44 • SuðurlandÆvintýraheimur fjallannaHjá Útivist geta allir sem á annað borð geta gengið fundið þjálfun <strong>og</strong> ferðir við sitt hæfiFélagið Útivist var stofnað ímars 1975 <strong>og</strong> hefur frá þeimtíma boðið félögum sínum <strong>og</strong>öðrum upp á fjölbreyttar <strong>og</strong>skemmtilegar gönguferðir, alltfrá léttum gönguferðum uppí erfiðar fjallgöngur. Og alltafer möguleikunum að fjölga,því nú eru starfandi bæðihjólaklúbbur <strong>og</strong> jeppaklúbburinnan félagsins.Framkvæmdastjóri Útivistar erSkúli H. Skúlason <strong>og</strong> segir hannáhugann á gönguferðum stöðugtaukast, einkum hafi aukningin veriðáberandi síðastliðin fimm til tíu ár <strong>og</strong>bætir við: „Kannski er aukin umræðaum umhverfismál einn af þeimþáttum sem mest áhrif hafa.“ En þaðer ekki bara áhugi á gönguferðum<strong>og</strong> hálendi Íslands sem hefur aukist,heldur hefur framboð á ferðum líkaaukist til muna. Á þeim þrjátíu <strong>og</strong>fimm árum sem félagið hefur starfaðhefur einnig verið mikil uppbyggingá aðstöðu, til dæmis byggingu skála<strong>og</strong> slíku.Fjölbreytt framboð <strong>og</strong> kostirfélagaðildarÞað er óhætt að segja að framboðferða hjá Útivist í sumar sé aðvanda bæði fjölbreytt <strong>og</strong> spennandi.„Inn að fjallabaki erum við meðFimmvörðuháls, Laugavegsferðir,Sveinstinda <strong>og</strong> Skælinga <strong>og</strong>Strútsstíg,“ segir Skúli. „Það má segjaað við séum með ferðir á þessar leiðirí allar helgar í allt sumar. Þetta erutrúss- <strong>og</strong> gistiskálaferðir sem takaýmist fjóra eða fimm daga. Síðanerum við með nokkrar bakpokaferðir,þar sem menn axla bakpokann <strong>og</strong>tjaldið <strong>og</strong> upplifa hið fullkomna frelsi.Það er ekki stór hópur sem sækir þærferðir – en þeir sem sækja þær erumjög traustir.Það er nú einu sinni þannig að viðerum ákaflega góðu vön <strong>og</strong> þegar viðförum í nokkurra daga ferðir, viljumvið fá dálitla þjónustu. Kannski geristþað samhliða því að hópurinn semsækir í svona ferðir hefur stækkað.Þá koma annars konar kröfur semer hið besta mál. Trússferðir – þarsem er þjónusta, skálar, vatnssalerni<strong>og</strong> slíkt er fyrir hendi, gerir það aðverkum að fleiri njóta náttúrunnar.Það er mjög gott mál.“Í Útivist eru greiðandi félagar velá annað þúsund en þeir eru nokkuðfleiri sem teljast til félagsins. Á bakvið hvern greiðandi félaga segir Skúligeta verið nokkrir einstaklingar <strong>og</strong>líklega annar eins fjöldi tengdurskráðum félögum, vegna þess aðaðeins eitt gjald sé fyrir hvert heimili.Þar fyrir utan segir hann töluvert affólki sem ferðist með Útivist án þessað vera í félaginu. Og það borgar sigvissulega að vera félagi í Útivist, þvíýmis hlunnindi eru í boði. Félagsmennfá góðan afslátt á gistingu í skálumfélagsins <strong>og</strong> í allar ferðir. Auk þessbjóða ýmis fyrirtæki góðan afslátt afvörum <strong>og</strong> þjónustu fyrir félagsmennÚtivistar. Maki félagsmanns <strong>og</strong> börn,18 ára <strong>og</strong> yngri, njóta sömu kjara <strong>og</strong>félagsmaðurinn.Hjólað með hjólastjóraSem fyrr segir eru starfseminsöðugt að aukast <strong>og</strong> skiptist þvíorðið í hinar ýmsu deildir. „Nýjastaafkvæmið okkar er hjólaræktin,“segir Skúli. „Hún hefur starfað ínokkur ár <strong>og</strong> þriðja laugardag hversmánaðar fer hjólaræktin í ferð, alltárið um kring. Yfirleitt er hjólaðeitthvað í nágrenni bæjarins, eðainnanbæjar. Síðan eru teknar lengriGengið úr Jökulgilinu í Strút. Ljósmynd Gunnar S. Guðmundssonferðir, Hvalfjörðurinn til dæmishjólaður, eða hjólað í Grímsnesið <strong>og</strong>endað í heitum potti. Svo er hjólaferðinn í Bása árlegur viðburður. Þá erkeyrt að Stóru-Mörk, hjólin tekinþar <strong>og</strong> hjólað inneftir. Þetta eru umþrjátíu kílómetrar – <strong>og</strong> yfirleitt ekkinema einn til tveir sem detta í árnar íþessum ferðum sem taka þrjá til fjóraklukkutíma,“ bætir hann glettnislegavið.Á leiðinni um Sveinstind <strong>og</strong> Skælinga blasir Eldgjá við sjónum.Ljósmynd Jósef HólmjárnHjólaferðir eru yfirleitt ákveðnarmeð skömmum fyrirvara – eiginlegaeftir veðurspá. „Við erum meðhjólastjóra, Marrit Meintema,sem tekur allar ákvarðanir meðeinræðisvaldi. Hún er frá Hollandien hefur búið hér í allnokkur ár <strong>og</strong>er mikill hjólaforingi. Hjólahópurinnhefur verið svipað stór frá ári til árs –en nú er lag fyrir hjólaræktina til aðvaxa <strong>og</strong> dafna þar sem bensínverð erorðið mjög hátt <strong>og</strong> greinilegt að fólker farið að taka reiðhjólið fram yfirbílinn.“Öflug jeppadeild„Innan félagsins hefur veriðstarfandi jeppadeild í allnokkurár. Hún var upphaflega stofnuð affólki sem hafði verið í gönguferðumum hálendið um árabil, var farið aðferðast á eigin jeppum <strong>og</strong> vildi skapasér vettvang til þess; fara á jeppunumupp á hálendið <strong>og</strong> ganga í samhengivið jeppaferðina. Í sambandi viðþetta hefur bæst við nokuð mikið afjeppaferðum um vetur þar sem keyrter um hálendi <strong>og</strong> jökla. Það hefurverið mikill vöxtur í þessari starfsemiseinustu árin – en svo veit maður ekkihvaða áhrif olíuverð hefur á þennanhluta starfseminnar. Við gerum þóráð fyrir að þörfin fyrir fjallaloftiðverði til þess að áfram verði þörf fyrirþessar ferðir líkt <strong>og</strong> aðrar.Við erum með þrjá flokka afjeppaferðum <strong>og</strong> erum með töflu semsýnir hversu mikið bíllinn þarf aðvera breyttur fyrir hvern flokk.Fyrir minnstu jeppana eru fyrst<strong>og</strong> fremst vor- <strong>og</strong> haustferðir. Tildæmis höfum við verið með ferðirum fjallabak síðla sumars sem hentafyrr þann flokk. Í þá ferð eru allirvenjulegir jeppar gjaldgengir, en ekkijepplingar. Síðan erum við með ferðirsem geta náð nokkuð fram á haustið<strong>og</strong> eitthvað erfiðari leiðir að sumri <strong>og</strong>þarf eitthvað hærri bíla, yfirliett 33til 35 tommur, t.d. ef þarf að krossaerfiðar ár eða fara um torfærarislóðir. Þriðji flokkurinn er yfirleittfyrir 38 tommu bílar <strong>og</strong> stærri. Þá erverið að aka í snjó á hálendinu, eðajöklum.“Skúli segir að í stærstu ferðirnarfari yfirleitt 20 bílar, ekki fleiri. Ofttakmarka skálastærðir hópstærðina,en þar fyrir utan sé ekki æskilegtað fleiri bílar séu í ferðinni, eigifararstjórar að geta haldið utan umhópinn.Útivistarrækt <strong>og</strong> styttri ferðirÞað geta langflestir fundið sérsamastað innan Útivistar. Líka þeirsem eru að taka fyrstu skrefin í aðkoma sér í form eftir að hafa ekkihreyft sig lengi. Meðal þess sem boðiðer upp á er Útivistarræktin. „Þar ergengið mánudaga <strong>og</strong> fimmtudagaallt árið um kring,“ segir Skúli.„Þá er gengið um Elliðarárdalinná mánudögum klukkan 18.00. Áfimmtudögum á sama tíma er mættvið brúnna yfir Kringlumýrarbraut<strong>og</strong> gengið um Öskjuhlíðina <strong>og</strong>Skerjafjörðinn. Þetta er hugsað semtækifæri til að halda sér í formi <strong>og</strong> þaðer gengið nokkuð greitt <strong>og</strong> rösklega.Yfir sumartímann bætastmiðvikudagar við <strong>og</strong> þá er hist viðToppstöðina í Elliðarárdalnum <strong>og</strong>farið á eitthvert fjall í nágrennibæjarins, eða styttri leið. Þá er fariðá eign bílum að göngustað.Í vetur heyrðum við á mörgumsem voru að byrja í mánudags- <strong>og</strong>fimmtudagsgöngunum að það værierfitt að koma inn í þessar göngur,vegna þess að það væri gengið ofgreitt, þeir áttu í erfiðleikum með aðhalda í við hópinn. Við bættum þvívið öðrum hópi á miðvikudögum, semfer öfugan hring í Elliðarárdalnum<strong>og</strong> gengið rólegar heldur en ámánudögum <strong>og</strong> fimmtudögum. Yfir
Suðurrland • 45sumartíman taka fjallaferðirnarvið af þessum ferðum en við gerumráð fyrir að byrja aftur á þessumrólegu göngum í Elliðarárdalnumum miðjan september. Þetta hefurgefist mjög vel. Þegar við vorum aðbyrja á Útivistarræktinni óttuðustmargir að þetta myndi grafa undandagsferðunum sem eru á sunnudögum– vegna þess að þarna væri verðað bjóða upp á ókeypis göngur, enreyndin hefur verð þveröfug; þátttakaí sunnudagsgöngum hefur stóraukist<strong>og</strong> það er ljóst að við erum að stækkahópinn með þessu.“Vel þjálfaðir leiðsögumennÞegar Skúli er spurður hversvegna fólk fari í skipulagðar göngureins <strong>og</strong> þær sem Útivist býður uppá í stað þess að rölta bara á eiginvegum eftir öllum þeim gönguleiðumsem hlykkjast um fjöll <strong>og</strong> firnindi hérá landi, segir hann margar ástæðurfyrir því.„Í fyrsta lagi held ég að það vegiþungt að vera með leiðsögn. Oft eruleiðsögumenn með ýmsan fróðleikum svæðið sem gengið er um, aukþess að sjá um rötunina; þeir vitahvert á að fara. Við höfum verið svolánsöm að leiðsögumenn hjá okkureru búnir þeim hæfileika að geragönguna skemmtilega. Síðan erskipulagsþátturinn mikilvægur; aðþað sé einhver sem sér um aksturá staðinn <strong>og</strong> að panta skálaplássef því er til að dreifa. Þetta erlíka öryggisþáttur vegna þess aðleiðsögumaður veitir þeim hjálp semaðstoð þurfa. Það getur ýmislegtkomið upp á í svona ferðum, fólkgetur misstigið sig <strong>og</strong> snúið eða þurftaðstoðar við varðandi búnað o.þ.h.Við erum með heilmikla fræðslufyrir fararstjóra okkar, námskeiðí rötun, skyndihjálp <strong>og</strong> slíku til aðtryggja öryggi hópanna.“ Skúlisegir ekki mikið um að fólk sé aðörmagnast – en í Jónsmessuferðinniyfir Fimmvörðuháls sé félagið meðÍ dagsferð með Útivist. Ljósmynd Kristján E. Þórðarsonþarf þó ekki oft að grípa til ráðstafana<strong>og</strong> þá helst ef eitthvað er að veðri.“Einir, tvennir, þrennir eða fernirskórÞað er einfalt að reikna út hvortmaður á erindi í þær ferðir sem Útivisthefur upp á að bjóða. Erfiðleikastigferðanna er merkt með allt frá einumskó <strong>og</strong> upp í fjóra.Einir skór þýða létta <strong>og</strong> þægilegagöngu sem henta öllum sem á annaðborð geta gengið. Yfirleitt er um aðræða styttri dagsferðir.Tvennir skór þýða að gönguleiðinsé farin að lengjast eitthvað. Undirþetta falla lengri gönguferðir þarsem er trússað, það er að segja, fólker ekki að bera allan farangur á millináttstaða. Undir þriggja skóa ferðirfalla allar almennar bakpokaferðir <strong>og</strong>þegar kemur að fjögurra skóa ferðum,er yfirleitt um að ræða jöklaferðir eðaverulega erfiðar ferðir sem krefjastþess að fólk sé í góðu formi.Þórsmerkursvæðinu <strong>og</strong> við vorum svolánsöm að fá þennan frábæra stað íGoðalandi,“ segir Skúli. „Þar erutveir skálar. Sá stærri tekur sextíumanns <strong>og</strong> sá minni tuttugu <strong>og</strong> þrjá.Síðan er þar tjaldsvæði <strong>og</strong> á góðrihelgi geta verið 800 til 1000 manns átjaldsvæðinu, án þess að manni finnistneitt sérlega margt þar. Þar er góðsalernisaðstaða <strong>og</strong> fín sturtuaðstaða– en hvað varðar afþreyingu þá er þaðauðvitað náttúran sjálf, því þarna erufjölmargar stórbrotnar gönguleiðir,bæði lengri <strong>og</strong> skemmri.Næsti skáli sem félagið byggði vará Fimmvörðuhálsi. Þar var raunarendurgerður skáli sem Fjallamennhöfðu byggt <strong>og</strong> var kominn í veruleganiðurníðslu. Síðan hefur félagiðbyggt upp skála í tengslum viðgönguleiðirnar Sveinstind-Skælinga<strong>og</strong> Strútsstíg. Skálinn i Sveinstindi,Skælingum <strong>og</strong> Álftavötnum, erugamlir gangnamannakofar sem voruendurbyggðir – en 2002 var byggðurnýr skáli við Strút sem svarar öllumnútímakröfum. Sá sjöundi, sem er ífæðingu, er svokallaður Dalakofi. Þaðer skáli sem við erum að endurbyggja<strong>og</strong> var upphaflega byggður af RudolfStolzenwald, sem var formaðurflugbjörgunarsveitarinnar á Hellu <strong>og</strong>mikill frumkvöðull í hálendisferðum.Þessi skáli er í Reykjadölum, réttnorðan við Laugafell. Auk þessa erumvið að bæta við starfsmannaskála íBásum til að bæta aðstöðuna þar.“Svo er bara að drífa sig afstaðÞað er ekki margt sem jafnast ávið þá upplifun að ganga um fjöllin<strong>og</strong> þarf ekki að fara í margar ferðisttil að ánetjast þessari einstöku íþrótt.Það bíður sjónrænt ævintýri handanvið hvert leiti <strong>og</strong> sú þreyta semmaður upplifir í náttstað að kvöldier heilbrigð <strong>og</strong> góð þreyta. Fyrir þásem áhuga hafa á að byrja að takastá við sjálfa sig <strong>og</strong> fjöllin skal bent áheimasíðu útivistar www.utivist.isþar sem finna má allar upplýsingarum ferðir sumarsins <strong>og</strong> starfsemihinna ýmsu deilda, auk upplýsingaum útbúnað, fjölda mynda, frásagna<strong>og</strong> frétta.Framkvæmdastjóri Útivistar, Skúli H.Skúlasonviðbúnað. „Jónsmessuferðin okkaryfir Fimmvörðuháls er einn stærstiviðburðurinn í dagskránni hvert ár.Það er oftast mikill földi sem tekurþátt í þessari göngu. Þá er gengiðalla nóttina <strong>og</strong> þá viljum við veravið öllu búin. Þess vegna gerum viðráðstafanir til aðstoða fólk sem ekkitreystir sér til að klára gönguna. ÞaðAðspurður segir Skúli ekki mikiðum að fólk ætli sér um of <strong>og</strong> trelji sigí betra formi en raun ber vitni – en þókomi það fyrir. „Það má kannski segjaað þegar fólk ætli sér í nokkurra dagagönguferð án þess að hafa hreyft sigí langan tíma, þá sé það að ætla sérum of <strong>og</strong> það kemur fyrir. Hins vegarer eðlilegt í svona ferðum að komaþreyttur í náttstað. Það þýðir ekki aðferðin sé of erfið fyrir þig, heldur aðþú sért að vinna á í þjálfun.“Vel búnir skálarÚtivist er með skála á sex stöðum<strong>og</strong> sá sjöundi er að bætast við.Flaggskipið er auðvitað í Básum.Þar slær hjarta Útivistar. „Fljótlegaeftir stofnun félagsins fóru mennað huga að byggingu skála áSlakað á í Strútslaug. Ljósmynd Kristinn AtlasonHorft yfir Langasjó. Ljósmynd Gunnar S. Guðmundsson