26 Styl ŻyciaPRYMAS POLSKI – HISTORIA TYTUŁU19 grudnia 2009 r. tytuł Prymasa Polski ma wrócić do arcybiskupa gnieźnieńskiego.Abp Muszyński na pytanie, czy ma szansę uzyskać ten zaszczytny tytuł,odpowiedział: Jeśli, to tylko sym bolicznie, jeśli dożyję. Dodał, że nie jest to żadnenovum, gdyż tytuł Prymasa Polski nigdy Gnieznu nie został odjęty. Niemal wszyscyarcybiskupi gnieźnieńscy nosili tytuł Pryma sa Polski. Wyjątkiem był okresnarodowej niewoli, kiedy to z ra cji politycznych tytuł ten bywał kwestionowanyprzez zaborców. Prymasem Polski nie był np. abp Florian Stablewski.Abp Józef Glemp został miano wany PrymasemPolski w 1981 r., jako arcybiskupmetropolita gnieź nieński. Później ten tytułzostał mu zachowany, mimo że na skutekreformy administracyjnej Kościoła w Polscew 1992 r. jego jurysdykcja została ograniczonado metropolii warszawskiej. DecyzjąStolicy Apo stolskiej kard. Glemp zachowujetytuł Prymasa do ukończenia 80. rokużycia, tj. do 18 grudnia 2009 r. Po tej dacietytuł Prymasa Polski powróci do arcybiskupagnieźnieńskiego. Warto przypomnieć,że kard. Glemp pełni tę funkcję wyłączniejako „ku stosz relikwii świętego Wojciecha”w Gnieźnie. Arcybiskupi gnieźnieńscyjako metropolici uważani byli przez wiekiza najwyższych dostojników całego Kościołapolskiego. Nazy wano ich niekiedy „arcybiskupamipapieskimi”. Do ich kościelnychprerogatyw należało zatwierdzanie wyborubiskupów z terenu metro polii (nawet w XIVi XV w., gdy ingerencje królewskie w tesprawy były już daleko posunięte), odbieranieod elektów przysięgi wierności, wizytowaniepodległych im diecezji (po raz ostatniw dziejach uczynił to abp J. Łaski,wizytując w 1518 r. diecezje: wileńskąi miedziwiecką), zwoływanie synodówprowincjonal nych, czuwanie, by podleglibiskupi odbywali synody diecezjalne, prawokarania podległych biskupów.Prymas Polski, abp Józef Glemp wziął udział w uroczystej inauguracji rokuakademi ckiego 2006/2007 w WATW zakresie sądownictwa ko ścielnegostanowili drugą instancję dla podległychdiecezji. Do metro politów gnieźnieńskichnależała troska o kult liturgiczny, która obejmowaław czasach nowożytnych wprowadzenierzymskich ksiąg liturgicznych,sprawy beatyfikacji i kanonizacji polskichświętych oraz wyznaczanie ich świąt. Niektórzyarcybiskupi dokonywali kodyfikacjiprawa kościelnego, które obowiązywałow całym Królestwie. Pod nieobecnośćnuncjuszy powie rzano im przeprowadzanieproce sów informacyjnych kandydatówna biskupstwa.Abp Mikołaj Trąba uzyskał na so borzew Konstancji (1414-18) tytuł Prymasa Polskidla siebie i swoich następców. W zakresuprawnień prymacjalnych wchodziło prawozwoływania synodów prymacjal nych, nazywanychw XVII w. „syno dami narodowymi”i przyjmowanie apelacji od sądów kościelnychz całego Królestwa, łącznie z metro poliąlwowską (założoną w 1375 r.). Znakomitąwiększość przywilejów, o których będziemowa później, związanych z tym tytułem,nadało prymasom prawo polskie. Kolejnągodnością arcybiskupa gnieźnieńskiego byłtytuł „legata urodzonego” (legatus natus SedisApostolicae). Uzyskał go abp Jan Łaski podczasSoboru Laterańskiego dla siebie i swoichnastępców. Od założenia metropolii gnieźnieńskiejarcybiskupi posiadali wyjątkowąpozycję polityczną w państwie. Byli przedewszystkim koronatorami królów polskich,także po przeniesieniu w 1370 r. koronacjiz Gniezna do Krakowa. W 1375 r. legat papieski,by wyklu czyć ewentualne nieporozumieniaw przyszłości, przyznał arcybi s-kupom gnieźnieńskim wyłączne prawo koronacji.Później przywilej ten potwierdzilikrólowie polscy: Kazimierz Jagiellończykw 1451 r., Zygmunt I w 1512 r. i ZygmuntAugust w 1550 r., Stolica Apostolska w 1589 r.i 1675 r. oraz konstytucje sejmowe z lat 1633,1641, 1736.Dalszym przywilejem było bło gosławieniekrólewskich związków małżeńskich, koronowaniekrólo wych oraz prowadzeniepogrzebów króla i członków jego rodziny.Do uprawnień natury gospodarczej nadanycharcybiskupom przez władców polskichnależało: prawo bicia monety udzielonew 1<strong>28</strong>4 r. i potwierdzone w latach 1<strong>28</strong>6, 1564i 1666 (żadna moneta przez nich wybitanie jest jednak znana), prawo zakładaniamiast, lokowa nia ich na prawie niemieckimlub średzkim oraz ustanawianie w nichtargów i jarmarków (potwierdzone przywilejemZygmunta Augusta w 1550 r.).Od czasów Kazimierza Wielkiego mieli wieleprzywilejów sądowych, m.in. prawo stawaniaprzed jakimkolwiek sądem Kró lestwa,składanie przysięgi przez pełnomocników,prawo powództwa w sprawach spornycho granice dóbr itd.Od najdawniejszych czasów arcy biskupgnieźnieński i – od XV w. – Prymas Polskibył pierwszą w Polsce po królu osobą. Jakosenator zajmo wał pierwsze miejsce po królui nie wolno mu było ustępować go nawetnuncjuszom. Gdy abp J. Wężyk to uczynił,został publicznie skarcony w konstytucji sejmowejz 1607 r. Miał ponadto obowiązekupomi nania króla, gdy ten przekraczał prawo.Prawa arcybiskupa – prymasa sięgałytak daleko, że pod nieobec ność króla,w nagłej potrzebie mógł zwoływać sejm(zrobili to m.in. S. Karnkowski w 1594 r.,J. Wężyk w 1633 r.).Od czasu rozbiorów arcybiskupignieźnieńscy utracili wszelkie pra wa polityczne.W Polsce Odrodzonej godność PrymasaPolski została przywrócona. W czasach,kiedy nie było w Polsce konkordatu,tj. umowy międzynarodowej ze StolicąApostolską, a więc również nie było przedstawicielaWatykanu w Polsce zwanegonuncjuszem, jego obowiązki spełniał PrymasPolski.ks. kpt. dr Witold MachKapelan WATFot. Grzegorz Rosiński
Styl Życia27NAJOFIARNIEJSIHonorowe krwiodawstwo jest bardzo przydatnym instrumentem procesu wy-chowawczego. Wyrabia takie cechy charakteru, jak szlachetna, bezinteresownapostawa, gotowość niesienia pomocy potrzebującym, a także odwaga – podkre-ślano 4 lutego br. podczas spotkania podsumowującego miniony, dwudziestyjuż rok działalności Klubu Honorowych Dawców Krwi przy Wojskowej Akade-mii Technicznej.Fot. Grzegorz RosińskiW roku 2007 studenci i pracownicynaszej Alma Mater – członkowie KlubuHDK przy WAT oddali 229,5 litra krwi(510 oddań) oraz 4,8 litra osocza (8 oddań),co dało w sumie 234,3 litra tego cennegoleku. Krew oddawano przede wszystkimw Wojskowym Centrum Krwiodawstwai Krwiolecznictwa w Warszawie, a takżew Centrum Zdrowia Dziecka w Międzylesiu,w Zakładzie Krwiodawstwa Szpitala KlinicznegoMSWiA oraz w innych punktachkrwiodawstwa.– W porównaniu z rokiem poprzednimpoprawiliśmy wynik o 64 litry. To naprawdębardzo dużo! Cieszymy się, że akcje organizowaneu nas na miejscu, tj. w PrzychodniLekarskiej WAT, dają tak wspaniały rezultat.Wszyscy, zarówno studenci cywilni, jaki podchorążowie oraz kadra dydaktyczna,korzystają z tej okazji i pomagają innym,dając im cząstkę siebie. W imieniu chorychi ich rodzin serdecznie dziękuję wszystkimtym, którzy odpowiedzieli na osiemapeli dotyczących oddawania „krwina ratunek” – mówi prezes Klubu HonorowychDawców Krwi przy WAT, ppłk rez.dr Wiesław Młodożeniec. – Nie byłobyudanych akcji, gdyby nie doskonała organizacjadziałań zespołów pobierającychkrew. To dzięki pracownikom WojskowegoCentrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwaw Warszawie możemy oddać krew na terenieuczelni, nie tracąc cennego czasu na dojazddo stacji krwiodawstwa. Z tego miejscachciałbym za to podziękować dyrektorowiWCKiK, płk. lek. Adamowi Olszewskiemuoraz mjr. lek. Dariuszowi Blinowskiemui jego ekipie – dodaje.Akcje poboru krwi i osocza odbywałysię średnio co 2 miesiące, a od września2007 roku – ze względu na nowy rocznikpodchorążych – co miesiąc. O fakcietym Klub HDK przy WAT informował,zamieszczając ogłoszenia m.in. w „GłosieAkademickim”, w Intranecie na stronie internetowejAkademii oraz stronie WydziałuInżynierii Lądowej i Geodezji. Niebagatelnąrolę odegrał też przekaz ustny.Najofiarniejszymi krwiodawcami 2007roku, których uhonorowano nagrodamirzeczowymi, okazali się: Maciej Józefaciuk,Wiesław Młodożeniec, BartłomiejTywoniuk, Jan Kelner, Sebastian Świątek,Paweł Żałoba, Łucja Staroszczyk, PrzemysławCabaj, Marcin Kołodziejski,Krzysztof Król, Paweł Krynicki, WojciechKubica, Michał Nadolski, Tomasz Ogrodnik,Paweł Perkowski, Mariusz Sakowski,Jarosław Sieczka, Piotr Żałoba, JarosławZelkowski, Agata Jędrys, MalwinaLiszewska, Iwona Stanisławska, AnetaTerminy akcji HDK w roku 2008w WAT26 marca godz. 14.00-18.0016 kwietnia godz. 14.00-18.00<strong>28</strong> maja godz. 14.00-18.0018 czerwca godz. 14.00-18.0010 września dla Kursu PodstawowegoSzkolenia Wojskowego8 października godz. 14.00-18.0019 listopada godz. 14.00-18.0010 grudnia godz. 14.00-18.00Miejsce akcji:Przychodnia Lekarska WAT(pierwsze piętro, za rejestracją)Woźniak, Marek Adamiak, Łukasz Antoniewicz,Sebastian Beim, Grzegorz Butrym,Krzysztof Chlebicki, Mariusz Dundziak,Michał Frant, Mariusz Gontarczyk,Przemysław Jarema, Konrad Kobyliński,Jarosław Kowalewski, Grzegorz Kowalik,Damian Macios, Zbigniew Mleczko, MaciejMroczkowski, Mariusz Puszko, DanielNapłoszek, Paweł Siergiejuk, TymoteuszTrocki, Michał Tyra, Maciej Tyszko,Michał Szlachta, Maciej Wołyniec,Daniel Wołkowicz, Katarzyna Banasik,Elżbieta Burek, Karolina Półrola, EdytaZawistowska, Paweł Banach, Karol Czuba,Dariusz Gołofit, Marcin Górzyński,Jacek Kapałka, Przemysław Kuczek, MateuszLeśniak, Michał Łagowski, MichałRatyński, Adam Rudnicki, Mateusz Stanisz,Jakub Staszak, Bartłomiej Szewczyk,Bartosz Walczak, Łukasz Wojciechowski,Sylwester Zieliński.Wszystkich zainteresowanych honorowymkrwiodawstwem informujemy,że pełną krew można oddawać – stosującodpowiednie przerwy – tylko 4 razy w roku.Osocze można oddawać co miesiąc.Elżbieta Dąbrowska