INFORMATOR POLSKI Kwartalnik Społeczno-Kulturalny
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>INFORMATOR</strong> <strong>POLSKI</strong> nr 2–3 (88–89) 2014<br />
Działalność społeczna i niepodległościowa<br />
JULII URSZULI LEDÓCHOWSKIEJ<br />
w Skandynawii (1914–1920)<br />
Julia Ledóchowska, imię zakonne Urszula, urodziła się<br />
17 kwietnia 1865 r. w Loosdorfie w Austrii jako drugie<br />
z siedmiorga dzieci Antoniego Augusta Ledóchowskiego<br />
(rotmistrza huzarów austro-węgierskich i szambelana<br />
cesarskiego) i Józefiny z domu Salis-Zizers (Szwajcarki).<br />
Była siostrą błogosławionej Marii Teresy Ledóchowskiej,<br />
o. Włodzimierza Ledóchowskiego – generała zakonu<br />
jezuitów i gen. Ignacego Kazimierza Ledóchowskiego,<br />
bliską krewną prymasa Mieczysława Halki Ledóchowskiego.<br />
W wieku 20 lat wstąpiła do klasztoru w Krakowie,<br />
poświęcając się pracy nauczycielskiej i wychowawczej<br />
wśród miejscowych dziewcząt, a także dzieci z Galicji<br />
i zaboru rosyjskiego. Była założycielką i od 2 lipca 1904 r.<br />
przełożoną Zgromadzenia Sióstr Urszulanek Serca Jezusa<br />
Konającego w Kra kowie.<br />
Dnia 20 czerwca 1983 r. matka Urszula (Julia) Ledóchowska<br />
została beatyfikowana w Poznaniu przez papieża<br />
Jana Pawła II, następnie 18 maja 2003 r. kanonizowana<br />
w Rzymie przez Jana Pawła II. Jest patronką Sieradza.<br />
Zmarła 29 maja 1939 r. w Rzymie. W 1989 r. jej prochy<br />
zostały przewiezione z Rzymu do Pniew i złożone<br />
w kaplicy macierzystego domu zakonnego. Na temat Jej<br />
działalności apostolskiej, wychowawczej i organizacyjnej<br />
opublikowane zostały liczne opracowania i wspomnienia.<br />
Niezbyt wnikliwie jednak została zaprezentowana bardzo<br />
aktywna działalność matki Ledóchowskiej w latach pierwszej<br />
wojny światowej na terenie Skandynawii. W przedłożonym<br />
tekście podjęto próbę wzbogacenia Jej biografii.<br />
W związku z tym świadomie przytoczono liczne cytaty<br />
z czasopism tego okresu historycznego.<br />
Po rewolucji 1905 r., kiedy otworzyła się możliwość<br />
pracy apostolskiej i wychowawczej w Rosji, za zgodą<br />
papieża Piusa X w 1907 r. matka Urszula wyjechała do<br />
Petersburga, gdzie polska mniejszość narodowa liczyła<br />
około 60 tys. osób, istniała parafia katolicka św. Katarzyny,<br />
a przy niej cztery typy szkół z rosyjskim językiem<br />
wykładowym i z prawami państwowymi: ośmioletnie gimnazjum<br />
męskie, ośmioklasowe gimnazjum żeńskie (z klasą<br />
pedagogiczną), szkółka elementarna dla ubogich dziewczyn<br />
i żeńska szkoła zawodowa. W tym czasie wystąpiły<br />
trudności w prowadzeniu internatu dla około 60 dziewcząt,<br />
któremu groziło zamknięcie. Matka Ledóchowska<br />
przejęła odpowiedzialność za jego prowadzenie (finanse,<br />
administrację, życie religijne i program wychowawczy).<br />
Dzięki jej działalności filia klasztoru krakowskiego<br />
w Petersburgu otrzymała autonomię, co pozwoliło matce<br />
Urszuli rozwinąć szerszą działalność. Wkrótce utworzyła<br />
gimnazjum i nowicjat dla dziewcząt w letniskowej miejscowości<br />
Merentähti (Gwiazda Morza) nad Zatoką Fińską.<br />
We wrześniu 1911 r. przeniosła się na stałe do Finlandii,<br />
podejmując także pracę apostolską wśród fińskiej<br />
ludności protestanckiej. W Finlandii na przełomie XIX<br />
i XX w. mieszkali nieliczni Polacy, byli żołnierze armii<br />
carskiej, którzy ożenili się z Finkami. Większe grupy żołnierzy<br />
(m. in. z okolic Radomia i Łomży) kierowały do<br />
Finlandii władze carskie od około 1912 r. Znaleźli się tu<br />
także przejściowo inni uchodźcy wydaleni z Rosji, wędrujący<br />
do Szwecji czy Norwegii. Trudno stwierdzić, czy<br />
s. Ledóchowska miała kontakty z Polakami rozproszonymi<br />
po Finlandii 1 .<br />
Od połowy XIX w krajach skandynawskich wprowadzono<br />
wolność religijną i z trudem odbudowywano wyznanie<br />
katolickie przy udziale duchownych i zakonnic z innych<br />
państw europejskich, w tym z terenów Polski. Jednak<br />
powszechna dominacja protestantyzmu powodowała, że<br />
s. Ledóchowska nie obnosiła się ostentacyjnie ze swoim<br />
katolicyzmem, szczególnie w Szwecji, Norwegii i Danii,<br />
a korzystała z tytułu hrabiowskiego, co bardziej otwierało<br />
jej drzwi do władz i elit tamtego okresu historycznego.<br />
Po wybuchu wojny nakazano U. Ledóchowskiej, jako<br />
poddanej austriackiej, opuszczenie Rosji na zawsze.<br />
Pierwszym etapem pobytu i działalności s. Urszuli w krajach<br />
skandynawskich był Sztokholm, gdzie przybyła 2<br />
września 1914 r. W trudnych początkach zarabiała na<br />
życie udzielając lekcji języka francuskiego i jednocześnie<br />
ucząc się języka szwedzkiego. Znalazła tu pomoc i wsparcie<br />
sióstr elżbietanek i rodziny Cormèrych. Siostry elżbietanki<br />
jako pierwsze zakładały domy zakonne w Skandynawii<br />
już od końca XIX w.: w 1880 w Hammerfest<br />
w Norwegii, w 1895 r. w Kopenhadze; od 1898 r. prowincja<br />
szwedzka w Sztokholmie i prowincja norwesko-duńska<br />
w Oslo. Wśród zakonnic były także Polki. W Szwecji od<br />
1905 r. znajdowało się około 1,5 tys. robotników polskiej<br />
emigracji zarobkowej z Galicji i Królestwa Polskiego, ale<br />
pracowali oni w południowej części w Skanii i Blekinge.<br />
W stolicy mogli mieszkać zaledwie nieliczni polscy imigranci<br />
2 .<br />
1<br />
Patrz: E. Later Chodyłowa, Polacy i Polonia w Finlandii.<br />
W osiemdziesięciolecie istnienia Zjednoczenia Polskiego w Helsigforsie/Helsinkach,<br />
Warszawa 1997, s. 7–9; B. J. Albin, Polacy<br />
w krajach skandynawskich w okresie międzywojennym, (w:) Polacy<br />
w Skandynawii, pod red. E. Olszewskiego, Lublin 1997, s. 53.<br />
2<br />
A. N. Uggla, Polacy na południu Szwecji, Archiwum Emigracji<br />
Polskiej w Szwecji, Sztokholm 1993, s. 7; E. Michalik, Emigracja<br />
polska do Szwecji po drugiej wojnie światowej, (w:) Polacy<br />
w Skandynawii…, s. 191.<br />
3
Change language