Program koncertowy miesięczny - Agape

7 maja 2010 / piątek / 19.00 • Sala Koncertowa
Faktem niewątpliwym, utrwalonym na karcie tytułowej rękopisu, jest
nazwa nadana temu dziełu przez Beethovena: „Sinfonia eroica, composta
per festeggiare il sovvenire di un grand uomo” („Symfonia bohaterska,
skomponowana dla uczczenia pamięci wielkiego człowieka”). Faktem
pozostaje także ostateczne zadedykowanie III Symfonii księciu
Lobkowitzowi, jednemu z najwytrwalszych protektorów kompozytora.
Pierwotne intencje Beethovena znamy jedynie z relacji świadków,
niezupełnie ze sobą zgodnych. Dlatego przytomny Arturo Toscanini
powiedział o tej muzyce: „Dla jednych jest to Napoleon, dla drugich
Aleksander, dla mnie to Allegro con brio”.
Stosunek Beethovena do Napoleona jest skądinąd zagadnieniem
równie ciekawym co zagadkowym. Trzeba wszak pamiętać,
że pochodzący z Nadrenii kompozytor całą młodość spędził
w bezpośredniej bliskości targanej rewolucją Francji, skąd dobiegały
nie tylko okrzyki „wolność, równość, braterstwo”, ale także odgłosy
nieustannie pracującej gilotyny i wrzask motłochu plądrującego
świątynie, niszczącego pałace i zabytki. Zamach stanu i objęcie władzy
przez Bonapartego powitane zostało jako szansa na przywrócenie ładu
po dziesięciu latach krwawych zamieszek i porachunków, a jego
radykalne i światłe reformy prawne i administracyjne przysporzyły
mu wielu zwolenników. Wydaje się, że tylko takiego Napoleona cenić
i podziwiać mógł Beethoven. Z drugiej strony nie należy zapominać,
że Austria pozostawała z rewolucyjną Francją w stanie permanentnej
wojny – z krótkimi tylko przerwami. Trudno sobie wyobrazić, aby
czołowy wiedeński kompozytor mógł swym dziełem składać hołd
wodzowi Francuzów – z tytułem pierwszego konsula czy cesarza
– który już niebawem miał rozgromić armię austriacką pod Austerlitz
i osiąść w pałacu w Schönbrunnie jako okupant.
Pierwsze publiczne wykonanie III Symfonii odbyło się 7 kwietnia 1805 r.
w Theater an der Wien. Recenzja jednego z czasopism wiedeńskich kończy
się słowami: „Publiczność i pan van Beethoven, który dyrygował, nie byli
z siebie tego wieczora zadowoleni; publiczność uznała Symfonię za zbyt
ciężką, zbyt długą, a jego samego za nazbyt niegrzecznego, nie skłonił
bowiem głowy w podzięce za aplauz, jakim obdarzyła go część słuchaczy.
Z drugiej strony Beethoven uznał, że aplauz ten nie był dość duży.”
Ludwik Erhardt
krytyk muzyczny i pisarz, redaktor „Ruchu Muzycznego” (1958–2008, od 1970 r.
jako redaktor naczelny), autor m.in. książek o Brahmsie, Strawińskim i Pendereckim,
zbioru esejów Sztuka dźwięku, obecnie pracuje nad książką o Schumannie
Ludwig SEZON ARTYSTYCZNY van Beethoven
2009/10 19