Öteki -

ÖTEKİ KITA: AFRİKA
—
EMİR YAKAMOZ
“Afrika dediğin bir garip kıta”
Cemal Süreya
2. Yeni şiirinin en önemli temsilcilerinden biri olan Cemal Süreya’nın Afrika’ya karşı büyük bir ilgisi vardır.
Süreya’nın bu ilgisinin altında kültürel ve politik sebepler yatar. İlk bakıldığında bireysel gözüken şiiri, anlam
katmanlarına ayrıldığında hem toplumsal hem de siyasî konuların ortaya çıkması söz konusudur. Toplumcu
gerçekçi; şair, yazar ve gazeteci Ahmet Oktay “Hoş Geldin Üvercinka” başlıklı yazısında bireysel davranışların
gölgesine saklanan utangaç bir toplumculuğun ortaya çıktığını söylemiştir.
Süreya’nın politik ve kültürel ilgisinin ilk kaynağı; kendini Ortadoğulu bir şair olarak görmesidir. Bu düşüncesi,
onun Anadolu’yu Ortadoğu’nun natürel bir uzantısı olarak ele aldığını kanıtlar. Nitekim, 1973’teki “Beni Öp sonra
Doğur Beni” şiir kitabının en uzun manzumesi de “Ortadoğu” başlığı altındadır.
“Başladı Afrikası uzun bir gece
-Afrika dediğin bir garip kıta-“
Bu satırların yer aldığı “Hamza Süiti” adlı şiirini “Ortadoğu”dan tam yirmi yıl önce yayımlayan Süreya, Afrika’ya
ve Afrika’nın tarihten günümüze dek gelen ve hep öteki olarak kalacak şeklini okuyucusuna aktarmayı hedeflemiştir.
“Sıfırıncı katta Cihangir’deki
Şehrin altında, şarkıların altında, ayranların.
Yarım kafiyenin hatırı için
Akşam akşam yarım somun sahibi
Hamza’nın karısı bir, Hamza iki.”
Cemal Süreya, Hamza ve karısını Afrika’daki açlık ve yoksulluk ile ilişkilendirir. Afrika da ikisi kadar aç ve ötelenmiştir.
Üstüne üstlük “garip bir kıta”dır. Hamza ve karısının hayatta kalmaya çalıştığı “sıfırıncı kat” ise şüphesiz
bir ötekileştirmenin, ayrımın ve sınıfsal farklılığın işaretidir. Malum, Afrika da yeryüzünün sıfırıncı katıdır.
-Tam buraya bir dipnot iliştirelim. Cemal Süreya “Şiir Evreni Değiştirir” adlı bir makale yazmıştır. Burada şi-
22
6.Sayı
Öteki