Program koncertowy miesięczny - Agape

14 maja 2010 / piątek / 19.00 • Sala Koncertowa
gościem, śpiew zaś jako ostatni przejaw gasnącego życia operowej postaci
bywa dla słuchaczy źródłem głębokich wzruszeń.
W niektórych operach Verdiego – zwłaszcza w Traviacie, Rigoletcie
i Balu maskowym – niektórzy teoretycy dopatrują się zapowiedzi
weryzmu (z włoskiego verismo od vero – prawdziwy, prawda), będącego
swego rodzaju odpowiednikiem realizmu lub raczej naturalizmu
w literaturze i teatrze. Manifestem tego kierunku stała się opera Pajace
Leoncavalla. „Artyści to prawdziwi ludzie, ich sztuka jest przeznaczona
dla ludzi i powinna czerpać inspirację z prawdy życia” – wyjaśnia
kompozytor ustami Taddea w Prologu do Pajaców. Weryzm operowy jest
jednak zagadnieniem dyskusyjnym, gdyż, jak zauważa znawca tematu
Piotr Kamiński: „opera zawsze czerpała natchnienie z «prawdziwego
życia», nawet gdy przebierała je w mitologiczne czy historyczne
kostiumy; nie cofała się też nigdy przed traktowaniem współczesnych
tematów i zwyczajnych ludzkich losów”. Ten fakt zresztą sprzyja częstym
w naszych czasach nadużyciom artystycznym, w których rozmaici
reżyserzy dowolnie przenoszą akcję utworów operowych w czasie
i przestrzeni, doprowadzając rzecz nieraz do absurdu.
Istotą teatru operowego, a może teatru w ogóle, są relacje, napięcia
i emocje rozgrywające się między postaciami na scenie.
Do najważniejszych mistrzów w przekazywaniu środkami muzycznymi
subtelnych wzruszeń i nastrojów należy niewątpliwie Czajkowski. W arii
Oniegina z pierwszego aktu opery kompozytor stanął przed nie lada
zadaniem: w ślad za Puszkinem oddać za pomocą muzyki całą
dwuznaczność sytuacji, w której zblazowany światowiec i egoista Oniegin
tłumaczy zakochanej w nim młodej i szczerej dziewczynie, że powinna
wybić go sobie z głowy. Czyż nie jest to sytuacja wzięta „prosto z życia”,
choć nikomu nie przyszłoby na myśl, by Czajkowskiego nazwać werystą
Sześć arii, sześć postaci, sześć różnych sytuacji dramatycznych. Mówią
ludzie, że opera się przeżyła. Czy to prawda Mówią, że współczesny
słuchacz, który dzięki telewizji wszystko już widział i wszystko słyszał,
stracił zdolność wzruszania się losami postaci scenicznych.
Czy to prawda
Ludwik Erhardt
krytyk muzyczny i pisarz, redaktor „Ruchu Muzycznego” (1958–2008, od 1970 r.
jako redaktor naczelny), autor m.in. książek o Brahmsie, Strawińskim i Pendereckim,
zbioru esejów Sztuka dźwięku, obecnie pracuje nad książką o Schumannie
SEZON ARTYSTYCZNY Georges 2009/10 Bizet 47