Untitled

pośród błotnistych łąk, ostrów między wodą (por. Wilczy Ostrów) (SA, 88);
gronda, grądzik, grądziczek, grądka ‘grządka’ (SW, I, 904).
Szersze określenie nazwy: „Są to miejsca wynioślejsze wśród mokradeł
i błot, wybierane zwykle dla zakładanych nowo osad, które stąd otrzymywały
swoją nazwę. Zdaje się, że to samo znaczenie miały grąby i grąble (dzisiejsze
groble)” (SGKP, II).
Wiele takich nazw istnieje na Mazowszu. Źródło wymienione wyżej podaje ich
aż 38 z różnymi „dodaniami”, np. „polewne”, „małe”, „wielkie”, , jnichały”, „nowe”
W 1870 r. w odniesieniu do Grondów (Grądów) koło Bieżunia zanotowano:
„Grunt omy w miejscu Grondy około 100 prętów leży pomiędzy łąką dworską
i Jana Stawiskiego, zostaje w posiadaniu młynarza Lewandowskiego”.192
Z nazwą terenową „Grądy" związana jest też nazwa Białogóra. W 1870 r.
zapisano: „Na osadzie Białogóra znajduje się karczma z drzewa w łątki pobudowana,
studnią grunta omego około morgów 30 i zarośli sosnowych moig 1. Osada
ta graniczy z wsią Adamowo i Dąbrówki, jest w dzierżawie Hersza König”.193
Te miejsca terenowe znajdowały się blisko siebie. Nazwa „Grądy” używana
jest do tej pory. Nazwa „Białogóra” brzmi obecnie - Biała Góra.
4. Grzempa
Jest to nazwa miejsca.
Brückner podaje ją w najrozmaitszych odmianach: grępa, grepa, gręba,
grapa, grzepa, grzypa. Od XVI w. była używana na oznaczenie wyniosłości
w terenie. Nazwa jest wyraźną odmianą grądu. Taki sam pień ma rzeczownik
gra«, do którego dodawane były przyrostki: -d, -b, -p (Brü, 157).
Nazwa występowała też w formie Grąp (dopełniacz - grąpia; l.mn. - grą-
pie), grempa; grąpie rudy ‘ruda gruźlasta’, ‘ziemia w kawałkach’ (SW, I, 904).
Takie nazwy były dość powszechne w Królestwie Polskim: Grząby (pow.
Rypin), Grzębki, Grzempy.
5. Kontrowers
Nazwa terenowa występująca na terenie powiatu żuromińskiego i gminy
Bieżuń dość często.
Przystępne objaśnienie tej nazwy występuje w „Protokole instalacyjnym
z dn. 10-22 X 1863 r.” (Biblioteka PAN w Krakowie; sygn. 4318) i dotyczącym
„zapobieżenia wszelkim nieporozumieniom między7 włościanami i Nad-
dzierżawczynią na terenie granic folwarków i wsiów przy nich położonych
do Dóbr Bieżuńskich i Żuromińskich należących”.
Czytamy w tym dokumencie: „Kontrowers ten (k. Wrześni - wyj. aut.)
żadnej stronie pod względem rąbania lasów nie jest dozwolony, żadna zatem
246