INFORMATOR POLSKI Kwartalnik Społeczno-Kulturalny

Recommendations

Info

INFORMATOR POLSKI nr 2–3 (88–89) 2014 W końcowym okresie wojny został utworzony, 16 czerwca 1918 r., Związek Polaków-Katolików Danii, który rozbudował strukturę organizacyjną na wszystkich wyspach duńskich i na Jutlandii. Celem Związku było skupienie Polaków katolików, aby pielęgnować ducha polskiego i wiarę katolicką, wśród członków, by oświecać i kształcić się wzajemnie, dbać o wychowanie Św. Urszula Ledóchowska dzieci w duchu polskim i katolickim oraz dbać o materialne położenie swych członków i udzielać im pomocy w nieszczęściu – niemniej też utwierdzać w obowiązku powrotu do kraju 9 . Związek powołał pierwsze na emigracji pismo w języku polskim – „Polak w Danii”. Do tych uwarunkowań dodać należy względy komunikacyjne, bliskość państw Europy kontynentalnej, przetarty przez emigrantów szlak komunikacji przez Niemcy do Polski. W grudniu 1917 r. s. Ledóchowska na stałe osiadła w Aalborgu, ściągając do tego miasta na północy Jutlandii kilka sióstr urszulanek. Od 1899 r. istniała tu parafia katolicka zorganizowana przez niemieckich kamilianów (OSCam.) sprawujących opiekę duszpasterska nad Polakami, z małym kościołem i kliniką z oddziałem przeciwgruźliczym, utworzoną przez zakonników w 1907 r. Siostra Ledóchowska znalazła w kamilianach (m.in. o. Sassen) wsparcie dla urzeczywistnienia idei powołania ochronki dla polskich dzieci. Zakupiono w mieście willę (dom św. Antoniego), w której zakonnice urządziły kaplicę, a potem nabyły kolejne budynki, w których urządzono ochronkę. W kwietniu 1918 r. „Dom Sierot” s. U. Ledóchowskiej objął opieką 27 polskich dzieci, w roku następnym – 40 dzieci w wieku 1–14 lat. Dnia 10 września 1918 r. została uruchomiona szkoła społeczno-gospodarcza, przygotowująca dzieci i młodzież do życia w społeczeństwie i pracy zawodowej. Działalność Ledóchowskiej uzyskała wsparcie finansowe Związku Polaków-Katolików w Danii. W pracy pedagogicznej pomagały s. Urszuli s. Alojza Zaborska i główna wychowawczyni s. Aniela Łozińska. W sierpniu 1920 r. rozpoczęto przenosiny ochronki do Polski, do Pniew w Poznańskiem. Wraz z J. U. Ledóchowską wyjechało 20 najstarszych dzieci, ale ostatnia grupa sióstr i dzieci przybyła tu z Aalborga dopiero 22 czerwca 1922 r. 10 . Przed odjazdem z Danii ostatniej grupy sióstr i dzieci w prasie duńskiej zamieściła Ledóchowska bardzo serdeczne podziękowania za gościnność i życzliwe serce: Za kilka dni mieszkańcy willi „Skrænten” opuszczą Danie na zawsze, pożegnają Aalborg, który okazał się tak życzliwy dla 9 Statut Stowarzyszenia, Biblioteka Królewska w Kopenhadze (druki różne). 10 S. J. Ledóchowska, op. cit., s. 199. przybyszów, zawieruchą wojenną przygnanych do brzegów Danii. Kochana Danio, przyjmij nasze podziękowanie za twoją życzliwość, za przyjaźń, jaką nam okazałaś. Było nam tam dobrze, tak bardzo dobrze w „Skrænten”, tak, że nie będziemy mogły nigdy zapomnieć kochanego, starożytnego Aalborga i będziemy często myślały z tęsknotą o dobrych czasach, które upływały bez troski o dobre pożywienie, dawane na co dzień naszym małym dzieciom polskim (…). Przesyłam zatem wszystkim mieszkańcom Aalborga serdeczne podziękowania i z serca płynące życzenia: „Niech Bóg błogosławi szlachetny naród duński” 11 . W Pniewach znaleziono odpowiednią lokalizację na zakład, ale za 37 ha i dwie posesje z willami położonymi nad Jeziorem Pniewskim należało sporo zapłacić 12 . Jedyną nadzieję na zdobycie odpowiedniej kwoty znów upatrywała matka Ledóchowska w serii odczytów w Szwecji i Norwegii. Pierwszy odczyt o sytuacji w niepodległej Polsce i o planach utworzenia domu dziecka miała matka Urszula Ledóchowska w Christianii 11 marca 1920 r. Poprzedził go wywiad udzielony „Tidens Tegn” 13 , który zarazem reklamował spotkanie z udziałem Hrabiny Julii Ledóchowskiej. W protestanckiej Norwegii unikano podkreślania jej katolicyzmu i przynależności do zakonu urszulanek. Stała się rzecz niebywała. Na drugi dzień konsul Stolt-Nielsen ofiarował na ten cel 20.000 koron i zaproponował, aby Ledóchowska zaniechała trudów z dalszymi odczytami na terenie Norwegii. Biografka pisze, że na hojność konsula duży wpływ wywarła jego żona, matka jednej z uczennic szkoły w Aalborgu 14 . Nie jest jednak zamiarem ofiarodawcy – donosiła „Morgenbladet” – poprzestać na tym, dlatego, że hrabina otrzymała spełnienie swego skromnego życzenia co do tego datku. Przeciwnie, chce on podkreślić, że powinny wpłynąć podobne sumy od innych zamożnych ludzi, którzy mają podobnie dobre możliwości wesprzeć polską przyjaciółkę w jej pracy 15 . 11 Tak til Danmark, „Aalborg Stiftstidende” 7 IV 1922. 12 Dnia 7 czerwca 1918 r. U. Ledóchowska, jako przełożona autonomicznego domu zakonnego, uzyskała zgodę Stolicy Apostolskiej na przekształcenie go w zgromadzenie apostolskie. Był to dzień narodzin urszulanek Serca Jezusa Konającego, zwanych „urszulankami szarymi”. W chwili jej śmierci 29 maja 1939 r. istniało w Europie prawie 40 wspólnot Zgromadzenia (m.in. we Włoszech i Francji). W 1928 r. powstał dom generalny Zgromadzenia w Rzymie. 13 Polska właśnie teraz. Hrabina Ledóchowska opowiada o swojej ojczyźnie, „Tidens Tegn” 11 III 1920 r. (patrz aneksy). W tym czasie używano nazwy stolicy Norwegii „Kristiania” i „Christiania”. 14 S. J. Ledóchowska, op. cit., s. 263. Potwierdzałaby to przypuszczenie notatka w „Aftenposten”, że sumę 20.000 koron przekazał konsul Stolt-Nielsen wraz z małżonką. 15 Praca Hrabiny Ledóchowskiej. Norweski dom dziecka jest zapewniony. Datek w wysokości 20.000 koron. Konsul Stolt-Nielsen poinformował nas dzisiaj, że przekazał 20.000 koron na dom dziecka hrabiny Ledóchowskiej. Nie jest jednak zamiarem ofiarodawcy poprzestać na tym, dlatego, że hrabina otrzymała spełnienie swego skromnego życzenia co do tego datku. Przeciwnie, chce on podkreślić, że powinny wpłynąć podobne sumy od innych zamożnych ludzi, 6
INFORMATOR POLSKI nr 2–3 (88–89) 2014 W tym celu w sekretariacie konsula wyłożona została lista na dalsze wpłaty. Mimo tego matka Ledóchowska nie zrezygnowała z dalszych zapowiedzianych odczytów, prowadzonych tym razem w języku norweskim. W uznaniu ofiarności Norwegów, otwartej 23 września 1920 r. Szkole Gospodarczej w Zakładzie w Pniewach, nadano imię św. Olava. Należy zaznaczyć, iż Ledóchowska świetnie orientowała się w sytuacji wewnętrznej Odrodzonej Rzeczypospolitej, problemach geopolityki i stosunków międzynarodowych. Potwierdza to relacja „Tidens Tegn” z wywiadu udzielonego w przeddzień odczytu w dniu 11 marca 1920 r. Hrabina Julia Ledóchowska, której odczyt będzie miał tutaj miejsce, jeśli zechce się z tego skorzystać, powróciła do Kristianii. Wieczorem będzie miała referat o Polsce, takiej jaką ją teraz widziała. Prosimy hrabinę o opowiedzenie nieco o swojej Ojczyźnie. Powszechnym przekonaniem jest oczywiście, mówi, że Polska jest teraz rajem. Jest przecież wolna mówią ludzie. Lecz my, którzy to widzieliśmy, wiemy, że warunki są okropne. Pamiętajcie, podczas całej wojny walki miały miejsce tutaj. Cały kraj to jedno pobojowisko. Jeśli wyłączę tę najbardziej zachodnią część, Poznań, który otrzymaliśmy od Niemców, nie ma ani jednej prowincji, która nie była dotknięta wojną. Wschodnia Galicja to pustynia. Teraz oczywiście kraj był niezależny przez rok i Polacy robili wszystko, co mogli, aby go znów postawić na nogi. Lecz wszystko trzeba budować od podstaw, wioski, szkoły, fabryki. Wszystkie maszyny zostały w swoim czasie zabrane przez Niemców. To całkiem nowe państwo, które trzeba zreorganizować, a to zajmie dużo czasu. Podejmuje się wręcz nadludzkie wysiłki. Lecz wszystko trzeba robić samemu. Od Ententy nie dostaje Polska żadnej pomocy, ani na odbudowę, ani na walkę przeciwko bolszewikom. Jesteśmy przecież w stanie wojny z Rosją. Mamy 1 milion mężczyzn pod bronią, wspaniałych żołnierzy, ale tym samym oczywiście zmniejsza się ich udział w odbudowie kraju. I pomimo dzielności na dłuższą metę mogą nie sprostać kilku milionom bolszewików. – Czy nie ma bolszewizmu w Polsce? którzy maja podobnie dobre możliwości wesprzeć polska przyjaciółkę w jej pracy. Ogromna ofiarność hrabiny Ledóchowskiej i niezwykła energia powinna przyczynić się do darów dla młodego pokolenia, które teraz ma rosnąć. Jak rano podano, lista jest wyłożona w naszym sekretariacie, gdzie można zgłosić zarówno duże sumy jak i małe datki, „Morgenbladet” 12 III 1920 r. Podobną informację zamieścił 12 marca 1920 r. „Aftenposten” pt. Dom dziecka Św. Olava. 20.000 koron. – Nie. Lecz jeśli rosyjscy bolszewicy mieliby tam zapanować, tym samym droga byłaby dla nich otwarta do Niemiec i reszty Europy. Polska jest teraz fordonem Europy, barierą na wschód. Wszyscy Polacy pragną teraz pokoju, aby w spokoju odbudować zniszczenia. Premier, generał Piłsudski jest zdolnym człowiekiem, cieszy się powszechnym poważaniem i te 30 milionów mieszkających wewnątrz nowych granic państwa pokładają w nim swoje nadzieje, jako w tym, który poradzi sobie w swej trudnej pracy. Na koniec powinniśmy opowiedzieć nieco o swej własnej pracy na rzecz małych sierot, jakich jest tam niestety nazbyt wiele. – Mam nadzieję móc uruchomić szereg domów dziecka i to byłoby wspaniałe, gdybym w każdym z krajów skandynawskich mogła zebrać środki na otworzenie jednego. Za 20.000 koron norweskich mogę otworzyć taki dom dla 60 dzieci. Chcę go nazwać Domem Dziecka Św. Olava, aby zawsze pamiętać, kto dał na niego środki (…) 16 . Poza akcją informacyjną i charytatywną matki U. Ledóchowskiej w Norwegii, jej odczyty z udziałem norweskich kręgów opiniotwórczych i wywiady w miejscowej prasie, wpłynęły na zainteresowanie rozwojem stosunków gospodarczych z Polską. Świadczy o tym chociażby artykuł w „Aftenposten” z początków kwietnia 1920 r.: … Norwegia i Polska. Wkrótce można spodziewać się znacznych kontaktów handlowych. Podpisanie pokoju w Rydze otworzyło nową drogę dla politycznych i ekonomicznych ruchów w Europie. Jak dotąd Polska jedynie broniła cywilizacji europejskiej, lecz teraz bez wątpienia będzie mogła zacząć pracować na rzecz odtworzenia ekonomicznej równowagi, która została zniszczona podczas wojny. Polska jest starym państwem: przez te 1000 lat, kiedy istniała jako niezależne państwo, systematycznie rozwijała się i jest dzisiaj jednym z naszych najbardziej cywilizowanych państw. Ze swymi 30 milionami mieszkańców i dużymi ekonomicznymi zasobami oraz bogactwami naturalnymi, może i oczywiście chce ten kraj bardzo szybko podnieść się z trudności jakie przyniosło 6 ciężkich lat wojny. Z powodu swego położenia, Polska stanowi najkrótszą drogę pomiędzy Bałtykiem a Morzem Czarnym, podobnie jak kraj stanowi naturalne połączenie pomiędzy zachodem a wschodem. To, że kraj jest tak płaski ułatwia komunikację, a gdyby polepszyć trasy kolejowe i poszerzyć kanały, mogłyby powiązania handlowe ogromnie się rozwinąć. Według statystyki sprzed wojny Polska może produkować rocznie 280.000 ton produktów naftowych, około 1.000.000 ton produktów technicznych i 80.000 ton cukru. Eksport wymienionych ilości może bardzo szybko stać się aktualny. Z innych naturalnych bogactw kraju można wymienić kopalnie węgla, soli kamiennej, źródła solanek, siarki, cynku, torfu i wosku skalnego. Przed wojną było tam ok. 23.000 zakładów przemysłowych. Spośród nich działa już 11.000. Z polskiej produkcji przemysłowej w 1920 roku odtworzono 40 procent tego, co było przed wojną. 16 Polska właśnie teraz, Hrabina Ledóchowska opowiada o swojej ojczyźnie, „Tidens Tegn” 11 III 1920. 7
Page 1 and 2: INFORMATOR POLSKI nr 2-3 (88-89) 20
Page 5: INFORMATOR POLSKI nr 2-3 (88-89) 20
Page 47 and 48: Szarganie poprawności INFORMATOR P

INFORMATOR POLSKI Kwartalnik Społeczno-Kulturalny

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?