Romowie. Koczownictwo, osiadły tryb życia - ZwiÄ zek Romów ...

3. Plemiona romskie
3.1. Lowarii
Wyodrębnić należy z tych powiedzmy „wagonowych Romów” grupę
Chaładytka Lowarii 17 , przybyłych do Polski z terytorium ZSRR. Doskonale
znali oni system komunistyczny i potrafili się w nim znaleźć. Krążyła
anegdota po taborach 18 , jak to kompletny analfabeta Stopa, zdawał egzamin
mistrzowski w zawodzie kotlarza-sam egzamin ze znajomości zawodu
zdał, bo się na tym znał od dziecka, ale kiedy poddany został egzaminowi
z przedmiotów wymagających znajomości alfabetu i matematyki, szanse
jego zmalały do zera. Wtedy to Stiopa na koniec egzaminu wykrzyknął:
niech żyje towarzysz Stalin! I co zdał.
Następną specjalizacją rosyjskich Lowarów, szczególnie po 1952 roku
było organizowanie spółdzielni kotlarskich cyt. „...Cyganie zamieszkujący
na stałe na terenie m. Warszawy nie trudnią się wróżbiarstwem lub żebractwem,
trudnią się natomiast zawodowo pobielaniem kotłów i innych naczyń,
pracując indywidualnie, względnie jako zrzeszeni w spółdzielni pracy
„Nowe Życie”; …jeżeli chodzi o większe skupisko stale osiadłych Cyganów
wymienić należy grupę złożoną z 63 osób, zamieszkałą w Raszynie. Członkowie
tej grupy zatrudnieni są w spółdzielni „Romen” specjalizującej się
w produkcji blaszek do papiaków i suszarek kuchennych... 19 ”
Powstawały jak grzyby po deszczu Nowa Droga, Romen, Nowe Życie
i inne w Lublinie, Warszawie, Łodzi i w wielu miastach. W notatce służbowej
charakteryzującej środowisko cygańskie, znajdujące się na terenie
miasta województwa warszawskiego PWRN Nr D 947/S/XXI z dnia 16
sierpnia 1963 roku czytamy: „Brzeziński utworzył własną spółdzielnię pod
nazwą „Nowe Życie” zajmującą się pobielaniem kotłów i innych naczyń.
Warsztat spółdzielni zorganizowany został w jednym z pomieszczeń obok
budynków mieszkalnych, w sposób bardzo prymitywny, ale za to niezależny
od administracji polskiej”.
Ówczesne władze od gminnych do centralnych włącznie z przychylną
życzliwością odnosiły się do „socjalistycznej postawy” Romów, zrzeszają-
17
Rosyjscy Lowarzy
18
Relacja Karola Parno Gierlińskiego
19
Komenda Główna Policji Obywatelskiej L.dz.AD-873/63 z dnia 27 sierpnia 1963 roku
Elżbieta Alina Jakimik - Romowie
23