Program koncertowy miesięczny - Agape

7 maja 2010 / piątek / 19.00 • Sala Koncertowa
Pamięci wielkiego...
lub bliskiego człowieka
Choć utwory Johannesa Brahmsa niezmiennie cieszą się wielkim
powodzeniem u publiczności na całym świecie, rozległe połacie jego
muzyki pozostają wciąż prawie nieznane. Należą tu m.in. liczne
kompozycje chóralne, w tym Schicksalslied, czyli Pieśń przeznaczenia op. 54
na chór mieszany i orkiestrę. Choć jest to utwór niewielkich rozmiarów,
rodził się powoli, między rokiem 1868 a 1871, w trudnym
dla kompozytora okresie, zakończonym ostatecznie decyzją osiedlenia się
na stałe w Wiedniu. Ślad rozterek wewnętrznych Brahmsa odcisnął się
w kształcie tego dzieła. Wiersz Friedricha Hölderlina, który zafrapował
kompozytora, pochodzący z powieści Hyperion, nacechowany jest
fatalizmem; poeta podejmuje w nim antyczną koncepcję przeznaczenia,
a wiecznej szczęśliwości bogów przeciwstawia straszliwą dolę ludzkości
jako igraszki ślepego losu, brnącej w ciemnościach przez wieki. Brahms,
pomału wydobywający się z kryzysu psychicznego i melancholii, w coraz
mniejszym stopniu mógł zaakceptować takie widzenie świata, w którym
brakło miejsca na zbawczą nadzieję. Nie chcąc w żaden sposób kaleczyć
pięknego wiersza ani przeinaczać myśli poety, swój komentarz, wnoszący
akcenty budujące, powierzył samej orkiestrze i umieścił jako końcowy
człon utworu.
Wspomniany kryzys psychiczny Brahmsa, objawiający się w nasilonej
melancholii i mizantropii, miał rozmaite przyczyny. Nie najbłahszym
była Julia Schumann, dwudziestotrzyletnia córka Klary i Roberta, która
po matce odziedziczyła zalety ducha i wdzięk, a przy tym jeszcze była
nieporównanie piękna. Brahms znał ją od dziecka i może nawet
w pierwszej chwili nie spostrzegł, że jego przywiązanie do dorastającej
panny przekształciło się w gorącą miłość. Trzynaście lat różnicy wieku
nie wydawało mu się przeszkodą, zaczął snuć plany, myślał, że są zupełnie
realne. Tymczasem w lipcu 1869 r. Klara Schumann oznajmiła
mu niespodziewaną nowinę: Julia zaręczyła się z hrabią Wiktorem
Radicati di Marmorito. „Widocznie nie spodziewał się niczego,
bo wydawał się wstrząśnięty”. A w liście pisała: „Johannes jakby się
odmienił od chwili, gdy mu powiedziałam o zaręczynach Julii; skrył się
w swój dawny posępny nastrój i teraz prawie się nie odzywa do Julii,
podczas gdy dawniej nieustannie szukał jej wzrokiem
i rozmawiał z nią.”
SEZON ARTYSTYCZNY Johannes 2009/10 Brahms 17