iu_ARTUM1_2015-07

slika 1:Car Justinijan sapratnjom, San Vitale,Ravena;iz knjige:V. N. Lazarev "Istorijavizantijskog slikarstva",Beograd 2004, 318Maga na porubu (McClanan 1998: 13). Ramena sujoj pokrivena bogato ukrašenim okovratnikom, a naglavi ima raskošnu krunu sa koje se spuštaju dugačkebiserne prependulije. U rukama drži zlatni putir kojipruža ka istoku, a ističe se i širokim nimbom okoglave (Deliyannis 2010: 240). Sa njene leve stranenalazi se sedam ženskih figura, odnosno dve dvorskedame koje su istaknutije odećom i položajem uzsamu caricu, i grupa od pet žena zbijenih u uglu,koje su možda prikazane kao vrsta oponenta grupivojnika sa suprotnog panela (Gulowsen 1999: 117;Isto 2010: 241). Na čelu procesije, sa Teodorine desnestrane, nalaze se dva dvorska oficira, verovatnoevnuha (Isto 1999: 117). Pozadina ovog panela jedosta kompleksnija od prethodne i ona je navodilaistraživače na brojna razmišljanja prilikom otkrivanjanjenog značenja. Ta pozadina podrazumevaarhitekturu koja se može podeliti u tri celine. U levomdelu nalazi se prolaz na kom je zavesa pomaknutau stranu, a ispred kog je fontana. U središnjem delu,iza jednog od evnuha, carice i dvorske dame, nalazise niša sa konhom. Iznad grupe žena u desnom delustoji podignut baldahin crveno, belo, plave boje(Isto).Iako Justinijanov panel na prvi pogled delujedosta jednostavno i statično, određeni detalji pokazujuda to nije baš tako. Prema mišljenju E. Kicingera (E.Kitzinger), čitava povorka je postavljena dijagonalno,u odnosu na okvir scene, krećući se ka apsidi. Utisakdijagonale postignut je tako što je figura vojnikana levoj strani prekirivena okvirom, a šaka i stopalođakona na desnoj strani prelaze preko pilastera.Time je stvorena prostorna iluzija i utisak da su onijedna stvarna procesija u pokretu. Smer tog kretanjaodređen je rukama đakona, episkopa i cara kojipokazuju ka apsidi. Kicinger smatra da car stoji ispredostatka povorke, jer preklapa figure predstavljene donjega. Iako Justinijan stoji ispred ostalih, Maksimijanje viši jer je predstavljen na nižem delu terena, štoga čini bližim posmatraču. Prema pomenutomistraživaču to je urađeno jer je arhiepiskop trebao dadeli istaknuto mesto na mozaiku zajedno sa carem(Kitzinger 1995: 87). Posmatrajući mozaik kao triptih,Kicinger zanemaruje deo sa vojnicima smeštajućina taj način u centar imperatora, episkopa i figuruizmeđu njih (Isto: 88). Ukoliko se prihvati takvapodela, nameće se pitanje identiteta osobe izmeđucara i episkopa, koja je nesumnjivo imala istaknutpoložaj. Postoje različite pretpostavke prilikom njeneidentifikacije, najčešće se smatra da je to predstavapatrona crkve, bogatog bankara Julijusa Argentarija(Weitzmann 1978: 77). Dok, na primer, F. V. Dajhman(F. W. Deichmann) tu figuru identifikuje kao tadašnjegprefekta italijanske prefekture (Isto), a I. Andresku-Tredgold (I. Andreescu-Treadgold) i V. Tredgold (W.Treadgold) kao Velizarovog naslednika, vojskovođuJovana (Andreescu-Treadgold, Treadgold 1997:721). Prema istom izvoru ta figura prvobitno nijeni planirana da se nađe na mozaiku, na šta ukazuječinjenica da joj nedostaju stopala i donji deo tela.Najverovatnije da je figura naknadno umetnuta uprvobitnu kompoziciju jer veoma uska ramena nisuproporcionalna njenoj glavi kao ni drugim figurama,a i rađena je od kamenih a ne staklenih tesera kojesu korišćene u prvom periodu izrade mozaika (Isto:716–717).Za razliku od Kicingera, F. V. Dajhman sefokusira na tri figure koje nose liturgijske predmete,dajući na taj način arhiepiskopu Maksimijanucentralno mesto. Po njemu su arhiepiskop i dvađakona prikazani na nižem delu terena, čime ne samoda su bili ispred cara, već su bili i viši od njega i nataj način su naglašavali taj deo procesije (Gulowsen1999: 120). Istaknutost Maksimijana ogleda se i utome što je on jedina signirana figura, glava mu jepredstavljena izolovanije od ostalih, sa individualnijimcrtama lica, a jedino njegova i Justinijanova stopalanisu prekrivena nečijim drugim (Isto).Prema rečima I.Andresku-Tredgold i V. Tredgold, glava arhiepiskopaMaksimijana, kao i natpis, predstavljaju naknadnidodatak, koji je zamenio prvobitnu glavu biskupaViktora, Maksimijanovog prethodnika (Andreescu-Treadgold, Treadgold 1997: 719). Tako nešto nijenemoguće jer je svakako po dolasku na episkopski tronMaksimijanu bilo važno da istakne svoj bliski položajcaru (Deliyannis 2010: 241). Prema F. V. Dajhmanu,7