1 Rad Cigani i Psi - Zoran Todorovic

svjedočenja. Ako za muslimana svjedok svjedoči, ako uspijeva privesti
riječi nemogućnosti govorenja – ako je dakle musliman predstavljen kao
integralni svjedok – tada je negacionizam odbačen u vlastitom temelju.
Kod muslimana naime nemogućnost svjedočenja nije više samo lišenost,
nego je postala realna, egzistira kao takva. Ako preživjeli ne svjedoči o
plinskoj komori ili Auschwitzu, nego za muslimana, ako govori polazeći
samo od nemogućnosti govorenja, tada njegovo svjedočenje nije moguće
negirati. Auschwitz – ono o čemu nije moguće svjedočiti – jest apsolutno
i nepobitno dokazan. To znači da tvrdnje ’svjedočim za muslimana’ i
’musliman je integralni svjedok’ nisu ni konstativni sudovi ni govorni aktovi,
niti pak izjave u Foucaultovu smislu, prije izražavaju da je govor moguć
jedino preko nemogućnosti, i na taj način označavaju zbivanje jezika kao
događaja neke subjektivnosti. [kurziv T.Đ.]” 26
Todorović je „autor”, odnosno svedok par excellence. Ali, to opet ne znači
da je on nekakav „oblik života” koji svedoči o političkoj moći. To znači da
autor-svedok omogućava vidljivost onima koji su ugroženi/„muslimizirani”.
Todorović ne pribegava spektaklu, šoku (iako je šok možda i neizbežan
u odnosu na teme kojima se autor posvećuje), pastišu, citatnosti,
parodiji ili eklekticizmu u poststrukturalističkim okvirima poput NSK
arhivara. Todorović omogućava govor subjekta koji su preživeli političko
„muslimiziranje”. Dok NSK kolektiv, poput arhivara pokazuje kako se Istina
oblikuje, nastaje, Todorovića zanima Realno „muslimana” ili Drugog čija
egzistencija nije posredovana simboličkom Istinom. 27
U okvuru grupe IRWIN zajednica NSK je koristila strategije lažnog
predstavljanja, koju je teorijski uobličila Grizelda Polok na koju se poziva
Gržinićeva. Strategija lažnog predstavljanja generiše značenje odsustvom
objekta, odnosno referenta. To je svojevrsni postmodernistički koncept koji
je Borijar artikulisao u svojoj čuvenoj knjizi Simulacija i simulakrum. Ovaj
princip je prepoznat u projektu IRWIN grupe s kraja ’80-ih godina koji nosi
naziv Četiri godišnja doba. Četiri godišnja doba je instalacija sastavljena
od četiri slike portreta ženskih lica karakterističnih za tradiciju nacionalsocijalističke
ikonografije koja su postavljena iznad vrata. Granice ženskih
lica su izbrisana i na njihovo mesto su naslikana lica članova grupe Lajbah.
Slike su određene morbidnošću, cinizmom i efektom manirizma kojima se
aludira na predvidljivost same poetike negovane u nacističkoj kulturi. Kao
što je pokazano poređenjem arhivara i svedoka, u Todorovićevim radovima
ne postoji instanca simulacije, odsustvo referenta, već je akcenat na
samom subjektu o kome se svedoči ili koji u svoje ime svedoći događajem.
Pored navedenih postmodernističkih strategija kolektiva NSK, relacija koju
članovi grupe uspostavljaju prilikom izvođenja subjektiviteta teorijski je
artikulisana kao nadidentifikacija. Nadidentifikacija je radikalna, svesna
i preterana identifikacija sa određenim režimima moći i vlasti, čime se
dešava prekoračenje okvira fantazme kojim se subverzivno deluje na
totalitarni ideološki „ritual” tako što se on podvrgava doslovnoj i izraženoj
repeticiji koja dalje otkriva specifičnu veza vlasti sa totalitarizmom čak
i kada se čini da vlast pripada demokratskoj orjentaciji. Ova preterana
identifikacija služi kao strategija kako bi se pokazalo ono o čemu svi
znaju, ali ne izgovaraju u javnosti. Žižek je nadidentifikaciju objasnio kao
prelaženje temeljne fantazme i kao oslonca same realnosti. Da bi vlast
delovala i da bi se održala kao društveni segment, ona se mora osloniti na
funkciju režiranja fantazme. Funkcija fantazme deluje na način opscenih
praksi koje se ne podudaraju sa zastupanim, javnim i prezentovanim
praksama upravljanja. 28
Sprovođenje nadidentifikacije u projektu „Cigani i psi” bi okvirno izgledalo
ovako. Todorović se prerušava u političara, odlazi u romsko naselje koje se
po naredbi gradskih vlasti ruši bagerima i to mesto proglašava Muzejom
romske kulture. Namerno referiram na događaj kada su demokratske
vlasti u Beogradu zajedno sa predstavnicima krupnog kapitala organizovali
međunarodnu sportsku manifestaciju Univerzijada ’09. Tom prilikom
romsko naselje je pretvoreno u logor. Naselje, koje se nalazi u blizini
mesta na kome je izgrađeno „univerzitetsko selo”, bilo je ograđeno žicom
i skriveno reklamnim posterima. Sva romska naselja bila su pod udarom
gradskih vlasti koje su bagarima u više navrata i više lokacija sprovodile
rušenje romskih baraka. Nekoliko meseci kasnije, Skupština grada
Beograda finansirala je otvaranje Muzeja romske kulture na kome je
gradonačelnik Beograda govorio i o tome kako je važno promeniti sliku
u javnosti o Romima jer su oni sastavni deo Beograda, a da je posao
gradske vlade da se izbori protiv diskriminacije, te da je urađeno dosta
toga na poboljšanju položaja romske manjine. 29 Svako ko je pratio slučaj
16
26 Giorgio Agamben, Ono što ostaje od Aušvica, Arhiv i Svjedok, (Homo sacer III),
Antibarbarus, Zagreb, 2008, 115, 116.
27 Žižek, Slavoj, „Musliman”, Manje ljubavi, više mržnje, Beogradski krug, Beograd, 2001,
103-113, 103.
Efekti i konsekvence Denkverbot-a: Hoćemo li
zvati umetnike na „informativni razgovor”
17
28 Marina Gržinić, „Pank: strategija, politika i amnezija”, Etetika kibersvijeta i učinci
derealizacije, Multimedijalni institute, Zagreb, 2005, 213.
29 Videti: http://www.pressonline.rs/sr/vesti/beograd/story/84020/%28VIDEO%29+U+Beo
gradu+otvoren+Muzej+romske+kulture.html, posećeno 4. 03. 2011, u 22:56h.
Efekti i konsekvence Denkverbot-a: Hoćemo li
zvati umetnike na „informativni razgovor”