KOAH Bülteni 2012 Sayı 1

nedeni olabilmesi ve tedavi için modellenmesi
açılarından önem kazanmaktadır.
Mikroorganizmalar, alerjenler, toksik maddeler
ve birikmeye neden olacak çok küçük partiküller
nedeniyle solunan hava, özellikle akciğer
hastalıkları için bir tehdit niteliğindedir. Son
yıllarda hastalıkların topikal tedavisini sağlamak
için “inhaler” tedavi seçenekleri artırılmaktadır.
Bronkodilatör ve antiinflamatuar ilaçların yanı
sıra antibiyotik, morfin ve insülin gibi yaygın
kullanım alanı olan ilaçların da inhalasyon yoluyla
kullanımı gündeme gelmiştir. Bu ilaçların
doğru kullanımını sağlamak ve etki mekanizmalarını
anlamak için partikülün solunum sistemindeki
serüvenine göz atmakta yarar var.
Solunum sistemine ulaşabilen
havadaki partiküller,
hastalıklardan sorumlu olabilirler.
Günümüzde solunum
sisteminin gaz ya da partikülleri
elimine etme mekanizmaları
tanı ve tedavi amaçlı girişimleri
planlamada kullanılmaktadır.
Her alandaki iyi
ya da kötü her
şey solunumu
etkiler
Akciğerlerimiz geniş bir yüzey
ile dış ortama açık olmalarının yanı sıra zengin kapiller
ağına da sahip olan organlardır. Bu nedenle
protein, peptid yapıda ve diğer sistemlere ulaşması
istenen ilaçlar için giriş yolu olarak kullanılabilir.
Soluduğumuz hava normal şartlarda %78
azot, %21 oksijen ve %1 diğer gazlardan oluşmaktadır.
Kent havası, solid partikül, gaz ya da radyoaktivite
açısından önemli özelliklere sahiptir.
Kükürt ve azot oksitler, karbonmonoksit, ozon ve
polisiklik hidrokarbonlar başlıca sorunlu maddelerdir.
Sülfür oksitler, su ve metallerle reaksiyona
girerek hem gaz hem de partikül formunda kirliliğe
neden olurlar. Özellikle taşıt egzosları ve sürekli
yakıt kullanarak çalışan tesislerden gelen azot oksit
ve fotokimyasal oksidanlar güneş ışığında reaksiyona
girerek kirliliğe katkıda bulunurlar.
Sigara içilmesi, orman yangınları, pişirme
ve ısınma amaçlı yakıt kullanımı, kirliliğe katkıda
bulunan diğer nedenlerdir. İnhale edilen bir
partikülün solunum sisteminde birikmesi, temizlenmesi
ya da sistemik emilimi partikülün fiziksel
ve kimyasal özelliklerine göre belirlenir. Benzer
şekilde farklı anatomik lokalizasyonlarda farklı
savunma mekanizmaları devreye girdiğinden
partikülün tutulma yeri ve akıbeti farklı olabilmektedir.
Partiküllerin akciğerlerde birikmesini
etkileyen başlıca mekanizmalar, impaksiyon, sedimentasyon
ve difüzyondur. Özel durumlarda
elektrostatik çökme ve intersepsiyon da önemli
olabilir. İmpaksiyon, çarpma ya da çarparak durma
anlamında kullanılmaktadır. Partiküller kitlelerinden
kaynaklanan ataletlerinden dolayı, hava
yolunun kıvrımlarını takip etmek yerine sahip
oldukları tarsede ile yollarına
devam ederler. Kitleleri arttıkça
da hava yolu duvarına çarparak
orada birikirler. Partikül çapının
karesiyle hız doğru orantılıdır.
Bu nedenle çap arttıkça
ve hava yolu çapı daraldıkça
bu yolla birikme artar. Çapı
4 mikrondan büyük ve hızla
inhale edilen partiküller daha büyük olan hava
yollarında tutulurlar. Sedimentasyonda ise partikülün
çapı yanında, ağırlığı da hızı belirleyen
faktörler arasındadır. Bu durumda hız, partikülün
hem çapına hem de ağırlığına paralel olarak
artar. 2-6 mikron arasında çapı olan partiküller
daha çok bu yöntemle tutulurlar. Bu eylem yavaş
nefes alma, soluk tutma manevralarından etkilenir.
Bazen iki mikrondan daha küçük olan partiküller
(0.1-1 mikron) bile nefes tutma sırasında
sedimentasyon ile çökebilir ve akciğer tarafından
tutulabilirler. Yarım mikron ve daha küçük olan
maddelerin daha fazla difüzyona maruz kaldıkları
bilinmektedir.
Burun ve farinks yapıları solunan havanın
ısıtılmasından ve nemlendirilmesinden sorumludur.
5-10 mikrondan büyük partiküller için bu
bölge önemli bir filtre işlevi görmektedir. Çok
3