Romowie. Koczownictwo, osiadły tryb życia - ZwiÄ zek Romów ...

1. Akcja przymusowego osiedlania - reakcja środowiska romskiego
Teoretycznie za datę graniczną zmieniającą sytuację Romów w Polsce,
należałoby przyjąć 24 marzec 1964 roku, ale praktycznie pomimo represyjnego
charakteru zarządzeń towarzyszących, nie spełniła żadnej pozytywnej
roli, jakiej jej twórcy sobie przypisywali. Pomimo zaangażowania znacznych
sił i środków, nawet pod względem policyjnym, nie zdołano osiągnąć
nic, poza demonstracją siły, co w państwie totalitarnym nie było żadnym
sukcesem. Akcja ta miała między innymi odizolować od pozostałych Romów,
ludzi uznawanych przez władzę państwową, za szczególnie wrogich
procesowi produktywizacji Romów, czyli tak zwanych przywódców taborowych.
Podaję fragment pisma archiwalnego, który jest dowodem błędnego
wzorca określającego stosunki społeczne wewnątrz taborowe cyt.
„…istnieje jeszcze duże zacofanie (ogół cyganów to analfabeci), w poszczególnych
taborach panuje ustrój, w którym widoczne są szczątki dawnego
systemu patriarchalnego. Na czele każdego taboru stoi wójt, ponadto istnieje
jeszcze tzw. „król:”, sprawujący władzę zwierzchnią nad wszystkimi
cyganami. Charakterystyczny jest fakt, że cyganie piastujący wszelkiego rodzaju
funkcje wykorzystują je w celu wyzyskiwania swych podwładnych ”.
Nie zawsze jednak tak zwani wójtowie, dysponenci książek meldunkowych
danego taboru, cieszyli się autorytetem w swojej grupie i mieli jakikolwiek
wpływ na zachowania pozostałych członków swojej grupy. Dla
celów porównawczych przeprowadziłam wywiad z byłym koczownikiem
Karolem Parno Gierlińskim z plemienia Sinti, z którego wynika zupełnie
odmienna interpretacja, niż w cytowanym dokumencie urzędowym. Zapytałam:
z materiałów archiwalnych wynika, że wójtowie, przywódcy taborowi
przez władze byli uznawani za przeciwników osiedlenia Romów
i torpedowali wysiłki ówczesnych władz - cyt. „jest to zupełne nieporozumienie,
bez podania definicji, kogo ówczesna władza uznawała za wójta,
bo oficjalnie za wójtów w oczach MO i urzędów uznawano dysponentów
tzw. książek taborowych, czyli książek meldunkowych, aktualizowanych
w każdym nowym miejscu pobytu. Nie przekładało się to automatycznie na
jakiekolwiek umocowania środowiskowe takiego wójta. Najlepiej określa
to, powtarzane w taborach porzekadło „że taki, czy inny, może być wój-
Komenda Główna Milicji Obywatelskiej Warszawa, Nr pisma EE-349/55 z dnia 6 kwietnia 1955 r.
Notatka w sprawie paszportyzacji ludności cygańskiej do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych.
Elżbieta Alina Jakimik - Romowie