You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
„Mazowszanie, lubo rolnictwu jak wszyscy Słowianie od najdawniejszych<br />
czasów oddani, byli jednak ludem więcej wojennym, do bitew i rycerskich<br />
dzieł sposobnym (...). Szczególnie słynęli Mazowszanie ze zręczności<br />
w jeździe (...), wyćwiczyli się bowiem dobrze podczas długich wojen<br />
z sąsiadami Mazowsza ludami, jak: Jadźwingami, Litwinami, Prusakami,<br />
Krzyżakami, skąd stan rycerski tak się stał liczny w tym księstwie (...). Obok<br />
ogólnego znamienia męskości, wytrwałości posiadali jeszcze przymioty jednych<br />
od drugich odróżniające.”<br />
W omawianym w rozdziale pierwszym materiale wystąpią wszystkie typy<br />
nazw występujące w klasyfikacji naukowej.<br />
Zwrócę uwagę, że w każdym z tych typów wystąpią charakterystyczne,<br />
niejako wł aściwe dla niego sposoby tworzenia nazw za pomocą formantów.<br />
1. Nazwy patronimiczne (od wspólnego przodka rodu) są uważane za jeden<br />
z najstarszych typów' słowiańskich nazw miejscowych towarzyszących<br />
głównie obszarom bezleśnym, o urodzajnej glebie.<br />
Były tworzone za pomocą formantów: *-ice, *-ovice / / *- 'evice.<br />
Nazwa Bieżuń jest w tym kontekście dość niejasna.<br />
2. Nazwy dzierżawcze pierwotnie były tworzone od nazw osobowych założycieli<br />
osad. Ten typ dominuje w całej niemal północno-zachodniej Słowiańszczyznę.<br />
Na Mazowszu północnym ich liczba dochodzi do 43%<br />
wszystkich nazw.<br />
Były tworzone głównie za pomocą trzech formantów: *-jb, *-ov (*- ’ev~),<br />
*-in-. Rzadziej nazwy dzierżawcze są prymame, tzn. równe nazwom osobowym.<br />
Tworzono je za pomocą formantu *-bsk-, *-bCb.<br />
3. Nazwy rodowe (wg. H. Górnowicza) pochodzą od pierwotnego określenia<br />
rodzin. Najwcześniej wystąpiły w7 XII i XIII w. Na Pomorzu Środkowym<br />
(wokół Kołobrzegu i Białogardu), a dopiero później szerzyły się na<br />
południe i wschód. Dla Mazowsza ta grupa nazw jest najbardziej znamienną<br />
cechą toponimii. Ich największy' przyrost miał miejsce w XV wieku.<br />
Najczęściej tworzone były od dwuczłonowych przezwisk oraz od<br />
jednoczłonowych adapelatywnych nazw osobowych; rzadziej od słowiańskich<br />
hipokorystyków i od prasłowiańskich imion dwuczłonowych, np.<br />
Koziebrody, Koziegłowy, Cyndaty, Gałki, Gawrony, Kokoszki, Slepowro-<br />
ny. Chyba tu zaliczyć należy nazwę Myślin-Wątróbki.<br />
4. Nazwy służebne wraz z patronimicznymi należą do najstarszych. Są one<br />
związane z organizacją służebną państwa wczesnopiastowskiego, polegającą<br />
na świadczeniach na rzecz dworu książęcego. Na północnym Ma-<br />
169
Change language