Sumarlandið - Land og saga

38 • Sumarlandið Sumarlandið • 39Skagafjörður:Matur og menning í fyrirrúmiSkagafjöður hefur veriðmeð blómlegri héruðumallt frá því að land byggðist.Í Skagafirði er hægt aðskoða sögustaði Sturlunguásamt því að gæða sér ákræsingum heimamannasem þeir sækja sjálfir úrfirðinum.Skagafjörður varð strax áfyrstu öldum Íslandsbyggðarhöfuðból. Staða fjarðarinsstyrktist síðan til muna þegarHólar urðu biskupsstóll straxá tólftu öld. Nálægðin við Hóla,sem voru ásamt Skálholti valdamiðjurlandsins, hafði blómlegáhrif á sveitirnar í kring. ÁHólum var til dæmis starfrækturskóli og fyrsta prentsmiðjalandsins var staðsett á Hólum.Í dag er háskóli á Hólum þarsem meðal annars er kenndferðamálafræði sem er í nánumtengslum við sveitirnar í kringvarðandi þróun og kynningu ánýjungum í greininniHólar voru ekki eingöngu aðseturfyrir upphafningu andansað fornu og nýju, heldur einnigmikilla átaka á Sturlungaöld.Á 13.öld sölsuðu ÁsbirningarSkagafjörðinn undir sig. Aðrarvaldaættir hreiðruðu um sigannarstaðar á landinu og laustþeim brátt saman í baráttu umvöldin í landinu. Í Skagafirðinumfóru fram einar nafnkunnustublóðúrshellingar Íslandsögunnar,Örlygsstaðabardagi ogFlugumýrabrenna.Í ágústmánuði árið 1238 varðþar fjölmennasti bardagi Íslandssögunnarað Örlygsstöðumþegar þrjár voldugustu ættirlandsins með um 3000 mannaher börðust um völdin í landinu.Annarsvegar Sturlungar, enhinsvegar sameinaðir Ásbirningarog Haukdælir.Félagið Á Sturlungaslóðí Skagafirði stendur fyrir þvíverkefni að merkja og gera þessasögustaði aðgengilega. Á söguslóðumSturlungu í Skagafirðieru upplýsingaskilti sem greinafrá atburðum og sum staðar eraðstaða til að setjast niður, borðanestið sitt og njóta náttúrunnar.Í boði eru göngu- og rútuferðirá sögustaðina, með leiðsögn, ogfleiri staði sem tengjast þessutímabili. Hópar geta einnigpantað leiðsögn. Einnig hefurverið gefin út bókin Á Sturlungaslóðí Skagafirði sem tilvalið erað kippa með sér á ferðalag umSagafjörðinn. RithöfundurinnEinar Kárason hefur einniggefið út tvær skáldsögur, Ofsaog Óvinafagnað, sem byggja áSturlungu og segja frá atburðunumí Skagafirði á lifandi ognýstárlegan hátt, en Einar fékkeinmitt bókmenntaverðlaun Íslands2008 fyrir Ofsa.Sturlungaöldin er þó ekkiþað eina úr íslenskum sagnaarfisem gerist í Skagafirðinum.Ein magnaðasta afturganga Íslandsögunar,Miklabæjar-Solveigátti samkvæmt sögunniað ganga aftur í Miklabæ íBlönduhlíð. Solveig þessi semvar vinnukona á Miklabæ lagðisvo mikla ofurást á Séra Oddað hún skar sjálfa sig á hálsþegar hún fékk ekki að eigahann. Hún gekk svo aftur ogbirtist fólki í draumi og ekkerthefur til séra Odds spurst síðanhann messaði á Silfrastöðumárið 1786.En Skagafjörður er líka annaðog meira en sögustaður. Þeirsem vilja gera vel við bragðlaukanaá ferð um landið ísumar er sérstaklega bent á aðkeyra hægt og rólega í gegnumSkagafjörð og stoppa sem oftast.Best er að byrja á að minnastá bakaríkið á Sauðrárkróki,en þar eiga að fást bestu snúðarlandsins. Svo góðir eru þeirað brottfluttir Sauðkrækingarfá oftar en ekki senda snúða aðheiman, sé von á einhverjum afKróknum. En matarmenningSkagfirðinga nær lengra en íbakaríið á Sauðárkróki.Skagafjörður er mikið matvælahéraðen þar mætast fjölbreytturlandbúnaður og öflugvinnsla sjávarafurða. Veitingahúsog verslanir leggja sig framvið að kynna fyrir ferðamönnumskagfirskar afurðir og réttiunna úr skagfirskum hráefnum.Þróunarverkefnið MatarkistanSkagafjörður sem unnið erí samvinnu við ferðamáladeildHáskólans á Hólum miðar að þvíað auka þátt skagfirskrar matarmenningarí veitingaframboðiá svæðinu þannig að gestir getinotið gæðahráefnis og upplifaðmenningu svæðisins. Merki Matarkistunnarer ætlað að dragaathyglina að mat sem framleiddurer frá grunni eða að hluta íSkagafirði.Veitingastaðir sem eru þátttakendurí verkefninu sérmerkjaþá rétti á matseðli sem eru aðstærstum hluta úr skagfirskuhráefni. Þar má nefna nautakjöt,rækjur, lambakjöt, hrossakjöt,fisk s.s. þorsk og bleikju,brauð og ost, t.d. mozarellaost.Þarna leiða því saman hestasína bændur, aðilar í ferðaþjónustunniog framleiðslufyrirtæki.Í verslunum í héraðinu ertil að mynda hægt að finna fjölbreyttúrval af skagfirskummatvörum.Gott dæmi um veitingastaðsem vinnur út frá hugmyndinnium að sækja hráefni heimaí hérað er veitingastaðurinnSölvabar á gistihúsinu Lónskotiá Hofsósi, þar sem eldað er úrmatarkistu Skagafjarðar; t.d. úrfiski úr firðinum, fugli úr bjarginu,dýrindis jurtum og grösumúr náttúrunni og aðalbláberjumúr berjalandi Lónkots, sem kitlabragðlaukana.Markmið staðarins er að fólknjóti umhverfisins og neyti ljúffengrarmatargerðarog eigi eftirminnilega stund íLónkoti, en þar gefur einnig á aðlíta myndlist flakkarans SölvaHelgasonar, betur þettur semSólon Islandus. En veitingastaðuriner nefndur Sölvabar í höfuðiðá Sólon.Sölvabar, líkt og margir aðrirstaðir í Skagafirðinum hafaunnið að því undanfarin ár aðþróa hugtakið ”matarferðaþjónusta”,en í því felst að leggjaáherslu á gildi matar sem upplifuná ferðalögum. Hingað tilhafa flestir tengt matarupplifuná ferðalögum um landiðvið sveitta hamborgara í vegasjoppumen fyrir Sagfirðingaer matur annað og meira. Hugmyndinbyggir á ”Slow-Food”hugmyndafræðinni, þ.e umhverfisvænnimatarstefnu sembyggir á verndun staðbundinnamatarhefða og menningu semsett er til höfuðs ”Fast-Food”matarmenningunni sem hefurtröllriðið Vesturlöndum umárabil.Á Hofsósi var einnig verið aðopna nýja og glæsilega sundlaugþar sem hægt er að sitja í pottunumog horfa til Drangeyjar.Þeir hörðustu geta jafnvel látiðsig dreyma um Drangeyjarsundí anda Grettis, en það er meðerfiðustu sundleiðum landsins.Á Hofsósi er einnig Vesturfarasetriðá Hofsósi sem var stofnað1996 til heiðurs Íslendingumsem fluttust til Norður Ameríkuá árabilinu 1850-1914. MarkmiðSetursins er að segja sögufólksins sem fór og efla tengslinmilli afkomenda þeirra ogfrændfólksins á Íslandi. Vesturfarasetriðbýður upp á fjórarsýningar í þremur húsum aukættfræðiþjónustu, bókasafn,íbúð fyrir fræðimenn og fleira.Sýningar Setursins varpa ljósiá erfiða stöðu fólksins í landinuog skýra ákvörðunina umað flytjast búferlum til Vesturheims.Gestir Setursins fátækifæri til að afla sér upplýsingaum málefnið og fræðastaf starfsfólki og sérfræðingumsem starfa á Setrinu.