Öteki -

irdeki her mısraın evreni değiştireceğini savunur. Ona göre mısra yazılmadan önce evren başkadır, yazıldıktan
sonra başka. Şiir, bir eşyayı ya da eşyadaki bir durumu zaten öteden beri belli olan bir şekilde kavrar. Şiirin
güzelliğinin de somutluğunun da sandığımız kadar gerçekle uzaktan yakına ilgisi olmadığını vurgular. Hayatın
gerçeğiyle sanatın gerçeğinin farklı şeyler olduğunu söyleyen Süreya’ya göre, sanat gerçeklik örneğini hayattan
alır. Onu değiştirir, bozar, süsler, yeniden tanımlar ve sanatın imkânları içinde yeni gerçeklik olarak sunar.-
Afrika mefhumuna devam edelim. Şairin “Afrika” şiiri beş mısralık kısa bir şiirdir:
“Afrika dediğin bir garip kıta
El bilir âlem bilir
Ki şekli bozulmasın diye Akdeniz’in
Hâlâ eskisi gibi çizilir Haritalarda”
Cemal Süreya, şiirinde hem tarihsel hem de bölgesel nitelikleri temel alır. Bu özellikleri hüzünlü bir ironiyle
ötekiliğin üzerine giydirir. Şaire göre Afrika’nın garipliği bugünle sınırlı değil, tarihin başlangıcından itibaren
sahipsiz, yalnız ve ötekileştirilmiş bir kıta olmasındandır. Afrika, üzerinde sürekli mutlak güçler olan, kölelik
esasına dayanan devletlere gebe kalmıştır. Nitekim, haritalarda devamlı eskisi gibi çizilen Afrika da öteki olarak
algılanmaktan ileriye gidemez.
Gelelim “Üvercinka”ya;
Şiire konu olmuş olan işçi kızın çeşitli zamanlardaki görünüşlerini aktaran Süreya, aktardığı her özellik sonunda
“Afrika dâhil” mısraı ile okurundan sürekli öteki duygularını da yanında saklamasını ister. Çünkü ona
göre Afrika, yok sayılmanın ve ötekileştirilmenin büyük acılarını yaşayan bir coğrafyadan başka bir şey değildir.
Süreya’nın sevgiliye ait özellikleri Afrika ile bağdaştırması Afrika’yı ötekilikten kurtarma amacıdır. Sevgilinin
saçlarının her bir telinde Afrika’nın da dâhil olduğu göstergesi de bunun kanıtıdır. Çünkü Süreya’ya göre, ötekileştirilmiş
Afrika’yı tek bir insanın bile düşünmüş olması büyük bir şeydir.
Sonuç olarak, Cemal Süreya’nın Afrika’sı öteki düşünceler bağlamında yer almaktadır. Bu coğrafyaya simgesel
ve gerçek anlamlar yükleyen şair, öteki bir kimlik ve benlik meselesi olarak ele almıştır. Kendilerini ve düşüncelerini
Afrika’nın bir parçası olarak görmüştür. Kendini bu coğrafyanın bir ferdi hisseden Süreya’ya göre şiirin
birimi nasıl sözcüklerse, ötekiliğinin başkenti de şüphesiz Afrika’dır.
23