është forma më e
përhapur e martesës
- Monogamia seriale është martesadivorci-rimartesa
- Poligamia është martesa me më
shumë individë në të njëjtën kohë
- Poligamia shfaqet në dy forma:
poligjini dhe poliandri
- poliandria gjendet më rrallë
- poligjinia është e zakonshme në
Indi, Afrikë, Lindjen e Mesme
Në këtë mënyrë vazhdohet edhe për problemet e tjera si: zgjedhjen e partnerit në
kohë të ndryshme dhe fenomenin e incestit që ligjërisht sot është i dënueshëm.
Reflektimi
Metoda: Ditarët e të nxënit
Përshkruani forma të tjera të martesës që janë ligjëruar në disa vende të botës dhe
diskutoni rreth tyre.
- Bëhet vlerësimi i nxënësit.
- Detyrë shtëpie, ushtrimi 1, faqe 79.
- Refleksione
Tema: Martesa dhe bashkëjetesa
Objektivat: Nxënësi të jetë i aftë:
• Të përshkruajë ç’është bashkëjetesa.
• Të analizojë reagimin e shoqërisë shqiptare ndaj bashkëjetesës.
• Të sjellë shembuj nga realiteti.
Fjalë kyçe: bashkëjetesa
Struktura e mësimit: ERR
Evokimi
Metoda: Diskutim i njohurive paraprake
Në fillim të kësaj faze bëhet një përmbledhje e koncepteve të temës së kaluar.
77

- Ç’është martesa?
- Cilat janë format kryesore të martesës?
- Ç’është monogamia seriale?
- Cilat janë format e shfaqjes së poligamisë?
Pyetje: Cili është mendimi juaj për bashkëjetesën?
Nxënësit japin përgjigjet e tyre brenda mundësive dhe informacionit që kanë për të.
Mendimet e tyre mund të shërbejnë për të dhënë informacionin e ri.
Realizimi i kuptimit
Metoda: Marrëdhëniet pyetje-përgjigje
Pasi janë marrë mendimet e nxënësve në këtë fazë theksohet se:
Bashkëjetesa është një formë alternative ndaj martesës, por ajo nuk përfshin
detyrimet ligjore dhe përgjegjësitë e martesës.
Pyetje: Ku mendoni se është më i përhapur ky fenomen.
Në shoqëritë bashkëkohore ekziston dilema e zgjedhjes.
Martesë apo bashkëjetesë
Çfarë e karakterizon bashkëjetesën:
Pyetje: A mendoni se është bashkëjetesa një alternativë funksionale ndaj martesës?
Nxënësit pasi u njohën me karakteristikat e bashkëjetesës mund të japin mendimet
e tyre për këtë problem.
Në këtë moment theksohet se:
Bashkëjetesa reflekton një nivel sigurie më të ulët për angazhimin e partnerëve,
krahasuar me çiftet e martuara.
Kjo mungesë angazhimi shpjegon kënaqësinë e pakët që vihet re në çiftet e martuara.
Faktor tjetër është niveli i lartë i abuzimit mbi gratë që bashkëjetojnë në krahasim
me ato të martuara.
78
Bashkëjetesa
Është alternativë ndaj
martesës
I referohet marrëveshjes
së partnerëve
Partnerët jetojnë së
bashku
Nuk ka detyrime ligjore
si martesa
Është e përhapur në
qendrat urbane
Është përhapur tek të
rinjtë dhe të divorcuarit

Bashkëjetesa
↓
nuk ka arritur të realizojë
↓
një përvojë të mirë që do të bëhej bazë për një martesë të ardhshme.
Bashkëjetesa paramartesore shoqërohet me një rrezik më të madh divorci.
Pyetje: Cili është reagimi i shoqërisë shqiptare ndaj bashkëjetesës?
Theksohet se: Në Shqipëri ajo është një fenomen i ri që ndeshet në qytetet e mëdha.
Bashkëjetesa nuk vjen si rezultat i socializimit të tyre me norma të ndryshme nga
kultura tradicionale por vjen nga pamundësia ekonomike për të përballuar një martesë.
Reflektimi
Metoda: Punë në grupe
Ndahuni në dy grupe: Pro dhe kundër bashkëjetesës.
Gjatë diskutimit tuaj nxirrni në pah përparësitë dhe kufizimet e bashkëjetesës sipas
grupit ku bëni pjesë.
Në fund të diskutimit bëni një votim të fshehtë:
Martesë apo Bashkëjetesë
Lexoni rezultatin përfundimtar në klasë:
- Cili është konkluzioni?
- Në fund bëhet vlerësimi i nxënësit.
- Detyrë shtëpie: Sillni në klasë eksperiencat ose mendimet e miqve dhe familjes
tuaj për bashkëjetesën.
Refleksione
Tema: Format e familjes
Objektivat: Nxënësi të jetë i aftë:
• Të tregojë dy format bazë të familjes.
• Të analizojë karakteristikat kryesore të familjes shqiptare.
• Të argumentojë sesi kanë evoluar format e familjes.
Fjalë kyçe: familje nukleare, familje e zgjeruar, patriarkati, matriarkati
Struktura e mësimit: ERR
79

Evokim
Metoda: Marrëdhëniet pyetje-përgjigje
Në këtë fazë nxënësve u kërkohet të përshkruajnë familjen e tyre dhe të prindërve.
Pas përshkrimit të nxënësve parapërgatitet momenti i dhënies së informacionit të ri.
Realizimi i kuptimit
Metoda: Marrëdhëniet pyetje-përgjigje
Në këtë fazë theksohet se:
Në të gjitha shoqëritë dhe kulturat format e familjes janë dy: nukleare dhe të zgjeruara.
Dallimet kulturore luajnë rol vendimtar për zhvillimin e strukturës së familjes.
Vendimet që duhet të marrë një familje:
Si mund ta përkufizojmë familjen?
Familja
↓
Është një grup njerëzish të lidhur nga martesa, gjaku, ose adoptimi.
Familja ku lindim quhet familje e orientimit.
Familja që rrjedh nga martesa quhet familje e prokrijimit.
Format e familjes
Ekzistojnë dy forma bazë të familjes:
- familje nukleare
- familje e zgjeruar
Analizohen karakteristikat e formave kryesore të familjes.
80
Lidhen me:
Nukleare
- Grup i vogël
individësh
- prindër dhe fëmijë
që përbëjnë një
familje
Familja
Trashëgiminë
Autoritetin
Vendimarrjen
E zgjeruar
- përfshin dy ose më
tepër breza
- gjyshërit, fëmijët,
nipërit, mbesat, hallat,
teze, dajë

Pavarësisht nëse janë nukleare apo të zgjeruara familjet shfaqin sjellje të ngjashme
në kultura të ndryshme.
Këto modele sjelljeje lidhen me trashëgimitë, autoritetin dhe vendbanimin.
Kush trashëgon?
Për të përcaktuar kush do të bëhet kryefamiljar dhe kush mund të trashëgojë pronat
përdoren tre modele për të zgjidhur këtë çështje.
Modeli
Patrilimeal (babai - pasardhësit)
Matrilineal (nëna - pasardhësit)
Bilateral (ndërmjet dy prindërve
Modele të ngjashme përdoren për të rregulluar çështjen e autoritetin.
Në patriarkat → drejton burri më i vjetër i shtëpisë.
Në matriarkat → autoritetin e ka gruaja më e vjetër e shtëpisë.
Ku jetojnë çiftet?
Zgjedhja e vendbanimit ndryshon nga një kulturë në tjetrën.
Në bashkëpunim me nxënësit diskutohen format e zgjedhjes së vendbanimeve të çifteve.
Reflektim
Metoda: Ditarët e të nxënit
Përshkruani se si kanë evoluar format e familjes me shoqërinë e sotme. Diskutoni
për tendencat të jetës familjare në ditët e sotme.
- Nxirrni konkluzionet përfundimtare.
- Bëhet vlerësimi i nxënësit.
- Detyrë shtëpie, ushtrimi 1, faqe 83
- Refleksione
Tema: Funksionet e familjes
Objektivat: Nxënësi të jetë i aftë të:
• Të përshkruajë rolin e familjes në socializimin e fëmijëve;
• Të tregojë si ka ndryshuar funksioni ekonomik i familjes në periudha të
ndryshme kohore;
• Të tregojë nëse kanë pësuar ndryshime këto funksione në familjen shqiptare.
81

Fjalë kyçe: Përkrahje social-ekonomike
Struktura e mësimit: ERR
Evokim
Metoda: Diskutimi i njohurive paraprake.
Në fillim të kësaj faze bëhet një përmbledhje e informacionit të temës së kaluar.
- Ç’është familja?
- Cilat janë dy format bazë të familjes?
- Cilat janë karakteristikat kryesore të familjes shqiptare?
- Si kanë evoluar format e familjes në shoqërinë shqiptare?
Pyetje: Përveç formave të familjes a ka pësuar ndryshime të tjera familja në
rrjedhën e kohës.
Nxënësit japin përgjigjet e tyre të cilat shërbejnë si pikë lidhje me temën e re.
Realizimi i kuptimit
Metoda: Marrëdhëniet pyetje-përgjigje
Në këtë fazë analizohen funksionet e familjes të cilat kanë pësuar ndryshime në
rrjedhën e kohës.
Shpeshherë thuhet se familja është qeliza bazë e shoqërisë.
Kjo tregon rolin vendimtar të familjes për zhvillimin e një shoqërie.
Familja realizon një sërë funksionesh të rëndësishme.
Në bashkëpunim me nxënësit realizohet kllasteri me funksionet e familjes.
82
Transmetimi i
statusit social
Funksioni
ekonomik
Socializimi i
fëmijëve
Funksionet e
familjes
Rregullimi i
aktivitetit
seksual
Përkrahja
socialemocionale
Riprodhimi

Socializimi i fëmijëve → fëmijëve u mësohen gjërat që duhet të dinë për të marrë
pjesë në shoqëri.
Përkrahja social-emocionale. Familja është vendi ku individi pranohet dhe duhet pa
kushte. Pa këtë kujdes dhe dashuri individët nuk do të zhvilloheshin normalisht.
Në marrëdhëniet pyetje-përgjigje analizohen të gjitha funksionet e familjes duke i
konkretizuar me shembuj nga jeta e tyre në familje.
Pyetje: Si realizohen këto funksione në familjen shqiptare?
Këto funksione i gjejmë edhe në familjen shqiptare; por vihet re ndryshimi i këtyre
funksioneve gjatë kohës p.sh kanë ndryshuar shumë funksioni i socializimit, i
marrëdhënieve seksuale, riprodhimi etj. Por disa funksione të tjera të familjes nuk
kanë pësuar ndryshime p.sh përkrahje social-emocionale dhe statusi social.
Reflektimi
Metoda: Punë individuale
Përshkruani se si realizohen këto funksione në familjen tuaj.
Cilat nga këto funksione mendoni se realizohet më mirë?
Diskutoni në klasë dhe nxirrni konkluzionet përfundimtare.
- Bëhet vlerësimi i nxënësit.
- Detyrë shtëpie, ushtrimi 2, faqe 85
- Refleksione
Tema: Divorci dhe e ardhmja e familjes
Objektivat: Nxënësi të jetë i aftë:
• Të tregojë problemet që sjell divorci për familjen dhe shoqërinë.
• Të listojë faktorët që ndikojnë në divorcin e partnerëve.
• Të tregojë cilat janë format e reja të familjes që po shfaqen sot.
Fjalë kyçe: divorci, familje e përzier, fëmijë plangprishës
Struktura e mësimit: ERR
Evokim
Metoda: Diskutim i ideve
Në fillim të kësaj faze bëhet një përmbledhje e informacionit për funksionet e familjes.
Pyetje: A ka familje të cilat nuk i realizojnë si duhet funksionet e tyre.
Nxënësit japin përgjigjet e tyre të cilat janë të orientuara drejt atyre familjeve të
83

cilat janë në prag divorci ose të divorcuara. Në këtë moment përgatitet situata për të
dhënë informacionin e ri.
Realizimi i kuptimit
Metoda: Marrëdhëniet pyetje-përgjigje
Në këtë fazë theksohet se:
Divorci është zgjidhja ligjore e martesës.
Divorci sjell probleme të shumta për:
- shoqërinë
- për partnerët
- për fëmijët
Pyetje: Si mendoni divorci është problem apo zgjidhje?
Nxënësit japin përgjigjet e tyre duke u orientuar edhe nga mësuesi në diskutimet e
tyre. Për cilat probleme ajo mund të jetë zgjidhje dhe për cilët persona mund të
përbëjë një problem.
Pyetje: Cilat janë shkaqet e divorcit?
Divorci ndodh për shkak të ndikimit të disa faktorëve personalë dhe shoqërorë.
Në bashkëpunim me nxënësit diskutohet divorci në shoqërinë shqiptare dhe se si
kanë ndikuar faktorët e mësipërm në familjet shqiptare.
E ardhmja e familjes
Në shoqëritë perëndimore kanë filluar të shfaqen një sërë trajtash të reja të familjes.
Pavarësisht këtyre zhvillimeve të reja nuk pritet që familja nukleare të
zëvendësohet prej tyre.
84
Personale
Përfshijnë:
- mosha e njerëzve të martuar
- kohëzgjatja e martesës
- natyrën dhe cilësinë e
martesës
DIVORCI
Ndodh pë shkak të
ndikimit të faktorëve
Shoqërore
Përfshijnë:
- rritja ekonomike e partnerëve
- pavarësia financiare e grave
- ndryshimi i vlerave ndaj
martesës e divorcit

Pyetje: Cilat janë disa forma të tjera të familjes përveç familjes nukleare?
Nxënësit japin paraqitjen me anë të kllasterit.
Format e familjes
Me dy
prindër të
punësuar
Me partnerë
të të njëjtit
seks
Pyetësori
E përzier
Familje
Me fëmijë
plangprishës
Me një prind
Pa fëmijë
Analizohen karakteristikat e këtyre familjeve duke i konkretizuar me shembuj nga
jeta dhe mjedisi i tyre familjar e shoqëror.
Reflektim
Metoda: Punë në grup
Analizoni disa veçori të formimit psikologjik të ndonjë shoku që është rritur me
prindër të divorcuar.
Ndahuni në 3 grupe dhe tregoni pasojat që ka divorci
- Grupi i parë: Pasojat e divorcit për burrin
- Grupi i dytë: Pasojat e divorcit për gruan
- Grupi i tretë: Pasojat e divorcit për fëmijët.
Në fund diskutoni se si ndikon divorci për shoqërinë në tërësi.
- Bëhet vlerësimi i nxënësit.
- Detyrë shtëpie, ushtrimi 1, faqe 90.
- Refleksione
85

Realizimi i kuptimit
86
KREU 6
RACAT DHE ETNIA
Objektivat e kapitullit
Në përfundim të këtij kreu nxënësi/ja të jetë i/e aftë që:
• Të shpjegojë sociologjik të konceptit racë, etnicitet, etj.
• Të analizojë format kryesore të marrëdhënieve ndërmjet shumicave dhe
pakicave etnike.
• Të përshkruajë veçoritë e shqiptarëve me pakicat kombëtare.
Tema: Minoritetet racore dhe etnike
Objektivat: Nxënësi të jetë i aftë:
• Të tregojë karakteristikat e një minoriteti;
• Të përshkruajë grupimet më të mëdha racore;
• Të analizojë gjykimet etnocentrike.
Fjalë kyçe: minoriteti, racë, minoritet etnik.
Struktura e mësimit: ERR
Evokim
Metoda: Përvijimi i të menduarit
Në fillim të kësaj faze përmblidhen konceptet kryesore të kapitullit të kaluar duke
drejtuar pyetjen:
- Si kanë ndikuar informacionet që keni asimiluar në mënyrën e të menduarit
dhe sjelljes tuaj?
- Cilat nga informacionet ishin të reja për ju?
Pas përgjigjeve të nxënësve bëhet një pasqyrim i informacioneve që nxënësi
tashmë do të mësojë në kapitullin “Minoritetet racore dhe etnike”.
Pyetje: Përshkruani disa ndryshime fizike dhe kulturore që shikoni tek njerëzit që
na rrethojnë.
Nxënësit japin përgjigjet e tyre të cilat mund ti shfrytëzojmë për të dhënë
informacionin e ri.

Metoda: Marrëdhëniet pyetje-përgjigje
Pas marrjes së mendimeve të nxënësve është e rëndësishme të theksohet se:
Sociologët theksojnë se popullsia minoritare karakterizohet nga diçka që nuk është
thjesht numri ose madhësia.
Cilat janë karakteristikat e një minoriteti?
Minoriteti ka disa tipare kryesore.
1. Minoriteti ka karakteristikë fizike ose kulturore të dallueshme të cilat mund
të përdoren për ta ndarë atë nga shumica.
2. Minoritetet dominohen nga shumica.
3. Shumica mendon se tiparet e minoritetit janë inferiore.
4. Anëtarët e minoritetetit janë të ndërgjegjësuara për identitetin e përbashkët
dhe janë besnikë ndaj grupit që i përkasin.
5. Shumica përcakton se kush i përket minoritetit duke u bazuar te statusi i
marrë që nga lindja.
Pyetje: Çfarë është raca?
Anëtarët e një race kanë karakteristika fizike të përbashkëta të cilat i kanë
trashëguar biologjikisht.
Duke marrë parasysh ngjyrën e lëkurës, format e flokut, tiparet e fytyrës, ngjyrën e
tyre njerëzit klasifikohen në tri raca:
Racat:
Negroide
Mongoloide
Kaukaziane
Pyetje: A ka ndonjë bazë shkencore klasifikimi i njerëzve në raca?
Nxënësit mund të japin përgjigjet e tyre duke u bazuar në informacionet që ato
kanë në lëndët e tjera.
Këtu theksohet se: shkencëtarët janë të mendimit se nuk ekziston e ashtuquajtura
racë “e pastër”.
Tiparet e një race mund ti gjejmë edhe në racat e tjera.
Raste të tilla mund të konkretizohen me shembuj të ndryshëm.
Çfarë është etnia?
Dallimet kulturore përcaktojnë minoritetet etnike.
Minoriteteti etnik është një nënkulturë që ka gjuhën, fenë, vlerat, besimet, normat
dhe zakonet e veta.
87

Etnia është pjesë e një kulture më të madhe, por shpeshherë ato shikohen si inferiore.
Këto qëndrime negative kundrejt minoriteteve etnike mund të shpjegohen me anë
të etnocentrizmit.
Paragjykimi
Konkretizoni me shembuj nga realiteti shqiptar dhe ai botëror format e
paragjykimeve dhe diskriminimit.
Reflektim
Metoda: Ditarët e të nxënit
Përshkruani listën jetësore të personaliteteve politike, artistike ose sportive që kanë
bërë karrierë pavarësisht racës apo etnisë së tyre.
Diskutoni në klasë rreth tipave.
- Bëhet vlerësimi i nxënësve.
- Detyrë shtëpie, ushtrimi 3, faqe 94.
- Refleksione.
Tema: Paragjykimi dhe diskriminimi
Objektivat: Nxënësi të jetë i aftë:
• Të tregojë ku bazohen qëndrimet paragjykuese.
• Të emërtojë ç’është racizmi.
• Të bëje dallimin midis diskriminimit dhe paragjykimit.
Fjalë kyçe: Paragjykimi, steriotip, racizëm, diskriminimi.
Struktura e mësimit: ERR
Evokim
Metoda: Përvijimi i të menduarit
Etnocentrizmi
shprehet në formë
Diskriminimi
Tashmë nxënësit kanë informacion fillestar për paragjykimin dhe diskriminimin që
janë rrjedhojë e gjykimeve etnocentrike.
88

Në këtë fazë lexohet detyra e shtëpisë ku nxënësit paraqesin fotot duke treguar
dallimet dhe të përbashkëtat e grupeve racore ose etnike.
Pyetje: Pse ekzistojnë qëndrimet inferiore ndaj racave ose etnive të ndryshme?
Nxënësit japin përgjigjet e tyre të cilat shërbejnë si pikë lidhje me temën e re.
Realizimi i kuptimit
Metoda: Diskutim i njohurive paraprake
Në këtë fazë theksohet se:
Paragjykimi përfshin qëndrimet ndërsa diskriminimi ka të bëjë me sjelljen.
Paragjykimi
↓
Sjell
↓
Diskriminim
Diskriminimi krijon qëndrime paragjykuese nëpërmjet përdorimit të steriotipeve.
Paragjykimi, diskriminimi dhe racizmi
Paragjykimi ka të bëjë me qëndrime negative ndaj një grupi dhe individëve që
bëjnë pjesë në të.
Paragjykimet
↓
bazohen
↓
në informacion të pamjaftueshëm dhe të pasaktë.
Ato mbështeten tek emocionet e forta, prandaj shpesh është shumë e vështirë që të
ndryshojnë edhe pse faktet mund të tregojnë të kundërtën.
Racizmi
↓
është
↓
formë ekstreme e paragjykimit.
Racistët besojnë se diskriminimi ose përjashtimi është i justifikuar moralisht për
shkak të superioritetit të tyre natyral.
Diskriminimi
↓
ka të bëjë
↓
me veprimin mbi bazën e këtyre opinioneve negative duke i trajtuar njerëzit
padrejtësisht.
89

Diskriminimi shfaqet me forma të ndryshme, ai mund të shfaqet edhe në forma më
ekstreme si sulmi ndaj anëtarëve të minoritetit apo vrasja e tyre.
Këto forma paragjykuese dhe diskriminuese mund të konkretizohen me shembuj
nga realiteti dhe duke trajtuar edhe informacione mbi “krimet e urrejtjes”
Metoda: Punë individuale
Analizoni paragjykimet me natyrë racore dhe etnike që qarkullojnë në bisedat e
rrethit tuaj familjar dhe shoqëror.
Në këtë analizë mund të përdoren edhe filmat e librat ose eksperiencat tuaja
personale.
- Bëhet vlerësimi i nxënësit.
Detyrë shtëpie, ushtrimi 2, 3 faqe 96
Tema: Shpjegimi sociologjik i formave paragjykuese dhe diskriminuese
Objektivat: Nxënësi të jetë i aftë:
• Të përshkruajë ç’është disfunksioni;
• Të tregojë cilat janë instrumentet që përdor shumica për të kontrolluar
minoritetin;
• Të shpjegojë konceptin e profecisë vetpërmbushëse.
Fjalë kyçe: Profeci vetëpërmbushëse, disfunksion.
Struktura e mësimit: ERR
Evokim
Metoda: Diskutim i ideve
Në fazën e parë lexohet detyra e shtëpisë dhe përsëritet informacioni për
diskriminimin dhe paragjykimin.
Më pas nxënësit do të njihen me shpjegimet sociologjike të këtyre formave
paragjykuese dhe diskriminuese.
Realizimi i kuptimit
Metoda: Diskutim i ideve
Në këtë fazë analizohet shpjegimi sociologjik i formave paragjykuese.
Këtu theksohet se:
Perspektivat kryesore sociologjike që shpjegojnë format paragjykuese dhe
diskriminuese janë:
90

Perspektivat:
Funksionaliste
E konfliktit
E ndërveprimit simbolik
1. Perspektiva funksionaliste
↓
përqendrohet
↓
te disfunksionet që shkaktojnë praktikat paragjykuese dhe diskriminuese.
Funksionalistët pranojnë se duke ushqyer paragjykimet, grupi dominues mund të
krijojë një ndjenjë superioriteti ndaj grupeve minoritare. Kjo ndjenjë superioriteti
mund të forcojë imazhin që kanë për veten anëtarët e grupit dominues.
Funksionalistët mendojnë se diskriminimi ka një efekt pozitiv për kulturën e
shumicës, sepse:
- krijon vetëbesim.
- forcon vlerën e solidaritet.
- zhvillon më tej respektin ndaj vlerave materiale e shpirtërore.
2. Perspektiva e konfliktit
Sipas kësaj shumica përdor paragjykimin dhe diskriminimin si instrumente pushteti
për të kontrolluar minoritetin.
Shumica e bën këtë për të rritur kontrollin e saj mbi pronat, të mirat materiale dhe
burimet e tjera ekonomike.
Këtu ka vend për ti konkretizuar me shembuj informacionin e mësipërm.
3. Perspektiva e ndërveprimit simbolik
Në këtë perspektivë anëtarët e shoqërisë mësojnë të paragjykojnë thuajse me të
njëjtën mënyrë që mësojnë të jenë patriotë.
Sipas tyre edhe vetë gjuha që flasin mund të reflektojë paragjykimet tona. Jepen
shembuj të ndryshëm për të konkretizuar informacionin e mësipërm.
Reflektim
Metoda: Ditarët e të nxënit
Analizoni përpjekjet e minoritetit etnik dhe racor për të fituar të drejtat e tyre dhe
për të zhdukur paragjykimet dhe diskriminimet.
91

Diskutoni rreth tyre dhe nxirrni konkluzionet përfundimtare.
- Bëhet vlerësimi i nxënësit.
- Detyrë shtëpie, ushtrimi 2, faqe 98
- Refleksione.
Tema: Marrëdhëniet racore dhe etnike
Objektivat: Nxënësit të jenë të aftë:
• Të përshkruajë format kryesore të marrëdhënieve ndërmjet shumicës dhe
grupeve minoritare;
• Të shpjegojë këto forma kryesore marrëdhëniesh;
• Të analizojë marrëdhëniet e shqiptarëve me minoritetet kombëtare dhe etnike.
Fjalë kyçe: asimilimi, pluralizëm kulturor, gjenocid, veçim de juro.
Struktura e mësimit: ERR
Evokim
Metoda: Marrëdhëniet pyetje-përgjigje
Lexohet detyra e shtëpisë e cila është e rëndësishme për të dhënë informacionin
mbi format e marrëdhënieve racore dhe etnike. Përshkruani marrëdhëniet e të
njohurve tuaj me individë të minoriteteve racore ose etnike.
Çfarë i karakterizon këto marrëdhënie. Përgjigjet e nxënësve mund të orientohen
nga mësuesi dhe mund të shërbejnë si pikë-lidhje me temën e re.
Realizimi i kuptimit
Metoda: Marrëdhëniet pyetje-përgjigje
Në këtë fazë theksohet se:
Marrëdhëniet ndërmjet shumicës dhe grupeve minoritare racore ose etnike mund të
karakterizohet nga forma:
- e asimilimit
- e konfliktit
Pyetje: Ç’është asimilimi?
Grupet minoritare ose pranohen nga shumica ose refuzohen.
92

Pranimi
↓
sjell
↓
asimilimin e tyre prej shumicës.
Refuzimi
↓
sjell
↓
shpërthimin e konflikteve.
Asimilimi ka të bëjë me përzierjen ose shkrirjen e grupeve minoritare në shoqërinë
dominuese.
Forma më e zakonshme e asimilimit është ajo sipas së cilës grupet minoritare
pranohen nga shumica për aq kohë sa minoritetet respektojnë dhe zbatojnë
“standardet e pranuara” të shoqërisë.
Formë tjetër e asimilimit ka të bëjë me përzierjen vullnetare të minoriteteve etnike
dhe racore.
Në këtë mënyrë kultura të ndryshme shkrihen me njeri-tjetrin duke formuar një
kulturë të re tek e cila gjenden elemente të shumë kulturave.
Kjo formë asimilimi quhet pluralizëm kulturor.
Akomodimi është një formë ekstreme e pluralizmit kulturor.
Ai ndodh kur një grup minoritar ruan mënyrën e vet të jetesës.
Minoriteti ruan gjuhën dhe kulturën të pavarura nga shumica.
Forma e konfliktit
Nxënësve u kërkohet të përshkruajnë konfliktet midis shumicës dhe minoriteteve
në vende të ndryshme të botës në periudha të ndryshme kohore p.sh në Gjermani në
vitet 1930-1040 në Bosnjë-Hercegovinë, Kosovë etj. Pas përgjigjeve të nxënësve
theksohet se:
Konflikti ndërmjet shumicës dhe minoriteteve është shprehur në tri forma:
Forma
Gjenocid
Transferim
popullsie
Privim
Forma më ekstreme e konfliktit është gjenocidi, që nënkupton përpjekjen
sistematike për të shfarosur një popullsi të tërë.
93

94
Transferimi i popullsisë
↓
do të thotë
↓
se një minoritet detyrohet të largohet të jetojë në zona të largëta ose të
izoluara nga pjesa tjetër e popullsisë.
Privim
↓
do të thotë
↓
që një grupi minoritar i ndalohet pjesëmarrja e barabartë me kulturën dhe
stilin e jetës së shoqërisë dominuese.
Këto forma të konflikteve konkretizohen me shembuj nga realiteti ose duke i
përshkruar me anë të veprave artistike (filma, librat etj.)
Reflektimi
Metoda: Ditarët e të nxënit
Analizoni marrëdhëniet e shqiptarëve me minoritetet kombëtare dhe etnike.
Tregoni dallime të kulturës materiale e shpirtërore ndërmjet shqiptarëve dhe
minoriteteve në vendin tonë.
Diskutoni në klasë dhe nxirrni konkluzionet përfundimtare.
- Bëhet vlerësimi i nxënësit.
- Detyrë shtëpie, ushtrimi 3, faqe 100.
- Refleksione.

KREU 7
ANALIZA SOCIOLOGJIKE E BESIMEVE FETARE
Objektivat e kapitullit
Në përfundim të këtij kreu nxënësi/ja të jetë i/e aftë që:
• Të tregojë përcaktimet kryesore sociologjike të fesë.
• Të përshkruajë fakte që provojnë tolerancën fetare.
• Të analizojë prirjen kryesore te ndryshimit te besimeve fetare në shoqëri.
Tema: Si duhet kuptuar feja
Objektivat: Nxënësi të jetë i aftë:
• Të tregojë kuptimin e profanes dhe të shenjtës.
• Të dallojë magjinë dhe fenë.
• Të analizojë përfytyrimet për forcat e mbinatyrshme.
Fjalë kyçe: Feja, e shenjtë, profane, shekullore
Struktura e mësimit: ERR
Evokim
Metoda: Diskutim i ideve
Në fillim të kësaj faze bëhet një përmbledhje e informacionit të kreut të kaluar.
Si kanë ndikuar informacionet mbi racat dhe etnitë në mënyrën e të menduarit dhe
sjelljes tuaj në veprimtarinë tuaj të përditshme.
Pas përgjigjeve të nxënësve ato njihen me përmbajtjen e informacionit të këtij kreu.
Pyetje: Përshkruani besimet fetare që janë të përhapura në Shqipëri dhe disa nga
simbolet e tyre.
Nxënësit përgjigjen me informacionet që ato kanë nga lëndët e tjera ose
veprimtaria e tyre shoqërore.
Kjo shërben për të bërë një lidhje me temën e re.
Realizim i kuptimit
Metoda: Marrëdhëniet pyetje-përgjigje
95

Pyetja drejtuar nxënësve na bën të kuptojmë se sa informacion kanë ato për fenë
ose besimet fetare. Në këtë fazë theksohet se:
Feja ka të bëjë me gjërat e shenjta.
Të gjitha fetë bëjnë dallimin ndërmjet të shenjtës dhe profanes.
Feja është një sistem i unifikuar besimesh dhe praktikash që lidhen me gjërat e shenjta.
Ky përkufizim është zhvilluar nga sociologu E. Dyrkeim.
Sipas tij çdo shoqëri bën dallimin ndërmjet të Shenjtës – gjërave dhe ideve që
veçohen dhe u jepet një kuptim i veçantë, i cili shkon përtej ekzistencës së
momentit dhe profanes, pra, aspekteve jo të shenjta të jetës.
Një tjetër fjalë për profanen është shekullare.
Përdorimi i këtyre fjalëve do të thotë që nuk po flasim për ndonjë fuqi mbinatyrore.
Gjërat e shenjta ndryshe nga ato profane, kanë karakter publik, prandaj ato shfaqen
si të rëndësishme në vetvete.
Gjërat e veçanta
↓
që konsiderohen të shenjta
↓
ndryshojnë nga një kulturë në tjetrën.
Në të gjitha kulturat feja lidhet me nevojën për ti dhënë kuptim jetës.
Të ndikuar nga feja njerëzit besojnë mbi ekzistencën e gjendjeve të caktuara.
Pyetje: Cilat janë këto gjendje në të cilat besojnë njerëzit?
Pas përgjigjeve të nxënësve formohet kllasteri në tabelë.
96
Udhëtimin e
shpirtrave
Pavdeksinë
Vuajtjet e
përhershme
Jetën e
përhershme
Njerëzit
besojnë në:
Hiçin
Shpëtimin
Mishërimin
Ringjalljen

Këto besime lidhen me praktikat fetare të ndryshme.
Këto praktika fetare
janë:
Adhurimi
Zakonisht këto besime dhe praktika përfshijnë edhe një lloj detyrimi që duhet ta
zbatojnë të gjithë besimtarët.
Detyrat e përbashkëta
↓
u japim besimtarëve
Lutja
Meditimi
Bamirësia
Predikimi
Sakrifica
Shërimi etj.
↓
identitet të përbashkët.
Në këtë kuptim feja ndryshon nga magjia.
Magjia përfshin manipulimin e forcave të fshehta në mënyrë që nga kjo të
përfitojnë individët që janë praktikues të magjisë.
Debati se si duhet kuptuar feja vazhdon edhe sot por sociologët përpiqen të
tregojnë se çfarë nuk është feja.
Së pari: Feja nuk është patjetër monoteiste, pra një perëndi e vetme.
Së dyti: Feja nuk është domosdoshmërish një grup rregullash dhe kërkesash morale
që duhet të zbatohen nga besimtarët.
Së treti: Feja nuk është patjetër besimi tek e mbinatyrshmja, parajsa ferri apo jeta
pas vdekjes.
Së katërti: Feja nuk është domosdoshmërish shpjegimi i origjinës së krijimit të botës.
Në bashkëpunim me nxënësit të gjitha rastet konkretizohen me shembuj.
Reflektim
Metoda: Ditarët e të nxënit
Përshkruani ndonjë festë fetare që festohet në mjedisin tuaj familjar.
97

Tregoni rëndësinë shoqërore dhe individuale që kanë këto ceremoni.
Në fund bëhet një përmbledhje e koncepteve kryesore të temës.
- Bëhet vlerësimi i nxënësit.
- Detyrë shtëpie
- Refleksione
Tema: Funksionet e fesë
Objektivat: Nxënësi të jetë i aftë:
• Të listojë funksionet e fesë;
• Të tregojë cili është roli i organizatave fetare në jetën e njerëzve;
• Të analizojë rolin e fesë në ndryshimin social sipas M. Verberit.
Fjalë kyçe: legjitimor, shpirti i kapitalizmit, etika protestante
Struktura e mësimit: ERR
Evokim
Metoda: Përvijimi i të menduarit
Në fillim të orës bëhet një përmbledhje e koncepteve kryesore të temës së kaluar, p.sh.
- Si e përcakton sociologu E. Dyrkeim kuptimin e fesë?
- Cili është kuptimi i profanes dhe të shenjtës?
- Cili është dallimi midis magjisë dhe fesë?
Pyetje: Pse sociologët përpiqen të tregojnë se çfarë nuk është fe?
Nxënësit japin dhe argumentojnë përgjigjet e tyre një pjesë e të cilave shkruhen në
tabelë.
Këto mendime të nxënësve shërbejnë për të kaluar në fazën tjetër.
Realizimi i kuptimit
Metoda: Marrëdhëniet pyetje-përgjigje
Në këtë fazë theksohet se feja ka disa funksione.
Ajo legjitimon strukturën e shoqërisë dhe i jep jetës një lloj kuptimi dhe përkatësie.
Sociologu i parë që e studioi fenë në mënyrë shkencore ishte E. Dyrkeimi i cili
shtroi pyetjen:
Si ka mundësi që fenë e gjejmë në të gjitha shoqëritë?
98

Sipas tij funksioni kryesor i fesë është se:
- Nëpërmjet simboleve të shenjta ju jep anëtarëve të shoqërisë një lloj pasqyre
për të parë veten.
- Nëpërmjet ritualëve fetare njerëzit adhurojnë shoqëritë e tyre dhe kështu i
kujtojnë vetes ekzistencën e tyre të përbashkët në të shkuarën, por edhe
ekzistencën e përbashkët në të ardhmen.
Duke ndjekur rrugën e çelur nga Dyrkeimi sociologët kanë identifikuar funksionet
sociale të fesë.
Së pari: Feja miraton formalisht realitetin social ekzistues.
Doktrina fetare dhe shkrimet e shenjta legjitimojnë gjendjen ekzistuese.
Feja u jep autoritet normave dhe zakoneve sociale.
Së dyti: Feja promovon unitetin social, ajo mban shoqërinë të bashkuar.
Së treti: Feja i jep kuptim jetës njerëzore.
Feja u jap besimtarëve kuptimin që secili prej tyre ka vendin e vet në kozmos dhe
po ashtu i jep domethënie të përhershme ekzistencës së njeriut në tokë.
Së katërti: Feja promovon përkatësinë dhe ofron një identitet grupi duke u dhënë
njerëzve mundësi të shkëmbejnë ide të rëndësishme mënyra jetese me natyra të
ndryshme racore dhe etnike.
Së pesti: Feja justifikon mbajtjen e pushtetit nga një grup i caktuar.
Së gjashti: Feja promovon ndryshimin social. Verber shpjegon lidhjen ndërmjet
protestantizmit dhe lindjes së kapitalizmit.
Në bashkëpunim me nxënësit analizohen më gjerësisht funksionet e fesë duke i
konkretizuar edhe me shembuj.
Reflektim
Metoda: Ditarët e të nxënit
Pasi u njohët me funksionet e fesë nxënësit u kërkohet të analizojnë rolin e veçantë
të besimeve fetare në forcimin e unitetit social të shoqërisë.
- Bëhet vlerësimi i nxënësit sipas pjesëmarrjes dhe angazhimit në mësim.
- Detyrë shtëpie: Informacione për funksionet e fesë.
- Refleksione
99

Tema: Ndryshimi i besimeve fetare
Objektivat: Nxënësi të jetë i aftë:
• Të përshkruajë shekullarizimin;
• Të tregojë periudhën e shfaqjes së shekullarizimit;
• Të arsyetojë për format e shfaqjes së fondamendalizmit në shekullin XXI.
Fjalë kyçe: shekullarizmi, sekt kult, fondamentalizëm.
Struktura e mësimit: ERR
Evokim
Metoda: Marrëdhëniet pyetje-përgjigje
Në fillim të kësaj faze bëhet një përsëritje e koncepteve kryesore të temës së kaluar p.sh
- Cili është funksioni thelbësor i fesë sipas E. Dyrkeimit?
- Listoni funksionet sociale të fesë të identifikuara nga sociologët?
- A promovon feja gjithmonë “unitet social”?
- Ç’është etika protestante sipas M. Verberit?
Pyetje: Përshkruani rolin që ka pasur feja në veprimtarinë sociale të individëve.
Nxënësit japin përgjigjet e tyre duke u bazuar në informacionet që kanë edhe nga
lëndët e tjera.
Feja zinte vendin kryesor shekuj më përpara kur shkenca dhe teknologjia nuk ishin
të zhvilluara. Këto përgjigje dhe mendime shërbejnë për të kaluar në fazën tjetër.
Realizimi i kuptimit
Metoda: Marrëdhëniet pyetje-përgjigje
Pas përgjigjeve të nxënësve është e rëndësishme të theksohet se:
Në periudha të ndryshme të zhvillimit të saj feja karakterizohet nga
- shekullarizimi
dhe
- fondamentalizmi
Shekullarizimi tregon uljen e rëndësisë të parimeve dhe riteve fetare në jetën e
njerëzve.
Sociologët e hershëm vunë re një rritje të shekullarizimit edhe pse feja vazhdonte të
kishte vlerë sociale.
Por sipas tyre feja nuk ishte në gjendje të trajtonte problemet e jetës moderne.
Që në shekullin e 18-të:
100

- zhvillimet shkencore
- ulja e analfabetizmit
- zhvillimi i konceptit për të drejtat e njeriut
rriten dyshimet për hierarkinë sociale që mendohej se reflektonte vullnetin hyjnor.
Në këtë kohë Hegeli, Fojerbahu dhe Marksi e quajtën fenë ideologji nga e cila
përfitojnë klasat sunduese.
Sot ekzistojnë tre teori që synojnë të shpjegojnë procesin e shekullarizimit.
Me rritjen e ndikimit të
mendimit shkencor,
teknologjisë dhe
kulturës, simbolet e
shenjta tashmë bëhen
më racionale në
veprimtarinë e
përditshme
Teoritë
E para E dyta E treta
Ndryshimet në
konceptimet dhe
praktikat fetare nuk
tregojnë
domosdoshmërisht
uljen e rëndësisë së
fesë në Shqipëri
Shekullarizimi është
një proces që kufizon
vetëvehten duke i
hapur udhë ringjalljes
së ndjenjave fetare
Në bashkëpunim me nxënësit diskutohet rreth teorive të mësipërme për të treguar
se: shekullarizimi është një dukuri e fuqishme në vendet e zhvilluara perëndimore,
ndërkohë që në shoqëritë në zhvillim vihet re shumë pak shekullarizim.
Fondamentalizimi: është ruajtja rigoroze e doktrinave bazë të fesë. Termi “fondamenttalizëm”
lidhet me konservatorizmin dhe tradicionalizmin fetar dhe shpreh
kundërshtimin e fuqishëm ndaj proceseve shekullarizuese dhe modernizuese.
Në bashkëpunim me nxënësit analizohen fillesat e fondamentalizmit.
Në shoqërinë amerikane fondamentalistët janë të mendimit se pjesa më e madhe e
institucioneve sociale janë të papajtueshme me fenë.
Për ta janë:
101

Ndalimi i
lutjeve fetare
në shkollë
Stili
homoseksual
i jetesës
Feminizmi
Gratë në rolin
e priftit
Aborti
Të pranueshme
çështje të tilla
si:
Pornografia
Martesë e të
njëjtit seks
Divorci
Barazia
gjinore
Pyetje: Në cilat fe është më i përhapur Fondamentalizmi.
Paralelisht fondamentalizmin e gjejmë në Ismamizëm, Judaizëm, Hinduizëm dhe
Budizëm.
Në të gjitha këto fe fondamentalizmi i josh pasuesit e besimit fetar të reagojnë
kundër shekullarizimit dhe modernizimit.
Me nxënësit diskutohet për format e shfaqjes së fondamentalizmit ku më të
përhapura janë:
- agresiviteti
- konfliktualiteti i theksuar
- dhuna
- aktet terroriste
Ndërsa fondamentalizmi i shek. XXI është një dukuri komplekse që ndërthur:
Faktorët
Socialë
Ekonomikë
Fetare
Praktike
Diskutohet rreth faktorëve të mësipërm.
Në fund theksohet se fondamentalizmi gjen mbështetje tek individë të caktuar dhe
është një lëvizje që tërheq pas vetes pasues të devotshëm. Ai duhet pranuar se është
një forcë sociale e fuqishme.
102

Reflektimi
Metoda: Punë individuale
Përshkruani ndonjë dukuri shekullarizuese në praktikat fetare të qytetit tuaj.
Diskutoni rreth tyre.
- Bëhet vlerësimi i nxënësve.
- Detyrë shtëpie ushtrimi nr. 2, faqe 113.
- Refleksione
Tema: Shekullarizimi dhe fondamentalizmi në shoqërinë shqiptare
Objektivat: Nxënësi të jetë i aftë të:
• Të përshkruajë prirjet fetare.
• Të analizojë faktorët që ndikuan në formimin e prirjeve shekullarizuese.
• Të japë shembuj për përhapjen e feve të reja në Shqipëri.
Fjalë kyçe: prirje shekullarizuese, prirje fundamentaliste.
Struktura e mësimit: ERR
Evokim
Metoda: Diskutim i njohurive paraprake
Në fillim të kësaj faze bëhet një përmbledhje e koncepteve kryesore të temës së
kaluar p.sh.
- Ç’është shekullarizimi?
- Në cilën periudhë u shfaq shekullarizimi?
- Cilat janë teoritë që shpjegojnë procesin e shekullarizimit
- Cilat janë 3 doktrinat kryesore të fondamentalizmit?
Pyetje: Përshkruani ndonjë rast ku vlerësohet dobësimi i rolit të fesë në shoqërinë
shqiptare.
Nxënësit japin përgjigjet e tyre sepse ato kanë informacione për këtë fenomen nga
mësimi i kaluar.
Realizimi i kuptimit
Metoda: Marrëdhëniet pyetje-përgjigje
Pas përgjigjeve të nxënësve në këtë fazë është e rëndësishme të theksohet se:
Në shoqërinë shqiptare feja luhatet ndërmjet prirjeve shekullarizuese dhe fondamentaliste.
103

Prirjet shekullarizuese ndryshe nga shumë shoqëri të zhvilluara të perëndimit
zhvillimi i shekullarizimit në Shqipërinë e sotme është ndikuar nga zhvillimi i
regjimit komunist.
Në 1967 u mor vendimi për shembjen e kishave dhe xhamive dhe u zhduk roli i
priftit dhe hoxhës.
Në mungesë të tyre njerëzit nuk kishin edukimin e përshtatshëm teologjik për t’i
interpretuar ritet dhe ceremonitë fetare.
Pyetje: Çfarë ndodh me besimet fetare pas rënies së regjimit komunist?
Pas viteve 1991 u lejua përsëri praktikimi i fesë, por për 25 vjet ishte rritur një brez
që njihte shumë pak kuptimin simbolik të fesë.
Fetë e mëdha tradicionale e patën të vështirë të rifitonin pozicionin e tyre të dikurshëm.
Roli i fesë në jetën e shqiptarëve është bërë më pak i rëndësishëm.
Kjo vihet re në uljen e numrit të praktikuesve të besimit fetar.
Në bashkëpunim me nxënësit diskutohet ky problem.
Sugjerohet të diskutohet edhe prirja e shqiptarëve për të ndjekur disa rite si
martesat në kishë, ose përgatitjen e ushqimeve si tradita të feve të caktuara.
Këto situata të kryerjes së riteve dhe praktikave fetare pa u ditur kuptimin e kanë
shfrytëzuar protestantët, baptistet që nuk bëjnë pjesë në fetë tradicionale shqiptare.
- Analizohet përhapja e feve të reja në Shqipëri dhe me cilat grupmosha janë më
të suksesshme këto fe.
Pyetje: Pse prirjet fondamentaliste janë të dobëta në shoqërinë shqiptare?
Argumentoni mendimin tuaj.
Nxënësit japin përgjigjet e tyre sepse tashmë kanë informacion për
fondamentalizmin dhe kuptimin e saj.
Këtu theksohet se: reagimi fondamentalist në shoqërinë shqiptare është relativisht i
dobët dhe ka gjetur mbështetje te një numër i vogël besimtarësh.
Kjo vjen nga fakti se shoqëria shqiptare është e ndarë në katër besime tradicionale
të cilat kanë arritur dhe duhet të vazhdojnë të bashkekzistojnë në paqe, respekt dhe
mirëkuptim të ndërsjellë midis tyre.
Treguesi më i mirë i popullaritetit të ulët të fondamentalizmit te shqiptarët është
pikërisht bashkekzistenca shembullore ndërmjet feve.
Fondamentalizmi fetar në Shqipëri do të sillte
Domosdoshmërisht
Tensione
Konflikte fetare
Prandaj kthimi tek doktrina bazë e këtyre feve (fondamentalizmi) do të ishte me
pasoja të dëmshme dhe të rrezikshme për harmoninë fetare në Shqipëri.
104

Reflektim
Metoda: Punë individuale
Analizoni pse disa individë priren të anëtarësohen në kultet fetare të përhapura vitet
e fundit dhe jo në fetë tradicionale që janë në Shqipëri.
Diskutoni mendimet tuaja dhe nxirrni konkluzionet përfundimtare.
Listoni ato në tabelë.
- Bëhet vlerësimi i nxënësit
- Detyrë shtëpie: Ese (Temë për fenë)
- Refleksione
KREU 8
URBANIZIMI DHE KARAKTERISTIKAT E PUNËS NË
SHOQËRITË MË TË URBANIZUARA
Objektivat e kapitullit
Në përfundim të këtij kreu nxënësi/ja të jetë i/e aftë që:
• Të tregojë parakushtet e urbanizimin.
• Të përshkruajë veçoritë e urbanizimit.
• Të analizojë karakteristikat kryesore të punës në shoqëritë më të urbanizuara.
Tema: Parakushtet e urbanizimit
Objektivat: Nxënësi të jetë i aftë:
• Të përcaktojë kuptimin e konceptit “qytet”.
• Të tregojë karakteristikat e qyteteve të para.
• Të analizojë kategoritë e njerëzve në qytetet paraindustriale.
Fjalë kyçe: Qytet urbanizim
Struktura e mësimit: ERR
Evokim
Metoda: Përvijimi i të menduarit
105

Në fillim të fazës së parë bëhet një pasqyrë e informacioneve që përmban kreu 8.
Njohja me përmbajtjen e kreut ka rëndësi për nxënësit sepse i parapërgatit ata për
informacione plotësuese ose detyra të ndryshme etj.
Pyetje: Përshkruani ndonjë veçori të arkitekturës në qytetet mesjetare në Shqipëri.
Tregoni rëndësinë që ka ruajtja e këtyre elementeve të kulturës mesjetare.
Nxënësit japin përgjigjet e tyre duke treguar dhe rëndësinë që ka ruajtja e
elementeve të kulturës mesjetare.
Këto përgjigje shërbejnë për të dhënë informacionin e ri në fazën tjetër.
Realizimi i kuptimit
Metoda: Marrëdhëniet pyetje-përgjigje.
Pasi janë marrë përgjigjet e nxënësve në këtë moment është e rëndësishme të
theksohet se qyteti është një përqendrim i dendur dhe i përhershëm njerëzish që
jetojnë në një zonë gjeografike të kufizuar dhe e sigurojnë jetesën nëpërmjet
veprimtarive jobujqësore.
Qytetet e para u shfaqën para 6 mijë vjetësh.
Pyetje: Çfarë është një qytet?
Kur shndërrohet një fshat në qytet?
Nxënësit japin përgjigjet e tyre duke u bazuar në informacionet paraprake që ata kanë,
por në fund është e rëndësishme të theksohet se: Në varësi të numrit të banorëve në
shtete të ndryshme përcaktohen edhe qytetet, p.sh. Danimarkë, Suedi- qytete me 200
mijë banorë, Japoni-qytete me 30 mijë banorë, Amerikë- qytete me 2500 banorë.
Në Shqipëri ka fshatra me popullsi më të madhe se disa qytete të vendit.
Rrjedhimisht konceptimi se qyteti dallohet nga fshati prej numrit më të madh të
popullsisë nuk qëndron, pra është i gabuar.
Qyteti është më tepër se një numër i madh njerëzish.
Qytetet rezistojnë gjatë në kohë.
Nxënësve u shpjegohet se ku ndryshojnë grupimet e mëdha të njerëzve me qytetet.
Qytetet kanë një fokus ekonomik të centralizuar, kjo ju jep mundësi njerëzve të
punojnë në tregti, industri etj.
Qyteti
↓
është një përqendrim i dendur dhe i përhershëm njerëzish që jetojnë në një zonë
gjeografike të kufizuar dhe që e sigurojnë jetesën nëpërmjet veprimtarive
joprodhuese.
Pyetje: Si ishin qytetet e hershme?
- Ato u shfaqën para 6 mijë vjetësh;
106

- Ishin të vogla krahasuar me qytetet moderne.
- Strehonin vetëm një pjesë të vogël të popullsisë së botës.
- Deri me 1800 vetëm 3% e popullsisë së botës jetonte në qytet.
Pyetje: Si mund ta përkufizojmë urbanizimin?
Urbanizimi
↓
është procesi i rritjes së numrit të popullsisë që jeton në qytet ose shumë pranë
qytetit.
Pyetje: Si u zhvilluan qytetet paraindustriale?
Qytetet paraindustriale u zhvilluan fillimisht në Mesopotani para 3500 vjetëve p.e.s.
- Aty u zhvillua revolucioni agrokulturor.
- Tepricat ushqimore janë kusht për zhvillimin e urbanizimit.
- Lindën dhe u zhvilluan katër kategori njerëzish:
Këto janë:
Në bashkëpunim me nxënësit analizohet pozita sociale e kategorive të njerëzve që
u zhvilluan në qytetet paraindustriale.
Reflektim
Metoda: Ditarët e të nxënit
Listoni disa qytete të hershme në Shqipëri. Tregoni historinë e zhvillimit të tyre
dhe rëndësinë që kanë për kulturën shqiptare.
- Në fund bëhet përmbledhje e informacioneve kryesore të temës së re.
- Bëhet vlerësimi i nxënësve.
- Detyrë shtëpie, ushtrimi 2, faqe 119
Refleksione.
Tema: Zhvillimi urban pas luftës së dytë botërore
Objektivat: Nxënësi të jetë i aftë:
Elitat
Funksionarët
Zejtarët
Të varfërit
107

• Të përshkruajë proceset e rëndësishme të urbanizimit;
• Të tregojë çfarë synon ndarja e qyteteve në zona urbane;
• Të analizojë pasojat e eksurbanizimit.
Fjalë kyçe: zonë urbane, përtëritje urbane, xhentrifikim, eksurbanizim.
Struktura e mësimit: ERR
Evokim
Metoda: Diskutimi i njohurive paraprake.
Gjatë kësaj faze bëhet një përmbledhje e koncepteve kryesore të temës së kaluar. P.sh.
- Cili është kuptimi i konceptit qytet?
- Cilat janë karakteristikat e qyteteve?
- Ç’është urbanizimi?
- Tregoni pozitën social-ekonomike të popullsisë në këtë periudhë.
Pyetje: Përshkruani proceset e urbanizimit në qytetin tuaj.
Nxënësit japin përgjigjet e tyre duke u bazuar në zonat dhe qytetet ky ato jetojnë
(jo të gjitha qytetet kanë të njëjta forma të urbanizimit. Kjo mund të shërbejë për të
drejtuar pyetjen tjetër.
Pyetje: Cilat janë problemet me të cilat përballen qytetet tona?
Përgjigjet e nxënësve janë pasqyrë e realitetit konkret ku ato jetojnë.
Pas përgjigjeve të nxënësve kalojmë në fazën tjetër.
Realizimi i kuptimit
Metoda: Marrëdhënia pyetje-përgjigje
Në këtë fazë është e rëndësishme të theksohet se: Zhvillimi i qytetit industrial ka
sjellë të mira publike por edhe probleme të shumta.
Pas luftës së dytë botërore me shoqëritë e zhvilluara perëndimore urbanizimi u
karakterizua nga disa procese të rëndësishme.
Në bashkëpunim me nxënësit këto procese urbane paraqiten me anë të kllasterit.
108

Mësojmë për
të kaluarën
Planifikojmë
veprimtaritë
Komunikojmë
Funksionet e
gjuhës
Shkëmbejmë
idetë dhe
eksperiencat
Trashëgojmë
njohuritë,
idetë
Për të gjitha këto procese duhen parë si reagim ndaj zhvillimit të vrullshëm të
qytetit industrial i cili bashkë me të mirat ka sjellë edhe probleme të shumta.
Pyetje: Ç’është shpërqendrimi urban?
Shpërqendrimi urban
↓
është procesi
↓
i zhvendosjes së funksioneve industriale ose njerëzve nga rajonet e dendura
metropolitane në rajonet rurale ose periferi.
Ai është i rëndësishëm me rajonet me popullsi të dendur sepse nëse nuk ndodh
është e vështirë të ruhen standardet e jetesës si:
- hapësirat e bollshme për banim
- cilësinë e ajrit
- nivelin e papunësimit
Ky problem mund të konkretizohet me shembuj nga qytetet e mëdha në Shqipëri.
Pyetje: Çfarë synon të sigurojë ndarja e qyteteve në zona urbane?
Ndarja e qytetit në zona urbane është mënyra që qeveritë përdorin më shpesh për të
zbatuar planet urbane.
Qyteti ndahet në zona dhe përcaktohet:
- çfarë mund të ndërtohet dhe çfarë nuk mund të ndërtohet?
- deri në çfarë lartësie duhen ndërtesat?
- për çfarë mund të përdoren?
- sa larg njëra-tjetrës duhet të jenë?
109

Nxënësit këtu mund të tregojnë si janë zbatuar këto standarde në qytetin e tyre.
Pyetje: Cili është qëllimi kryesor i përsëritjes urbane?
Përtëritja urbane
↓
ka të bëjë me ndryshimin e shumë elementeve të qytetit
Qëllimi kryesor i përsëritjes urbane është rikthimi i rëndësisë ekonomike të zonave
të caktuara.
Pyetje: Si e kuptoni xhentrifikimin?
Xhentrifikimi
↓
është procesi i rinovimit dhe përmirësimit të zonave që gjenden pranë qendrës
së qyteteve.
Ai ka të bëjë me lëvizjen e njerëzve nga shtresat e mesme drejt zonave qendrore me kushte
të përkeqësuara të qytetit dhe zhvendosjen e banorëve më të varfër prej këtyre zonave.
Zakonisht ky proces kundërshtohet nga familjet e varfra.
Diskutohet bashkë me nxënësit problemet e xhentrifikimit në qytetet tona.
Eksurbanizimi
↓
është zhvendosja prej qendrës së qytetit e banesave dhe bizneseve drejt zonave
urbane periferike me dendësi të vogël popullsie.
Eksurbanizimi ndodh për shkak të ndikimit të disa faktorëve.
Këto ndahen në:
110
Këto elemente janë:
Faktorë
Ndërtimi i trotuareve
Ndërtimi i rrugëve
Përmirësimi i sistemit
tëujërave të zeza
Ndërtimi i lulishteve
Shembja e apartamenteve
të vjetra
Shtytës
Tërheqës
Mundësues

Këto faktorë diskutohen me nxënësit duke i konkretizuar me shembuj.
Reflektimi
Metoda: Ditarët e të nxënit
Përshkruani proceset urbanizuese të qyteteve shqiptare. Identifikoni ngjashmëritë
dhe dallimet me qytetet e tjera të Europës.
Nxirrni konkluzionet përfundimtare.
Bëhet vlerësimi i nxënësit.
- Detyrë shtëpie, ushtrimi 2, faqe 123
- Refleksione
Tema: Jeta shoqërore në qytet
Objektivat: Nxënësi të jetë i aftë të:
• Të bëjë dallimin midis zonave urbane dhe atyre rurale.
• Të listojë karakteristikat e mënyrës rurale të jetesës.
• Të analizojë tiparet sociale të urbanizimit sipas Uirthit.
Fjalë kyçe: Urbanizimi
Struktura e mësimit: ERR
Evokim
Metoda: Diskutim për njohuritë paraprake
Bëhet një përmbledhje e informacionit të temës së kaluar për të parë sa është
asimiluar nga nxënësit, p.sh.
- Ç’është shpërqendrimi urban?
- Çfarë synon të sigurojë ndarja e qyteteve në zona urbane?
- Cili është qëllimi kryesor i përtëritjes urbane?
- Ç’është xhentrifikimi?
Pasi janë të qartë për këto koncepte dhe për ekzistencën e tyre në të gjitha shoqëritë
nxënësve ju drejtohen pyetje:
Përshkruani disa karakteristika të mënyrës së jetesës në fshat dhe në qytet.
Nxënësit japin përgjigjet e tyre duke u bazuar edhe në eksperiencat e tyre
personale, ose të treguara nga të tjerët.
Përgjigjet e tyre shërbejnë për të analizuar informacionin e ri.
111

Realizimi i kuptimit
Metoda: Marrëdhëniet pyetje-përgjigje
Pas mendimeve të shprehura nga nxënësit është e rëndësishme të theksohet se:
Jeta shoqërore në qytet dallon prej jetës në fshat në mjaft aspekte.
Zakonisht termat “urban” dhe “rural” shihen si të kundërta me njëra-tjetrën.
Ky këndvështrim nuk merr parasysh marrëdhëniet e ndërvarura midis tyre,
popullsisë urbane dhe asaj rurale.
Qyteti dhe fshati mund të kuptohen më mirë po të shohim ndërvarësinë midis tyre p.sh
produktet bujqësore të fshatit përdoren si lëndë e parë për industrinë, ndërsa industritë e
përqendruara në qytet prodhojnë mallra dhe makineri që përdoren në fshat.
Nxënësit këtu mund të japin shembuj të shumtë për ndërvarësinë e fshatit dhe qytetit.
Pyetje: Çfarë e karakterizon mënyrën urbane dhe rurale të jetesës?
Pavarësisht dallimeve që vihen re në marrëdhëniet shoqërore të zonave urbane dhe
rurale, mund të flitet për një lloj vazhdimësie të tipareve të zonave urbane në fshat
dhe anasjelltas.
Këtu mund të jepen shembuj të ndryshëm për të konkretizuar këtë fenomen.
112
- është më i “ngrohtë”
- dhe intensiv
- të vogla
- të izoluara gjeografikisht
- janë homogjene nga
pikëpamja sociale
- kanë komunikim intensiv
- ka solidaritet mes
banorëve
Komunikimi
Në fshat Në qytet
Mënyra e jetesës
Në fshat Në qytet
Zhvillohen në
vendbanime
- është më i “ftohtë”
-dhesipërfaqësor
- të mëdha
- janë të dendura
- janë heterogjene nga
pikëpamja sociale
- komunikimi “i ftohtë”
- marrëdhënie të
përkohshme, të çrregullta

Në bashkëpunim me nxënësit mund të analizohen më gjerësisht këto karakteristika
dhe duke theksuar se:
Këto tipare mund t’i gjejmë në qytet dhe anasjelltas.
Pyetje: Cilat janë tiparet sociale të urbanizimit si mënyrë jetese.
Qytetet moderne dallojnë nga ato paramoderne për shkak të një forme unike të
sjelljes sociale që lindin brenda tyre. Këtë analizë e ka bërë sociologët Luis Uirth
dhe Georg Zimel.
Në bashkëpunim me nxënësit analizohen interpretimet e sociologëve duke i
konkretizuar me shembuj nga realiteti urban në Shqipëri.
Reflektim
Metoda: Ditarët e të nxënit
Analizoni disa veçori të formimit shpirtëror e psikologjik të shokëve tuaj të ardhur
nga zonat rurale dhe urbane.
Diskutoni midis jush këto mendime dhe nxirrni konkluzionet përfundimtare.
- Bëhet vlerësimi i nxënësit.
- Detyrë shtëpie, ushtrimi 2, faqe 127
- Refleksione
Tema: Karakteristikat e punës në shoqëritë më të urbanizuara
Objektivat: Nxënësi të jetë i aftë të:
• Të tregojë 3 sektorët e ekonomisë;
• Të analizojë faktorët që ndikuan në zhvillimin e tyre;
• Të tregojë dallimin midis profesioneve qendrore dhe periferike.
Fjalë kyçe: sektori parësor, sektori dytësor, sektori i tretë, profesioni.
Struktura e mësimit: ERR
Evokim
Metoda: Diskutim për njohuritë paraprake.
Kontrolloni në fazën e parë se si janë asimiluar informacionet dhe konceptet e
temave të kaluara duke ju drejtuar pyetje p.sh.
- Cilat janë dallimet midis zonave urbane dhe atyre rurale?
- Cilat janë karakteristikat e mënyrës rurale të jetesës?
- Cila është analiza që bën Uirth dhe Zimel për mënyrën e jetesës në qytet?
113

Pyetje: Përshkruani parapëlqimet tuaja për punën ose profesionin që do donit të
ushtronit pas përfundimit të shkollës.
Përgjigjet që japin nxënësit janë të rëndësishme për informacionet që do të
trajtohen më poshtë.
Realizimi i kuptimit
Metoda: Marrëdhëniet pyetje-përgjigje
Në fillim të kësaj faze nxënësit orientohen për informacionet që do të trajtohen në
mësim.
Këtu theksohet se punonjësit sot përballen me një strukturë pune që ndryshon
vazhdimisht. Këto ndryshime kanë sjellë pasoja negative të konsiderueshme.
Për të kuptuar punën me shoqëritë moderne duhet të trajtojnë tre sektorët e
ekonomisë.
Sektori i parë: është i varur nga ambienti natyror për të prodhuar mallra ekonomike.
Sektori i dytë: përdoren lëndët e para për të fabrikuar produkte të gatshme.
Sektori i tretë: ofron shërbime.
Në bashkëpunim me nxënësit analizohen këto sektorë duke treguar dhe mundësitë
që krijojnë për punësim.
Pyetje: Çfarë rëndësie kanë sektorët e ekonomisë dhe në cilat shoqëri kanë
mbizotëruar?
Pasi nxënësit janë njohur me sektorët e ekonomisë bëhet analiza për rëndësinë që
kanë këta sektorë.
I parë
- mbizotëronte në ekonominë
para industriale
- mallrat prodhoheshin me dorë
- filloi mekanizimi i bujqësisë
- u rrit prodhimi
- u ul nevoja për punë
Sektori
I dytë
- u zhvillua teknologjia
- u rrit prodhimi
- u ul numri I të papunëve në
këtë sektor
I tretë
- u rrit kërkesa për punë në
këtë sektor
- u zhvillua teknologjia
kompjuterike
- u rrit nevoja për njerëz të
kualifikuar
Në këtë kohë kërkohen njerëz të kualifikuar dhe specializuar që quhen punonjës
“jakë bardhë”.
Ndërkohë flitet edhe për punonjës “jakë blu”.
Zhvillimi i sektorit të tretë solli rritjen e të ashtuquajturave punë “jakë rozë”.
Përcaktimi i punës së tyre u përcaktua sipas ngjyrës së uniformës që ato veshin.
Në fillim të orës nxënësit janë pyetur për parapëlqimet e tyre në profesionin që do
të zgjedhin.
114

Në këtë moment nxënësit qartësohen për strukturën e profesioneve.
Profesionet
↓
janë kategori punësh që përfshijnë veprimtari të ngjashme në vende të
ndryshme pune.
Në SHBA bëhet një ndarje e profesioneve në dy nivele:
Profesione
Në bashkëpunim me nxënësit diskutohet për përparësitë që kanë profesionet
qendrore.
Për të ulur numrin e punonjësve në profesionet qendrore përdoren dy strategji:
Strategji:
Qëndrore
(vende pune në kompani të mëdha që kanë
pozicion dominues në industri)
Periferike
(punë në kompani të vogla ose veprojnë në
industri më me pak fitim)
Shkurtimi personelit
Punësimi personelit
Po pse përdoren kaq gjerësisht shkurtimi i personelit dhe punësimi i përkohshëm:
Nxënësit mund të njihen me informacionin që është në tekst që të jenë të aftë të
diskutojnë për këtë problem (për të cilin nuk kanë informacione paraprake).
Reflektim
Metoda: Punë individuale
Përshkruani sektorët e ekonomisë ku janë punësuar më shumë banorët e qytetit tuaj.
Cili është niveli i shërbimeve nga 0-10?
Diskutoni rreth mendimeve tuaja dhe nxirrni konkluzionet përfundimtare.
- Bëhet vlerësimi i nxënësve.
- Detyrë shtëpie, ushtrimi 4, faqe 130.
- Refleksione
115

116
KREU 9
STRATIFIKIMI I SHOQËRISË DHE LËVIZJET SOCIALE
Objektivat e kapitullit
Në përfundim të këtij kreu nxënësi/ja të jetë i/e aftë që:
• Të përshkruajë karakteristikat e stratifikimit social.
• Të përshkruajë karakteristikat e organizimit të shoqërisë në sistemin e klasave.
• Të analizojë veçoritë e lëvizjeve shoqërore.
Tema: Stratifikimi social
Objektivat: Nxënësi të jetë i aftë:
• Të përkufizojë stratifikimit social
• Të tregojë cilat janë 4 sistemet e stratifikimit.
• Të analizojë lidhjen midis pushtetit dhe pozicionit social.
Fjalë kyçe: Stratifikimi social, kastat, klasë sociale, borgjezia, pushtet proletariat,
prestigj.
Struktura e mësimit: ERR
Evokim
Metoda: Përvijimi i të menduarit.
Në fillim të orës bëhet njohja me informacionin që përmban kreu. Kjo ka rëndësi
sepse nxënësi kupton se për çfarë mund të përgjigjet gjatë pyetjeve që i drejtohen.
Pyetje: Jepni shembuj të personave që kanë prestigj të lartë në shoqëri ose persona
të cilët kanë fituar çmimin “Nobel”.
Përgjigjet e nxënësve do të shërbejnë për të dhënë informacionin e ri për
stratifikimin social.
Realizimi i kuptimit
Metoda: Marrëdhëniet pyetje-përgjigje.
Pas tërheqjes së përgjigjeve të nxënësve është e rëndësishme të jepet kuptimi i
konceptit “Stratifikim”.
Stratifikimi
↓
është ndarja e shoqërisë në shtresa që zotërojnë pjesë të pabarabarta të

urimeve.
Të kufizuara
Shoqëria njerëzore ka njohur katër sisteme të përgjithshme stratifikimi.
Stratifikimi
Stratifikimi social është krijimi i shtresave të njerëzve që zotërojnë pjesë të
pabarabarta të burimeve të kufizuara.
Pyetje: A ekzistojnë kastat sot?
Nxënësit u njohën me katër sistemet e stratifikimit social ku dy prej tyre skllavëria
dhe shtresat feudale nuk ekzistojnë më.
Kastat
↓
janë sisteme rangjesh të trashëgueshme dhe të pandryshueshme.
Besimi fetar ndikon shpesh në krijimin e këtyre rangjeve.
Në bashkëpunim me nxënësit jepen shembuj të ndryshëm për të konkretizuar
ekzistencën e kastave në shoqëri si në Indi etj.
Sistemi i kastave nuk e lejon kalimin nga një kastë tek tjetra prandaj ato quhen
sistem statik apo i mbyllur.
Pyetje: Si lidhet stratifikimi social me klasën sociale?
Në sistemin e stratifikimit secila nga shtresat është një klasë sociale,
↓
para një pjese të popullsisë anëtarët e së cilës zotërojnë thuajse të njëjtën sasi
burimesh të kufizuara dhe kanë vlera norma dhe stil jetese të përbashkët.
Në shoqëri të ndryshme numri i klasave sociale është i ndryshëm.
117
Para
Pushtet
Prestigj
Skllavëria
Kastat
Shtresat feudale
Klasat sociale

Vendet e zhvilluara kanë tre klasa të gjera: klasa e lartë, e mesme dhe e ulët.
Sociologët e parë që studiuan stratifikimin social ishin Karl Marksi dhe Maks
Verberi.
Marksi → shpjegoi rëndësinë e bazave ekonomike të klasave sociale.
Verberi → theksoi aspektet e stratifikimit që lidhen me prestigjin dhe pushtetin.
Pyetje: Cilat janë klasat që evidentoi Marksi në shoqëritë industriale të shek. 19-të?
Nxënësit përpiqen me informacionet që kanë të japin përgjigjet e tyre por në fund
ato mund të paraqiten me anë të kllasterit.
Megjithatë ai parashikoi, që shoqëritë kapitaliste do të kishin vetëm dy klasa.
Marksi besonte se: kontrolli i ekonomisë i jepte borgjezisë kontroll edhe mbi ligjet,
arsimin dhe politikën.
Nxënësit mund të njihen më parë me informacionin që është në tekst për pushtetin
dhe prestigjin dhe të diskutojnë rreth tyre duke u orientuar nga mësuesi.
Reflektim
Metoda: Ditarët e të nxënit
Përshkruani stratifikimin social të shoqërisë shqiptare.
118
Artizanët
Pronarët e
bizneseve të
vogla
Klasat
Punëtorët
KLASAT
Kapitalistët
Shërbyesit
Punonjësit e
fabrikave
Borgjeze
(që zotëron mjetet e prodhimit)
Proletariati
(që punon për të marrë një rrogë)

Identifikoni ndryshimet që ka pësuar stratifikimi pas zhvillimeve demokratike në
Shqipëri.
Diskutoni dhe nxirrni konkluzionet përfundimtare.
- Bëhet vlerësimi i nxënësve.
- Detyrë shtëpie, ushtrimi 2, faqe 134
- Refleksione
Tema: Mobiliteti social
Objektivat: Nxënësi të jetë i aftë të:
• Të tregojë se ç’është mobiliteti social.
• Të bëjë dallimin midis mobilitetit horizontal dhe vertikal.
• Të analizojë pasojat sociale të mobilitetit të drejtuar poshtë.
Fjalë kyçe: mobilitet social, mobilitet horizontal, mobilitet vertikal, sistem kastash.
Struktura e mësimit: ERR
Evokim
Metoda: Diskutim për njohuritë paraprake.
Në fillim të orës bëhet përmbledhja e koncepteve kryesore të mësimit të kaluar.
- Ç’është stratifikimi social?
- Cilat janë katër sistemet e stratifikimit?
- Si lidhet stratifikimi social me klasën sociale?
- Cilët ishin sociologët e parë që studiuan stratifikimin social?
Pyetje: Bëni një përshkrim për të ardhmen tuaj. Çfarë do të dëshironit më shumë:
një të ardhme të bazuar në pozitën e lartë shoqërore të familjes tuaj apo në meritat
dhe punën tuaj vetjake.
Nxënësit japin mendimet e tyre të cilat janë shumë të rëndësishme për të
konkretizuar informacionin e ri.
Realizimi i kuptimit
Metoda: Marrëdhëniet pyetje-përgjigje
Pas përgjigjeve të nxënësve është e rëndësishme të jepet kuptimi i konceptit
“Mobilitet social”.
Mobilitet social
119

është aftësia për të lëvizur nga njëra klasë në tjetrën.
120
Personi gëzon një
status profesional më
të lartë ose i përket një
klase sociale më të
lartë
↓
Mobiliteti
është i drejtuar
Lart Poshtë
Ndryshimi i ndodh
pas një brezi
Rastet e mësipërme konkretizohen me shembuj të ndryshëm duke përdorur edhe
rastet nga jeta familjare e nxënësve. Këta shfrytëzohen edhe mendimet e nxënësve
të dhëna në fillim të orës për të ardhmen e tyre.
Pyetje: Çfarë është sistemi i kastave dhe si realizohet mobiliteti social në këtë
sistem?
Në sistemin e kastave nuk ekziston mobiliteti social.
↓
sepse
↓
statusi social është i trashëguar dhe nuk mund të ndryshojë.
Në këtë sistem statusi përcaktohet që në lindje duke bërë që ato të lidhin martesë
vetëm me persona që i përkasin të njëjtës kastë.
Pyetje: Po në sistemin e klasave si realizohet mobiliteti social?
Në sistemin klasor të hapur, klasa sociale e një individi bazohet te meritat dhe
përpjekjet individuale.
Individët lëvizin lart dhe poshtë strukturës së stratifikimit aq sa i lejojnë aftësitë,
arsimin dhe burimet që zotërojnë.
Konkretizoni me shembuj nga shoqëritë e zhvilluara si realizohet mobiliteti social.
Theksoni dhe tregoni raste kur ky mobilitet vështirësohet për shkak të racës, fesë,
etnisë, ku bëjnë pjesë individët.

Pyetje: Pse mobiliteti i drejtuar poshtë shoqërohet me pasoja sociale dhe
psikologjike?
Në bashkëpunim me nxënësit analizohen pasojat sociale dhe psikologjike siç janë
ulja e vetëvlerësimit për veten, dëshpërimi, depresioni dhe pafuqishmëria.
Reflektim
Metoda: Ditarët e të nxënit
Përshkruani raste të mobilitetit horizontal ose vertikal me rrethin tuaj familjar dhe
shoqëror.
Cilat tipa të mobilitetit janë më të përhapura në Shqipëri?
Diskutoni mendimet tuaja?
- Bëhet vlerësimi i nxënësit.
- Detyrë shtëpie
Sillni informacione për personazhe të njohur dhe mobilitetin e tyre.
- Refleksione.
Tema: Lëvizjet sociale
Objektivat: Nxënësi të jetë i aftë:
• Të përshkruaj lëvizjet sociale.
• Të tregojë elementet që karakterizojnë lëvizjet sociale.
• Të analizojë rëndësinë e fazave të lëvizjeve sociale për sukses.
Fjalë kyçe: lëvizje sociale, lëvizje revolucionare, lëvizje reformuese, shërbyese,
alternative.
Struktura e mësimit: ERR
Evokim
Metoda: Diskutim i ideve
Bëhet një përmbledhje e koncepteve kryesore të temës së kaluar.
- Ç’është mobiliteti social?
- Cilat janë tipet e mobilitetit?
- Çfarë përfshin mobiliteti horizontal?
- Kur ndodh mobiliteti midis brezave?
- Ku bazohet sistemi i kastave dhe klasave?
121

Pyetje: Analizoni ndonjë lëvizje revolucionare të mësuar në lëndën e Historisë.
Çfarë ndryshimi ka sjellë kjo lëvizje në shoqëri.
Nxënësit japin përgjigjet e tyre të cilat mund të lidhen dhe me lëvizjet e ditëve të
sotme në disa vende të botës. Ndryshimet që ato kanë sjellë janë të shumta dhe
analizohen në fazën tjetër të mësimit.
Realizimi i kuptimit
Metoda: Diskutimi i ideve
Pas mendimeve që shprehin nxënësit për lëvizjet shoqërore është e rëndësishme të
theksohet se: lëvizjet sociale zgjasin më shumë në kohë dhe janë më të organizuara
se format e tjera të sjelljes së përbashkët. Lëvizja sociale është forma më e
strukturuar, më racionale dhe më jetëgjatë.
Lëvizjet sociale karakterizohen nga disa elemente.
Pjesa më e madhe e lëvizjeve sociale synojnë të sjellin ndryshime ose të
parandalojnë ndryshime që pritet të ndodhin.
Pyetje: Cilat janë tipat kryesore të lëvizjeve sociale?
Lëvizjet sociale dallojnë nga njeri-tjetri sepse kanë edhe disa karakteristika unike.
Sociologët kanë evidentuar katër tipa kryesore lëvizjesh sociale:
122
Këto elemente janë:
Revolucionare Reformuese
Të plota në shoqëri
Të pjesshme në
shoqëri
Numri i madh i njerëzve
Qëllimi i përbashkët për
ndryshimet sociale
Organizimi i strukturave në
udhëheqës të pranuar gjerësisht
Veprimtari brenda një periudhe
kohe të gjatë
Lëvizjet sociale
Synojnë ndryshime
Shëlbyese
Të plota të
individëve
Alternative
Të pjesshme të
individëve

Pas paraqitjes grafike të informacionit në bashkëpunim me nxënësit bëhet
konkretizimi me shembuj i lëvizjeve shoqërore.
Pyetje: Cilat janë fazat e lëvizjeve sociale?
Për të kuptuar suksesin që kanë disa lëvizje sociale është e rëndësishme të
analizojnë fazat e zhvillimit të tyre.
Në bashkëpunim me nxënësit informacioni për fazat e lëvizjeve paraqiten me anë
të Kllasterit.
Shqetësimi
fillestar
- shprehen shqetësimet
- shfaqen udhëheqësit
Rënia
- administrohen çështjet e pëditshme
- ndryshon ndjeshmëria e publikut
Mobilizimi i
burimeve
Faza e
lëvizjeve
sociale
- përdorimi i parave, kohës
- përdorimi i teknologjisë
Institucionalizimi
Organizimi
- formohet hierarkia
- bie entuziasmi
- ndahen detyrat
- merren vendime
Analizoni fazat e lëvizjeve sociale dhe rëndësinë që kanë ato në realizimin me
sukses të çdo lloj lëvizjeje sociale.
Reflektim
Metoda: Punë individuale
Arsyetoni për shkaqet e dështimit ose realizimin me sukses të ndonjë lëvizje
shoqërore në vendin tonë.
Diskutoni me njeri-tjetrin mendimet tuaja.
- Bëhet vlerësimi i nxënësit
- Detyrë shtëpie, ushtrimi 2, faqe 144
- Refleksione
123

KREU 10
SHOQËRIA TRADICIONALE MODERNE POSTMODERNE
Objektivat e kapitullit
Në përfundim të këtij kreu nxënësi/ja të jetë i/e aftë që:
• Të përshkruaje 4 karakteristikat e shoqërisë moderne.
• Të përshkruajë karakteristikat e shoqërisë tradicionale të krahasuara me ato
të shoqërisë moderne.
• Të analizojë 5 karakteristikat e shoqërisë postmoderne.
Tema: Karakteristikat e shoqërisë moderne
Objektivat: Nxënësi të jetë i aftë:
• Të përshkruajë klasifikimin e shoqërisë sipas sociologëve.
• Të tregojë kuptimin e termave modernitet dhe modernizim.
• Të analizojë ndikimin e shpikjeve në përmirësimin e jetës së njerëzve.
Fjalë kyçe: Moderniteti, ndarje pune racionalizëm, individualizëm.
Struktura e mësimit: ERR
Evokim
Metoda: Diskutim për njohuritë paraprake.
Në fillim të orës nxënësit njihen me informacionet që përmban ky kapitull. Kjo është e
rëndësishme të bëhet sepse nxënësit parapërgatiten për atë që do të mësojnë.
Pyetje: Përshkruani ndonjë veprimtari prodhuese tradicionale të qytetit tuaj që
vazhdon të ruhet edhe sot pavarësisht zhvillimit të teknologjisë.
Përgjigjet e nxënësve janë të rëndësishme për të kuptuar shoqëritë tradicionale dhe
shoqëritë moderne.
Karakteristikat e një shoqërie të caktuar na ndihmojnë për të përcaktuar se cilës
shoqëri i përket.
Mendimet e nxënësve na shërbejnë për të shpjeguar informacionin e ri.
Realizimi i kuptimit
Metoda: Diskutim për njohuritë paraprake
Pasi janë marrë mendimet e nxënësve është e rëndësishme të theksohet se:
124

Sociologët i klasifikojnë shoqëritë në:
Shoqëri
Para njohjes me karakteristikat e shoqërisë moderne nxënësit njihen me kuptimin e
termit “modern” në jetën e përditshme.
Termi “modern” i referohet së tashmes duke e dalluar nga e shkuara.
Ndërsa në sociologji termi “modern” ka një kuptim krejt tjetër.
Moderniteti
↓
ka të bëjë me forma sociale që rrjedhin nga industrializimi.
Shoqëria moderne formohet si pasojë e procesit të modernizimit.
Pyetje: Cili është kuptimi i modernizimit sipas E. Dyrkeimit dhe M. Verberit?
Nxënësit nuk kanë njohuri paraprake për këtë pyetje por ato mund të njihen me
informacionin në tekst dhe më pas të analizohet nga mësuesi në bashkëpunim me
nxënësit.
Sipas E. Dyrkeimi, modernizimi ka të bëjë me ndarjen e punës, pra secili anëtar
kryen pak a shumë të njëjtat veprimtari ditë pas dite.
Jepen shembuj të ndryshëm për të konkretizuar me këtë mendim.
Ndërsa M. Verber shprehej se moderniteti lidhet me zëvendësimin e bashkëpunimit
tradicional me një mënyrë racionale të të menduarit.
Pyetje: Cilat janë karakteristikat kryesore të modernizimit?
Sociologu P. Berger ka dalluar katër karakteristika të modernizimit.
Karakteristikat:
Tradicionale
Moderne
Postmoderne
Venitja e komuniteteve
të vogla tradicionale
Zgjerimi i mundësive në
zgjedhje vetjake
Rritja e larmisë sociale
Orientimi nga e ardhmja dhe
rritja e vetëdijes së kohës
Në bashkëpunim me nxënësit analizohen karakteristikat e modernizimit duke i
konkretizuar me shembuj konkretë.
125

Reflektim
Metoda: Punë individuale
Përshkruani ndikimin e shpikjeve dhe zbulimeve të ndryshme në përmirësimin e
jetës së njerëzve dhe mënyrën e organizimit të veprimtarive jetësore të njerëzve.
Jepni shembuj nga jeta juaj në përdorimin e teknologjive.
Diskutoni me shokët rolin e teknologjisë në zhvillimin e shoqërisë.
- Bëhet vlerësimi i nxënësit.
- Detyrë shtëpie: Informacione për zhvillimet e fundit në teknologji.
- Refleksione
Tema: Shoqëria tradicionale dhe moderne në Shqipëri
Objektivat: Nxënësi të jetë i aftë:
• Të përshkruajë karakteristikat e shoqërisë tradicionale shqiptare.
• Të tregojë faktorët në jetëgjatësinë e saj.
• Të analizojë karakteristikat e kësaj shoqërie,
Fjalë kyçe: Shoqëri tradicionale
Struktura e mësimit: ERR
Evokim
Metoda: Diskutim për njohuritë paraprake
Bëhet një përmbledhje e koncepteve kryesore të temës së kaluar, p.sh:
- Cili është klasifikimi i shoqërisë sipas sociologëve?
- Tregoni kuptimin e termave modernitet dhe modernizim?
- Ku ndryshojnë komunitetet tradicionale nga ato të ditëve tona?
Pyetje: Përshkruani ndonjë veçori të zhvillimit të shoqërisë moderne dhe
tradicionale të konsoliduar në Shqipëri?
Nxënësit japin mendimet e tyre për shoqërinë moderne në Shqipëri të cilat
shërbejnë si pikë lidhjeje me informacionin e ri.
Realizimi i kuptimit
Metoda: Marrëdhëniet pyetje-përgjigje
Në këtë fazë është e rëndësishme të theksohet se shoqëria tradicionale në Shqipëri
ka një histori shumë të gjatë. Në jetëgjatësinë e tradicionales në Shqipëri kanë
ndikuar disa faktorë gjeografikë, teknologjikë dhe politikë
126

Pas çlirimit të vendit, regjimi komunist filloi disa procese industrializimi që sollën
modernizimin e vendit.
Prirja drejt modernizimit vazhdon edhe sot. Sot ajo mund të quhet shoqëri moderne
e konsoliduar.
Pyetje: Cilat janë karakteristikat e shoqërisë tradicionale në Shqipëri? Deri në fund
të luftës së dytë botërore shoqëria shqiptare ka qenë thellësisht tradicionale:
Kjo duket:
- Shqiptarët jetonin në komunitete të vogla që komunikonin pak me njeri-tjetrin.
- Mbështeteshin tek parimet e solidaritetit dhe reciprocitetit.
- Individët nuk vendosnin vetë për jetën e tyre;
- Veprimtarinë jetësore të komuniteteve e rregullonin komunat.
Pyetje: Po cilët faktorë ndikuan në jetëgjatësinë e shoqërisë tradicionale në Shqipëri?
Në dallim nga vendet e tjera evropiane në Shqipëri shoqëria tradicionale ka
ekzistuar më gjatë edhe si rrjedhojë e ndikimit të disa faktorëve.
Së pari: Shqipëria karakterizohet nga një terren malor.
Komunikimi i vogël me komunitetet e tjera bënte që mos të futeshin ide dhe vlera të reja.
Së dyti: Mungesa e zhvillimit teknologjik (telefoni, makinat) i izolonte më tej
komunitetet e vogla të Shqipërisë.
Së treti: Shqipëria ka pasur një nivel shumë të ulët urbanizimi dhe industrializimi.
Së katërti: Pushtimet e huaja përforcuan vlerën e qëndresës së përbashkët të
solidaritetit kundër pushtuesit të huaj.
Pyetje: Kur filloi të zhvillohej shoqëria moderne dhe çfarë karakteristikash ka ajo?
Në bashkëpunim me nxënësit mund të analizohet kjo pyetje duke përdorur dhe
përgjigjet që u dhanë në fazën e parë.
Analiza e zhvillimit të shoqërisë moderne fillon që pas luftës së dytë botërore deri
në ditët e sotme e cila mund të quhet shoqëri moderne e konsoliduar.
Shoqëria shqiptare e reflekton modernitetin e saj edhe në kulturën që ajo ka zhvilluar.
Për të konkretizuar shoqërinë moderne shqiptare jepen shembuj të ndryshëm nga realiteti.
Reflektim
Metoda: Punë individuale
Identifikoni disa elemente që kanë ndryshuar më shumë nga njëra shoqëri te tjetra.
Diskutoni për mendimet tuaja me njeri-tjetrin.
- Bëhet vlerësimi i nxënësit.
- Detyrë shtëpie, ushtrimi 2, faqe 150
- Refleksione.
127

Libër
(me zgjedhje të detyruar)
Sociologjia 11
Për klasën e njëmbëdhjetë, gjimnaz
mësuesi
Flora Gjoka
ISBN 978-99956-93-10-7
Sociologjia 11
Çmimi: 255 lekë
Fatos Tarifa, Klementin Mile, Flora Gjoka
Sociologjia 11
Për klasën e njëmbëdhjetë, gjimnaz
(me zgjedhje të detyruar)
Librat e mësuesit dhe planet mësimore për të
gjithë titujt që ne disponojmë, mund t’i gjeni
dhe t’i shkarkoni pa pagesë nga faqja e internetit
www.mediaprint.al
Për më shumë informacion mund të na shkruani
në adresën e emailit: botime@mediaprint.al
ose të na kontaktoni pranë redaksisë në numrin
e telefonit: 04 2256158.
www.mediaprint.al
Çmimi 300 lekë
ISBN: 978-99956-93-42-8
9 789995 693428