Konflikti i Kosov‘s Ð Pasojat p‘r Mjedisin & Vendbanimet civileZakonisht, problemi i ndotjes së ajrit studjohet nga Instituti i Shëndetit Publiktë Novi Sadit dhe matjet kanë vazhduar edhe gjatë konfliktit. Në dispozicion tëekspertëve të BTF u vunë disa të dhëna paralajmëruese. Si rezultat i zjarreve, pasgoditjeve nga ajri, në disa pjesë të Novi Sadit dhe në rajonet përreth u përqëndruandyokside të squfurit, së bashku me disa qindra µg/ m 3 , djegur gjatë këtij procesi.Megjithatë, përqëndrime të tilla, me sa duket nuk vazhduan më tepër se disa orë,derisa zjarret zgjatën relativisht një kohë të shkurtër dhe drejtimi i erës ishte indryshëm. Për disa kohë, ka mundësi që përqëndrimet të kenë kaluar normat e rekomanduaratë cilësisë së ajrit. Gjatë periudhës së konfliktit, autoritetet shëndetësore urekomanduan njerëzve të Novi Sadit që të lanin mirë ushqimet dhe të mos haninushqime të transportuara nga depo të lerosura.Është njoftuar se u dogjën ose u derdhën rreth 73.000 ton nafte bruto. Ekspertëtlokalë vlerësojnë se 90% ishte djegur, ndërsa pjesa tjetër u derdh në kanalet mbledhësetë ujrave nëntokësore ose në tokë.U njoftua se Danubi ka qënë shumë i infektuar, menjëherë pas sulmeve ajrore, sirezultat i rrjedhjes së naftës bruto dhe të produkteve të naftës, nëpërmjet sistemitmbledhës të ujrave nëntokësore të rafinerisë. Kryeinxhinjeri i rafinerisë u thaekspertëve të BTF se ishte shumë e vështirë të vlerësohej sasia e vërtetë e naftës dhe eprodukteve të naftës, e derdhur në Danub, por rreth 130 tonë naftë u rimor nga stacionii pompës së ftohjes së ujit, në rrjedhën e kanalit të ujrave nëntokësore. Gjatëkohës së konfliktit, u ndalua peshkimi në të gjithë rajonin e Vojvodinës.Inspektimi i zonës në korrik, nga ana e misionit BTF, tregoi se kanalet e rezervuarevetë rafinerisë ishin mbushur me naftë bruto dhe produkte nafte. Në rajonin e stokimit, nëtokë mund të shihej naftë bruto, si rezultat i derdhjes së rezervuareve të dëmtuar, ndërsadisa blloqe prej betoni nën rezervuaret janë të çara dhe të thyera. Gjithashtu mund të shihejnaftë në disa kratere me dhé dhe ujë, të hapura nga bombat, në pjesën qendrore tëTakim me drejtuesit e rafinerisë së naftës në Novi SadFoto: BTF4 6 47
<strong>5K</strong>onkluzionet kryesore t‘ Misioneve Teknike t‘ BTF dhe t‘ Grupit t‘ vler‘simitkompleksit. Gjithashtu, inspektimipamor u bë në një pellg të vogël pak tëthellë, në një rajon afro 30 m jashtëkompleksit të rafinerisë, në drejtim tëpuseve të filtrimit të brigjeve tëDanubit. Në sipërfaqen e pellgut nukmund të dallohet asnjë shtresë e hollënafte dhe flora e ujit dhe fauna dukentë paprekura. Në të njëjtën kohë, nukkishte infektim të dukshëm me naftëtë brigjeve të lumit apo sipërfaqes sëujit, pranë puseve të filtrimit të brigjeve.Një zëdhënës i drejtorisë sëimpiantit të ujit të qytetit u tha Duke marrë mostra të tokës në Novi Sadekspertëve të BTF se qysh kur nisi kykonflikt, të tetë puset e filtrimit pranë rafinerisë kishin siguruar 60% të ujit të pijshëmtë Novi Sadit. Prerja e kanalizimeve nëpërmjet Danubit donte të thoshte se bregu idjathtë ishte izoluar nga punimet e pastrimit; uji i burimeve në anë të lumit nuk mundtë pastrohej dhe 50.000 qytetarë nuk morën ujë, për një kohë të gjatë, nëpërmjet tubacionit.Menjëherë pas bombardimit të rafinerisë, si masë parandaluese u mbyllën dy ngaburimet më të afërta. Gjithashtu u morën masa për të pastruar 13.000 m 2 tokë rrethburimeve, dhe më vonë u rihap një nga burimet e mbullyra. Gjatë misionit të BTF nëgusht, Instituti bashkiak i Shëndetit Publik njoftoi se një burim mbetej i mbyllur, sirezultat i nivelit “ pak të lartë „ minerar të naftës.Më 23 gusht, BBC, Shërbimi Botëror foli për një raport të agjencisë jugosllavetë lajmeve, ku pohohet se rafineria e Novi Sadit e kishte rifilluar prodhimin e kufizuartë kerozenit dhe diezelit, për t’u përdorur në shkolla, spitale dhe bujqësi.Foto: BTF■ Mostrat e BTF dhe rezultatet (shih hartën nr. 11)Gjatë misionit të BTF për Qendrat Industriale, u morën mostra të gazit tokësor dhe/ ose mostra të ujrave nëntokësore në tetë vendndodhje të ndryshme, brenda dhejashtë kompleksit të rafinerisë së naftës. Analiza tregoi se dy nga mostrat e ujrave nëntokësoredhe një nga mostrat e gazit tokësor, të marra nga kompleksi i rafinerisë,përmbanin nivele shumë të larta hidrokarboni avullues, duke dëshmuar praninë enivelit të naftës në ujrat nëntokësore. Mostra të tjera, të marra brenda dhe rreth kompleksit,dëshmuan për nivele më të ulëta të hidrokarbonit avullues.Gjithashtu u morën mostra të ujrave nëntokësore, nga sasia e ardhur në galerinëe infiltrimit, sa më pranë impiantit të filtrimit të ujit, të mbetur pranë rafinerisë, dhenga sasia e derdhur nga tubacioni që merr ujë në galeritë e filtrimit të uzinës, tekshpërndarësi i ujit komunal, për filtrim. Analiza e tyre dëshmoi për nivelin e ulët aposhumë të ulët të infektimit të ujrave nëntokësore, nga hidrokarboni avullues.