Romowie. Koczownictwo, osiadły tryb życia - ZwiÄ zek Romów ...

konkretnej odpowiedzi, bo takiej, czy takiego nie spotkano, to do roboty
zaprzęgano nasze wróżki, aby ewentualnie one znalazły odpowiedź. One
dawały nadzieję, a druga strona dzieliła się z nami swoimi dobrami, jak
jajka, mięso czy przysłowiowe kury. No i ku zadowoleniu naszych moczymordów
bimber. To byli biedni ludzie, ale szczerzy. Podobnie było w tej wsi,
z tą tylko różnicą, że wśród miejscowych mieszkańców kilka osób mówiło
po romsku. Dla mnie było zupełnym zaskoczeniem, bo niby nasi, ale i tak
ich dialekt przeplatany słowami ukraińskimi i strój, w szczególności kobiet,
zupełnie inny, chłopski. A już kompletnie zgłupiałem, kiedy te niby nasze, bo
mówiące romanes, kobiety kazały sobie wróżyć. Oni i my Romowie, ale byliśmy
wzajemnie dla siebie egzotyczni. My dla nich w kolorowych strojach
i powiedzmy trochę głośni i oni tacy, jacyś szarzy i wyciszeni. Z rówieśnikami
łatwo nawiązaliśmy kontakt i następowała konfrontacja, porównywanie
dialektów. Oni na nogi mówili pindre, a na psa rikono. Z trudem,
ale można ich było zrozumieć. Potem, często kiedy wypadła nam tamtędy
droga, zatrzymywaliśmy na dzień, dwa a czasem i dłużej w Gwdzie Wielkiej.
Starsi częściowo powymierali, a młodzi, moi rówieśnicy i młodsi albo
zapomnieli, względnie wstydzili się mówić po romsku. Chociaż zawsze, jako
starzy znajomi przychodzili do naszego obozu, lecz poza romskmi korzeniami,
które nas łączyły, byliśmy z różnych światów. Jakie poplątane były ich
losy najlepiej świadczy historia Janka. Wtedy go poznałem miał już ponad
czterdzieści lat, co dla mnie osiemnastolatka, wydawał się człowiekiem starym.
On to w czasach walk prowadzonych w Bieszczadach, służył w wojsku
w niesławnej jednostce Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego i tam dał
się poznać, jako gorliwy żołnierz, można powiedzieć nadgorliwy w zwalczaniu
ukraińskich partyzantów. Jego losy z tamtego wojskowego okresu
są opisane w książce Jagielskiego „Ognie na bagnach”. Po zwolnieniu do
cywila, odszukał swoją rodzinę i okazało się, że oni też potraktowani jako
Ukraińcy i pomimo że byli Romami zostali wysiedleni do Gwdy Wielkiej.
Janek pracował, jako grabarz na miejscowym cmentarzu. Wiadomo, że
Romowi nie wolno takiej pracy wykonywać, ale oni tych zasad nie znają,
a teraz nawet jak o tym wiedzą, całą tradycję, tak bardzo ważną dla nas
koczowników, nie akceptują. Żyją tak, jak ich nie romscy sąsiedzi.”
Poza tymi dwoma podziałami, jakie dokonały władze powojenne, kiedy
to jednych z pietyzmem, zaś drugich potraktowano z pełną bezwzględnością,
byli inni właściwie pozostawieni w spokoju, chociaż to byli wszyscy
34 Elżbieta Alina Jakimik - Romowie