INFORMATOR POLSKI Kwartalnik Społeczno-Kulturalny
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>INFORMATOR</strong> <strong>POLSKI</strong> nr 2–3 (88–89) 2014<br />
co komunistyczne władze uhonorowały go odznaczeniami<br />
państwowymi.<br />
Podczas pobytu w ZSRR Panufnik wspomniał<br />
o pomyśle napisania Symfonii pokoju. Po powrocie<br />
kompozytor został przeniesiony w spokojne otoczenie,<br />
aby napisać swój utwór. Powstała wtedy trzyczęściowa<br />
symfonia zakończona słowami poety, a zarazem<br />
jego przyjaciela Jarosława Iwaszkiewicza. Koncepcja<br />
pokoju przyjęta przez Panufnika raczej nie była zgodna<br />
z oczekiwaniami władz i spotkała się z ich chłodną<br />
reakcją.<br />
SIR ANDRZEJ PANUFNIK (24. september 1914<br />
i Warszawa – 27. oktober 1991 i London) var en<br />
polsk komponist og dirigent, bosat i London fra<br />
1954. Hans klassiske musik var herefter bandlyst<br />
i Polen frem til 1977.<br />
Blandt hovedværkerne er 10 symfonier, en violinkoncert<br />
og en hommage til Chopin. Han har bl.a.<br />
skrevet vuggevise for 29 strygere og to harper, nocturne<br />
for orkester og kvintcirkel for klaver.<br />
Podczas pisania Symfonii pokoju spotkał Irlandkę<br />
Marie Elizabeth O’Mahoney. Pomimo tego, że spędzała<br />
właśnie miesiąc miodowy ze swoim trzecim mężem,<br />
rozpoczęła romans z Panufnikiem. Nie zważając na<br />
różne przeciwności pobrali się w 1951 roku, a niedługo<br />
później urodziła się im córka – Oonagh. Teraz kompozytor<br />
musiał utrzymać rodzinę, więc zajął się pracą nad<br />
zyskowną wówczas muzyką filmową. W jednym z filmów<br />
wykorzystał ponownie polską muzykę dawną, a następnie<br />
użył stworzony tam materiał w utworze Concerto in<br />
modo antico.<br />
W 1952 Panufnik skomponował Uwerturę heroiczną<br />
opartą na pomyśle z 1939 roku, zainspirowany zmaganiem<br />
Polski z nazistowskim najazdem. Nie zdradzając<br />
jego znaczenia, zgłosił swój utwór w 1952 roku do<br />
przedolimpijskiego konkursu muzycznego w Helsinkach<br />
i wygrał go. Równocześnie w kraju utwór został odebrany<br />
jako zbyt formalistyczny.<br />
Wiosną 1953 roku wyjechał z Kameralną Orkiestrą<br />
Warszawskiej Filharmonii na tournée po Chinach, gdzie<br />
spotkał się m.in. z premierem Zhou Enlai, a także przelotnie<br />
z sekretarzem Mao. Jakiś czas po powrocie do<br />
Warszawy poproszono go, by napisał list adresowany do<br />
zachodnich muzyków, aby wzbudzić u nich poparcie dla<br />
polskiego ruchu pokoju. Panufnik uznał, że przepełniło<br />
to czarę jego goryczy. W 1954 roku Panufnik nie był<br />
już w stanie pogodzić swego przywiązania do ojczyzny<br />
z pogardą dla muzycznej i ideologicznej polityki rządu.<br />
Postanowił wyemigrować do Wielkiej Brytanii, buntując<br />
się przeciw warunkom, w jakich polscy kompozytorzy<br />
musieli pracować.<br />
Marie Elizabeth O’Mahoney, której ojciec żył w Wielkiej<br />
Brytanii, łatwo uzyskała zgodę na wyjazd do Londynu<br />
i poprosiła polskich przyjaciół na emigracji o pomoc<br />
w przygotowaniu ucieczki męża. Panufnik wykorzystał<br />
wyjazd do Szwajcarii w roli dyrygenta. Pomimo stałej<br />
obserwacji przez podejrzewające zamiar kompozytora<br />
polskie służby, udało mu się pod osłoną nocy dojechać<br />
do lotniska w Zurychu. Po przylocie do Londynu uzyskał<br />
azyl polityczny, wywołując tym międzynarodowe napięcia.<br />
Polski rząd uznał go za zdrajcę i zakazał publikacji<br />
i wykonywania wszystkich jego dzieł. Pomimo iż przed<br />
wylotem był uznawany przez środowisko muzyczne oraz<br />
władze za jednego z najwybitniejszych kompozytorów<br />
i dyrygentów, po swoim wyjeździe stał się persona non<br />
grata aż do roku 1977.<br />
Emigracja<br />
Panufnik przybył do Wielkiej Brytanii właściwie bez<br />
środków do życia i początkowo utrzymywał się z okazjonalnych<br />
występów dyrygenckich. Nieoceniona okazała<br />
się także pomoc zaprzyjaźnionych kompozytorów<br />
jak Ralph Vaughan Williams, czy Arthur Benjamin.<br />
Panufnik był niezwykle wzruszony ich zawodową solidarnością.<br />
Jego przyjaciel, pianista Witold Małcużyński<br />
pomógł mu znaleźć finansowy patronat.<br />
Podczas wizyty w USA uczestniczył w wykonaniu<br />
swojej Symfonii pokoju pod kierownictwem Leopolda<br />
Stokowskiego. Wydarzenie to skłoniło go do przekomponowania<br />
tego napisanego wg niego pod przymusem<br />
utworu. Odrzucił m.in. części chóralne i zmienił tytuł<br />
na Sinfonia elegiaca. Wykonanie tego utworu pod kierownictwem<br />
także Leopolda Stokowskiego okazało się<br />
niemałym sukcesem.<br />
W latach 1957–1959 jego sytuacja finansowa uległa<br />
poprawie, gdyż został głównym dyrygentem Orkiestry<br />
Symfonicznej w Birmingham. Jednakże przygotowanie<br />
i poprowadzenie pięćdziesięciu koncertów rocznie<br />
utrudniało znacząco działalność kompozytorską.<br />
W 1957 roku Panufnik zakochał się w Winsome Ward.<br />
Rok później zdiagnozowano u niej chorobę nowotworową<br />
co pogrążyło ponownie kompozytora w rozpaczy.<br />
Powstały wtedy jego Koncert fortepianowy i Sinfonia<br />
sacra. W 1963 roku Panufnik skończył nową wersję Sinfonia<br />
sacra i wygrał nią konkurs w Monako na najlepszy<br />
utwór orkiestrowy.<br />
Po śmierci Winsome Ward Panufnik w listopadzie<br />
1963 roku ożenił się z Camillą Jessel. Jego prace powstawały<br />
na zamówienie takich sław jak Leopold Stokowski<br />
(Universal Prayer), Yehudi Menuhin (Koncert skrzypcowy),<br />
czy Mścisław Rostropowicz (Koncert wiolonczelowy)<br />
oraz orkiestr z Londynu, Bostonu i Monte Carlo. Panufnik<br />
nie wrócił do Polski aż do 1990 roku. W 1991 roku<br />
został odznaczony przez królową Elżbietę II tytułem<br />
szlacheckim. Sir Andrzej Panufnik zmarł 27 października<br />
1991 roku w Twickenham pod Londynem.<br />
21