S. 28 S. 28 - Wojskowa Akademia Techniczna

32 HobbyCO NOWEGO W JĘZYKU POLSKIM?WYBRANE ZASADY PISOWNIJęzyk służący porozumiewaniu się nie jest skostniałą strukturą, lecz ulegazmianom wynikającym z rozwoju społeczeństwa posługującego się nim. In-stytucją „opiniodawczo-doradczą w sprawach używania języka polskiego”(art. 12, pkt. 1 Ustawy o języku polskim) ) jest Rada Języka Polskiego. Zakresemswego działania obejmuje wszelkie sprawy dotyczące używania i rozwoju ję-zyka polskiego. Jednym z ważniejszych jej zadań jest ustalanie zasad polskiejortografii i interpunkcji. W artykule przedstawię najważniejsze ustalenia Rady(uchwały ortograficzne) z ostatnich lat. Dla przejrzystości materiału poszcze-gólne zagadnienia omówię w punktach.1. Nie z imiesłowami przymiotnikowymipiszemy razem, np. niemający, nienapisany,niewydane, niezapłacone. Dotychczasobowiązywało rozróżnienie wynikająceze znaczenia czasownikowego lub przymiotnikowegodanego imiesłowu zaprzeczonego.Pisaliśmy więc: Niezapłacone rachunkikrzywd (cecha stała, znaczenie przymiotnikowe)oraz Nie zapłacone rachunki za gaz(cecha tymczasowa, trzeba bowiem rachunkizapłacić, czyli wykonać czynność, a więcznaczenie czasownikowe).2. Słowa wchodzące w skład nazw witryninternetowych piszemy wielką literą,z wyjątkiem spójników i przyimków występującychwewnątrz tych nazw. Jeśli naz wasię nie odmienia, wielką literą należy zapisaćtylko pierwszy wyraz, podobnie jaktytuły czasopism, np. „Przegląd Wojsk Lądowych”,ale „Dookoła świata”. W przypadkupodtytułów czasopism i tytułów jednorazowychdodatków do gazet wielką literąpisze się tylko pierwszy człon nazwy (jakw tytułach książek).3. Nazwy języków programowania, programówi systemów komputerowych bezwzględu na to, czy są z pochodzenia wyrazamipospolitymi, czy skrótowcami głoskowymi,piszemy wielką literą, np. Basic,Algol, Windows.4. Uznano za dopuszczalną pisownięwielkiej litery wewnątrz wyrazów będącychnazwami własnymi lub wchodzącychw ich skład, np. Eurocity, WordPerfect.5. W wielowyrazowych nazwach programówtelewizyjnych i audycji radiowychwielką literą piszemy wszystkie wyrazy,oprócz przyimków i spójników, tylko wtedy,gdy nazwa odnosi się do cyklu programów(tzw. bloków), np. Telewizja Edukacyjna,Teatr Telewizji. W innych przypadkachwielką literą piszemy tylko pierwszywyraz, np. Domowe przedszkole, Sportowaniedziela. Użycie wielkiej litery dotyczy takżecykli wydawniczych i wydawnictw seryjnych,np. Biblioteka Narodowa, BibliotekaWiedzy o Prasie.6. Małą literą piszemy nazwy godnościoraz tytułów naukowych i zawodowych,np. prezydent RP, premier, profesor UW, szefSGWP, minister obrony narodowej, dyrektorDepartamentu. Jednak nazwy urzędówjednoosobowych w aktach prawnych piszesię wielką literą, np. akceptuje Prezydent RP,zatwierdza Prezes RM, Rzecznik Praw Obywatelskichma uprawnienia...7. Skróty typu nr (numer) oraz przyimkii spójniki, a także wyrażenia imienia, podwezwaniem, na rzecz, do spraw, przeciwkowewnątrz nazw piszemy małą literą.8. Słowo Internet piszemy wielką literątylko w sytuacji, gdy mamy na myśli nazwęsieci (w tekstach technicznych); małą literąnatomiast wtedy, gdy mówimy o mediumsłużącym do pobierania informacji.9. Nazwy kierunków studiów piszemytak jak tytuły książek, np. Filologia polska,ale wszystkie człony wielką w przypadkuwydziałów i instytutów, katedr, zakładów,pracowni i sekcji, np. Wydział Wojsk Lądowych.10. W wieloczłonowych nazwach zabytkówmaterialnych (nie pisemnych) wszystkieczłony z wyjątkiem spójników i przyimkównależy pisać wielkimi literami, np. MysiaWieża, Krzywa Wieża w Pizie, Drzwi Gnieźnieńskie.W Paryżu stojąca wieża Eifflanie jest traktowana jako takowy zabytek,dlatego wieża jest pisana małą literą, podobniejak wieża Babel. Co zostało zatem uznaneza zabytek materialny, a co nie? Rozstrzygnięciekażdorazowo znajdziemy w słownikuortograficznym (najnowszym).11. Niemieckie litery ü, ö, ä możnaw tekstach polskich pozostawiać bez zmianlub zapisywać jako ue, oe, ae.12. Niemiecką literę ß w tekstach polskichoddaje się przez ss. W uzasadnionychprzypadkach można pozostawić niemieckąpisownię.13. Poprawna forma nazwy listu elektronicznegoto e-mail, potocznie: mejl.14. Połączenie cząstki -lecie i cyfr rzymskichmożna stosować do zapisu złożeńrzeczownika z liczebnikiem wtedy, gdy liczebniknie jest większy niż 39, a więc jeślido zapisu nie trzeba użyć cyfr rzymskichoznaczonych znakami L, C, D i M.Przy okazji uwaga dotycząca połączeńcząstki -lecie i cyfr arabskich. Tylko forma5-lecie, 20-lecie jest poprawna w odróżnieniuod błędnego zapisu np. 5-cio lecie.15. Wyrazy złożone typu klasopracowniaczy klubokawiarnia piszemy łączniebez łącznika.16. W zwrocie imiesłowowym, niezależnieod tego, czy imiesłowy zakończonena -ąc, -łszy, -wszy mają określenia, czy teżsą bez określeń, oddziela się je przecinkiem.Przykładem zdania: Podsumowując,stwierdził, że referaty przyniosły istotne wyniki.Obudziwszy się, o niczym już nie pamiętał.W 2003 r. powstała Komisja Ortograficzno-Onomastycznajako organ Rady JęzykaPolskiego przy Prezydium PAN. KOOdecyduje o poprawnym zapisie wyrazów,rozstrzyga wątpliwości dotyczące pisowni,interpunkcji lub odmiany wyrazów.W tych kwestiach pomaga instytucjom,organizacjom itp. Wprowadziła ona następującezmiany.1. Nazwy geograficzne dwuczłonowepiszemy obecnie z łącznikiem, np. Kraków--Płaszów, Warszawa-Ochota, Krynica-Zdrój,Warszawa-Praga-Północ. Nie dotyczy to połączeń,w których jeden z członów pozostajew związku zgody z głównym członem,np. Nowy Sącz, a także w przypadkunazw: Kolonia Ostrów, Osada Konin,Osiedle Wilga.2. Z dwuznaków literowych rz, sz, czi trójznaku dzi oznaczających jedną głoskępozostawiamy w inicjałach tylko pierwsząliterę, np. R. – Rzepka. Zawsze natomiast zachowujemyw inicjałach Ch., np. Chrystian,Chudy. W inicjałach imion i nazwisk dwuiwieloczłonowych pomija się łącznik (podobniejak w skrótowcach). Poprawny jest zatemzapis: T.D.M. (Tadeusz Dołęga-Mostowicz),Z.K.S. (Zofia Kossak-Szczucka).3. W zapisie liczebników głównychkropka nie jest koniecznym elementemprzynajmniej w przypadku pięcioelementowychliczebników głównych, chociaż w wieluspecjalistycznych kontekstach, zwłaszcza