Romowie. Koczownictwo, osiadły tryb życia - ZwiÄ zek Romów ...

kających między Cyganami. W grudniu w dwa lub trzy dni po świętach
u /Felka/ zebrało się około 70 Cyganów, a w dniu 6.VI.67r., około 30.
W tym czasie był tam obecny również cygan /EP/” W odniesieniu do powyższego
dokumentu cytuję fragment wywiadu z K.G., któremu zadałam
pytanie: a jednak dysponenci książek meldunkowych spotykali się u Felusia
cyt. „Przede wszystkim informator milicyjny nie określa kogo on nazywa
wójtami taboru, nastąpiło w tej notatce dowolne zinterpretowanie ludzi
posiadających autorytet w swoim środowisku, nazywając ich wójtami, co
automatycznie wprowadza w błąd sporządzającego tą notatkę, czego przyczyną
było proste niedomówienie. Bo gdyby przy określeniu miejscowości
pochodzenia danych „wójtów” podawał ich dane personalne, to okazałoby
się, że kto inny jest uznawany przez miejscowe władze za wójta tamtej grupy.
Mogło się zdarzyć w nielicznych przypadkach, że byłyby to dane zbieżne.
„Feluś” nigdy nie ubiegał się o usankcjonowanie swojej społecznej funkcji,
jaką pełnił w środowisku romskim, jednocześnie był wtedy największym
autorytetem moralnym dla Polskiej Romy, nawet dla obserwatora zewnątrz
było widoczne, że różni Romowie, z różnych stron Polski przyjeżdżają do
niego ze swoimi sprawami. Automatycznie stał się celem obserwacji różnych
służb w tym policyjnych, dlatego nie dziwię się, że w pewnym momencie
zwerbowali donosiciela w jego najbliższym otoczeniu. Jako, że sam
nie uczestniczyłem w opisanych zdarzeniach, trudno też mi potwierdzić lub
zaprzeczyć, że taki był przebieg opisanych spotkań. Nie wykluczam, że ta
relacja jest zgodna z prawdą. Negatywny stosunek „Felusia” do przebiegu
i wykonania akcji przymusowego osiedlania, wynikał z jego pełnej wiedzy
na temat losów poszczególnych rodzin, rodów i pojedynczych osób, które tą
akcją zostały objęte. Przymusowe osiedlanie, poza zakazem koczownictwa
i osadzeniem Romów, czasem w warunkach uwłaczających elementarnym
zasadom bytowania ludzi, musiało wywoływać u niego protest i zwyczajny
ludzki sprzeciw. Jako człowiek światły logiczne, że się buntował przeciwko
ewidentnej niesprawiedliwości i łamaniu praw człowieka. Dla przykładu
podam fakt, że krótko po akcji przymusowego osiedlania pojechałem do
Strzelina (obecne woj. dolnośląskie) i tam wręcz metaforycznie zasiedlono
Romami budynek po byłym więzieniu, a jako mieszkania służyły im cele
więzienne z pełnym „wyposażeniem” tzn. kraty w oknach, drzwi z ciężkimi
zasuwami i więzienne „kible” zamiast ubikacji. Drugi przykład dotyczący
innej grupy, a mianowicie Lowarów, z okresu nieco wcześniejszego, też wy-
Elżbieta Alina Jakimik - Romowie
11