ud#5 (25620)

2018-òž àð 23-òž òîëøîð (ÿíâàðü). Ïóêñ¸í (âòîðíèê) ¹ 5 (25620)
Âàíü óäìóðòú¸ñëýí ãàçåòñû
Êûëäûòýìûí 1915-òž àðûí 4-òž ôåâðàëå
Премия
2
100 выль произведение вуиз
«Кенеш» журналлэн конкурсаз
Сэрттон-пертчон
Маин пӧртэм З. Рябининалэн но
3 6, 7
Ф. Васильевлэн толэзьёс сярысь
сузьетъёссы
Нылпиос - нылпиослы
Глазов ёросысь пиналъёслэн
«Выжыкыл шыкыс» книгаысь
ужъёссы
ИНКУАЗЬ НО АДЯМИ
инГОЖËÈÒÅÐÀÒÓÐÀËÛ ÑŽÇÅÌ ÍÎÌÅÐ
Òóñïóêòžç Ìàêñèì ÅÃÎÐÎÂ
Толшор
Ôëîð ÂÀÑÈËÜÅÂ
Øóíäû óã äžñüòû šóòñêûíû âûëý,
Íþëýñ éûëòž ãèíý ñî ïèòûðà.
Ëåêåñü, äûð, âåíü¸ññû ïîðïèîñëýí,
Ñîîñ ëþêàñüêåìûí óê êîòûðàç.
Òóæ éûëñîåñü, êåçüûò âåíü éûëú¸ñûí
Áûøêî, áûøêî, ëóîç, ñî ïîðïèîñ.
Ñîèí èê Ÿóê øóíäû øûìûðñêåìûí,
Íàï áóñ ïќëû éûðîìåìûí ñèîñ.
Àêøàí âàêûò êàäü íóíàçå øîðûí.
Ñîèí, âûëäû, ñžÿëñêåìûí ìûëêûä.
Òóííý šîæìûò ãóðú¸ñ íî âàòñêåìûí.
Øàò ñîîñëû íî òàŸååí êûøêûò?

¹ 5 (25620)
2 2018-òž àð 23-òž òîëøîð
инГОЖ
ПРЕМИЯ
ПУМИСЬКОН
100 выль
произведение
«Òà. Ðåïèíà» ãðóïïàëýí «ÂÊîíòàêòå» áàìûñüòûç
Åãèò êûëáóð÷è Ò. Ðåïèíà.
Сюлэмез шымыръясь
ÈÀ «Óäìóðòèÿ»
Ìàðèÿ ÂÅÊØÈÍÀ
Êûëåì àðûí «Êåíåø»
æóðíàë ëèòåðàòóðíîé
êîíêóðñ îðò÷ûòžç,
ñîëû ëóûñà óäìóðò
ëèòåðàòóðà óíîëû
óçûðìèç. 19-òž òîëøîðå
âîðìèñü¸ñ äàíúÿìûí
âàë.
Îñêîíòýì êàäü, íî êîíêóðñý
100 ïàëà óæú¸ñ âóèçû,
óíîåç ãîæòýìûí åãèòú-
¸ñûí.
- Àäœèñüêèç: åãèòú¸ñ
ìќéû ïèñàòåëü¸ñëýñü ïûäáåðçýñ
ë¸ãàëî íè. Óæú¸ñ òóæ
òðîñ âàë - 2 ðîìàí, 5 ïîâåñòü,
4 áàäœûì âåðîñú¸ñ, 4 ïîýìàîñ,
óíî êûëáóð ñóçüåòú¸ñ.
Æàëü, âàíüçý àâòîðú¸ñòû
ïóñéûíû óã ëóû. Ñîèí èê,
âîðìèñü¸ñòû ñÿíà, ìè ýøøî
20 àâòîðú¸ñòû òàóêàðîíú¸ñûí
íî êóçüûìú¸ñûí äàíúÿìû,
- âåðà «Êåíåø» æóðíàëëýí
âàëòžñü ðåäàêòîðåç Îëüãà
Áîðîäèíà.
Îçüû òðîñàç íîìèíàöèîñûí
2 âîðìèñü¸ñ áûðúåìûí
âàë. Êûçüû âåðàç ëèòåðàòóðîâåä
Âèêòîð Øèáàíîâ, ó÷êåìûí
âàë, ìàêåì âîëüûò
íî ÷åáåð êûëûí ãîæòýìûí
ïðîèçâåäåíèå, ìàêåì ñî áûäýñìåìûí.
Êîíå÷íî, ëý-
÷ûò ñèíú¸ñûí êîòûðúÿìûí
åãèòú¸ñëýí óæú¸ññû. Îçüû
áàäœûì ïðîçà ãîæòžñü¸ñ
ïќëûí âîðìèçû åãèò ãîæúÿñüêèñü¸ñ
Ìàðèÿ Âåêøèíà
(«ÎŸ/ќ÷ êàð» ðîìàí) íî Äàðàëè
Ëåëè («Çîðíàìåð íî
Çàííà» ðîìàí), êûëáóðåòûí
- Àíàñòàñèÿ Øóìèëîâà íî
Åëåíà Âèíîãðàäîâà, íûëïèîñëû
ñžçåì ïðîèçâåäåíèîñ
òóæãåñ óñòî ãîæòžëëÿì
Ëèÿ Ìàëûõ (êûëáóðú¸ñ
íî «Ïûäýñòýì òû» ôýíòåçè)
íî Âëàäèìèð Êîòêîâ
Ïå÷àòüÿ íî èâîð âќëìûòîíúÿ
àãåíòñòâîëýí êèâàëòžñåç À. Âîðîíöîâ
œå÷êûëà Ì. Âåêøèíàåç
íî Äàðàëè Ëåëèåç.
(«Óìîé, äûð, ïè÷è äûð!» ïîâåñòü),
äðàìàòóðãèûí âîðìèçû
Óëüôàò Áàäðåòäèíîâ
(«Âóæåð ïè» ïüåñà) íî
Âàñèëèé Óøàêîâ («Òóíîëýí
êóçüûìåç» ïüåñà). Òóæãåñ
óñòî âåðîñú¸ñ ãîæòýì Íèêîëàé
Ïàâëîâ («Òќëœèñüòýì
âќñü», «Ñüќëûê»), íîø êðèòèêà
- Âåðà Ïàíòåëååâà
À. Øóìèëîâàëýí êûëáóðåòýçúÿ
(«ÊûŸå áó¸ë èíìîçü
ìåäà âóòòý?..» ñòàòüÿ). Ìàòûñü
äûðå âîðìèñü¸ñëýí
óæú¸ññû ïîòîçû «Êåíåø»
æóðíàëëýí áàìú¸ñàç, êûëñÿðûñü,
ðîìàíú¸ñëýí îãëþêåòú¸ññû.
Íîø êóä-îãú¸ñûç
êûëåì àðûí èê ïå÷àòëàìûí
âàë èíè.
- Êîíêóðñëýí âàëòžñåç
åìûøåç - ñî âûëü øќìî ïðîèçâåäåíèîñëýí
êûëäýìçû,
- âåðà «Êåíåø» æóðíàëûñü
ïðîçà ¸çýí êèâàëòžñü
Îëåã ×åòêàð¸â. - Æóðíàëûí
òðîñãåñ àäœèñüêå âàë
«êðåñòüÿíñêèé ðåàëèçì». Ñî
ëûäœèñüëû àêûëüòžç íî íè.
Êîíêóðñëû ëóûñà ïåëüòžç
âûëü òќë. Îçüû êå íî ìè óì
øóèñüêå, âîðìèñü¸ñëû ìèëÿì
íîêûŸå þàíú¸ñìû óã
êûëäî øóûñà. Ñîîñ âàíü!
Îëåã Ãåííàäüåâè÷ âåðà
ñòèëèñòèêà, êûëýç øќäîí
ïóìûñåí. Óãî «Êåíåø» æóðíàë
òà ëàñÿíü ïèñàòåëü¸ñ àçå
êîòüêó íî ÷óðûò êóðîíú¸ñ
ïóêòý. Âåðàíû êóëý, ÷àëìûò
ќç óëý àñüñýîñ íî ãîæúÿñüêèñü¸ñ.
Òàó êûëú¸ñ âќçû äýìëàíú¸ññýñ
íî øàðàÿçû.
- Êîíêóðñûí 7-òž íîìèíàöèÿ
âàòñàíî - áåðûêòîí óæ, -
øóèç Äàðàëè Ëåëè.
Ñîèí ñîãëàø ëóèçû òðîñýç
ïèñàòåëü¸ñ.
- Òà íîìèíàöèÿ êîíêóðñëû
âûëü êóæûì ñ¸òîç, - âåðàç
òîäîñ÷è Âåðà Ïàíòåëååâà.
- Ñîêó óäìóðò ëèòåðàòóðà
ñÿðûñü òîäîçû œó÷ ëûäœèñü¸ñ
íî. Àñüñýîñ àâòîðú¸ñ íî, ïðîèçâåäåíèçýñ
œó÷ êûëý áåðûêòûñà,
âûëü ñÿìåí ó÷êîçû
ëèòåðàòóðàëýí àçèíñêåìåç
øîðû. Òóæ óìîé òà ïóìûñåí
óæà Êîìèûñü Ïèñàòåëü¸ñëýí
îãàçåÿñüêîíçû, ñîîñ àðëû
áûäý, êîìè ïðîèçâåäåíèîñòû
œó÷ êûëý áåðûêòûñà, àëüìàíàõ
ïîòòî. Òàëýñü àäœåì êàðîíî
àñüìåëû íî. Ñî òóæ êóëý,
ìîí âóçûí äûøåòžñüêî áåðå,
òîäžñüêî: óäìóðò ëèòåðàòóðàåí
òóíñûêúÿñüêèñü œó÷ ñòóäåíòëû
òóàëà ïðîèçâåäåíèîñ
ïќëûñü íîìûðå äýìëàíû.
ÒàŸå ëèòåðàòóðíîé êîíêóðñú¸ñëýí
êóæûìçû áàäœûì.
Óäìóðò ëèòåðàòóðàåç, óäìóðò
êûëýç àçèíòýì ñÿíà, ñî
ïèñàòåëü¸ñëû íî âûëü êóæûì
ñ¸òý. Íîø åãèòú¸ñ ïîííà
ñî ñþðåñòž àçüëàíå íóèñü
òûë èíòûûí. Êîíêóðñ ëèòåðàòóðàûí
âûëü íèìú¸ñòû
óñüòý. Êûçüû âåðà Îëüãà Áîðîäèíà,
òà âîæâûëúÿñüêîíëû
ëóûñà «Êåíåø» æóðíàëëýí
ïóøòðîñýç òðîñëû âûëüìèç
íî êóæìîãåñ ëóèç, óãî
«ìàð âóèç, ñîå èê ïå÷àòëàëîì»
àìàëëýñü êóøòžñüêûñà,
áûðú¸í êûëäžç.
Ñîèí èê êîíêóðñýç àðëû
áûäý îðò÷ûòúÿíî. Êûçüû
îñêûòžçû Ïå÷àòüÿ íî èâîð
âќëìûòîíúÿ àãåíòñòâîëýí
êèâàëòžñåç Àëåêñåé Âîðîíöîâ
íî «Êåíåø» æóðíàëëýí
âàëòžñü ðåäàêòîðåç
Îëüãà Áîðîäèíà, òóý íî
êîíêóðñ ëóîç! Ñîèí èê âќëý
ïåðîîñòýñ.
Ìàðèÿ ÂÅÊØÈÍÀ,
Ëàðèñà ÄÌÈÒÐÈÅÂÀ
Èæûñü åãèò êûëáóð÷è Òàòüÿíà Ðåïèíà Ñàíêò-
Ïåòåðáóðãûí óëý êå íî, âîðäñêåì ïàëú¸ñàç áåðòûëûêóç,
ëèòåðàòóðíîé šûòñý ðàäúÿòýê óã êåëüòû.
Áåðëîåç îðò÷èç Éќñêàëûê áèáëèîòåêàëýí ëèòåðàòóðàëû
ñžçåì ïóìèñüêîíú¸ñûç óëñûí.
Òàòüÿíà Ðåïèíàëýí òâîð÷åñòâîåç ñÿðûñü âåðàñüêûêó, óã
ëóû âóíýòûíû «Áðåçåíòîâàÿ öàïëÿ» îãèíýç. Џàïàê ñî àñ âàêûòàç
îãàçåÿç Èæûñü åãèò íî «ìóêåò ñÿìåí» ãîæúÿñüêèñü
åãèòú¸ñòû, ñîîñ îäžã îìûðåí, îäžã êûëáóðåí øîêàçû êàäü.
Òîäý ëûêòî íà ñîîñëýí àñïќðòýìëûêî šûòú¸ññû, êóêå ïåéìûò
šóàñü ëàìïà âќçû ïóêñüûñà, àñüñýëýñü êûëáóðú¸ññýñ
ëûäœèçû åãèò àâòîðú¸ñ, ñîîñëýí êûëú¸ññû ïûŸàëëÿçû ïåéìûòûí
ïóêèñü êûëçžñü¸ñëýí ñþëýìú¸ñàçû. Èæ ñîêó ëèòåðàòóðíîé
øîðêàðëû ïќðìûëžç. Íî òàíè, òðîñ àðú¸ñ îðò÷ûñà,
âûëüûñåí òà ìûëêûäýç øќäûíû ëóèç Òàòüÿíà Ðåïèíàëýí
êûëáóð šûòàç. Òàòüÿíàëýí ñÿíà, òàòûí ÷óçúÿñüêèçû
«Áðåçåíòîâàÿ öàïëÿ» îãèíûñü ýøú¸ñûçëýí Ìàðèÿ Àáèõëýí
íî Àëåêñàíäð Ìèòðÿêîâëýí ÷óðú¸ññû. Îãøîðû ñÿìåí ќç,
øóäûñà… Òàíè Òàòüÿíà Ðåïèíà êóòñêå ëûäœûíû Ìàðèÿ
Àáèõëýñü êûëáóðçý, íîø Ìàðèÿ àçüëàíüòý.
Çýìçý âåðàñà, Òà. Ðåïèíà - Ÿàïàê òàŸå êóøåì íèìûí àñëýñüòûç
êûëáóðú¸ññý ïîòòà Òàòüÿíà - ÿðàòý êîòüêóä šûòñý
àñïќðòýìëûêî íî ÷åáåð ðàäúÿíû. Òàÿç ðàäý ñî ïќðòýì èñêóññòâîîñòû
ñóðàëòžç. Êûëáóðçý ëûäœûêóç, ýêðàí âûëûí
âîøúÿñüêûëžçû ýøåçëýí Àííà Àìèÿíöëýí ñóðåäú¸ñûç. Ìóêåòûç
ýøåç, Þðà Òèòîâ, ãèòàðàåí øóäûñà, êûðœàç íî, Òàòüÿíà
ñîëýñü þàç: Þðà, ìûíûì íî øóäîä-à? Îçüû ãèòàðàëýí
ñèîñûç äûðåêúÿìúÿ çàëý âќëñêèçû âûëü êûëáóð ÷óðú-
¸ñ. Òàòüÿíà áûãàòý çàëýí êóñûï øåäüòûíû, âåðàñüêûíû,
ëûäœèñü¸ññý óëœûòûíû.
Åãèò êûëáóð÷è àëè Ñàíêò-Ïåòåðáóðãûí ñòóäåíòú¸ñòû
ïîëÿê íî œó÷ êûëú¸ñëû äûøåòý, ëèòåðàòóðíîé šûòú¸ñ
ðàäúÿëëÿ. Ïîòòžç íè 2 êûëáóð áè÷åòñý: «Ìîíîãðàôèÿ» (2013-
òž àð) íî «Áåç ãëàâ» (2014-òž àð). Âîòýñûí àñëýñüòûç îãèíçý
íóý, îòûñü äûðûí-äûðûí ëóý ëûäœûíû êûëáóð÷èëýñü âûëü
óæú¸ññý.
- ÊûŸå ìûëêûä òîíý êûëáóð áîðäû êóòñêûíû êóðå? -
šûòûñåí þàçû êûëáóð÷èëýñü. Òàòüÿíà Ðåïèíà øóèç:
- Êóêå ìûíûì ñåêûò. Ñîèí èê êûëáóðú¸ñû íî ìûíàì ñåêûòýñü.
Ìû ñíèëèñü äðóã äðóãó - â êîøìàðàõ, ìó÷èòåëüíî è
ïîäîëãó.
Íàñ âåí÷àë êàïèòàí, ñëþíÿâÿ âîëíîé òðåóãîëêó.
Ìû ðàçúåõàëèñü â ñòîðîíû - è íèêòî íè î êîì íå ïëà÷åò.
À ñåãîäíÿ ÿ çäåñü, â ýòîé êóõíå, è âðó î ñâîåé óäà÷å.
Òàòüÿíà Ðåïèíàëýí òâîð÷åñòâîåç - ñî ìîíîãðàôèÿ âûëëåì,
êûëáóðûñü êûëáóðå òîí ïàñüêûòãåñ íî ïàñüêûòãåñ
óñüòžñüêîä ëèðè÷åñêîé ãåðîéëýñü óëîíçý, ìàëïàíú¸ññý, ïóø
äóííåçý. Íî òàëû óä øóìïîòžñüêû, ìàëû êå øóîíî ñîëýí
äóííåÿç ïóðûñü, âќñü, ìќçìûò, ñîèí èê ìóãîð þçûð-êåçüûð
ëóý, íîø ñþëýì øûìûðñêå. Îãåí êûëåì ëèðè÷åñêîé ãåðîé,
ìóðò íî ïóðûñü êàð, âîðäžñüêûìòý íûëïèîñ-÷óðú¸ñ…
Òû èä¸øü, ñïîòûêàÿñü, ñ÷èòàÿ ñòóïåíüêè ñëîâ,
Íåðîæä¸ííûå äåòè - ñòîïêà ïóñòûõ ëèñòîâ,
Íåñëó÷èâøèéñÿ ìàðò ëåòèò â ëåäÿíóþ òèøü,
Ïåðåæäè ýòîò äîæäü, äóðíàÿ, è òû âçëåòèøü.

инГОЖ
¹ 5 (25620)
3
2018-òž àð 23-òž òîëøîð
СЭРТТОН-ПЕРТЧОН
12 кылбур
Маин пӧртэм луо З. Рябининалэн но Ф. Васильевлэн толэзьёс сярысь сузьетъёссы
Åëåíà ÐÅËÈÍÀ
Ëèòåðàòóðàûí âàíü
òóæ òóíñûêî ñÿì: ìåñÿöåñëîâú¸ñòû
êûëäûòîí.
Âà÷å ïóìèò
ïóêòûñà, ó÷êîìû Ôëîð
Âàñèëüåâëýñü íî Çèíàèäà
Ðÿáèíèíàëýñü
òîëýçü¸ñëû ñžçåì êûëáóðú¸ññýñ.
Ñ. Îæåãîâëýí êûëëþêàìûñüòûç
ó÷êîíî êå, ìåñÿöåñëîâ
- ñî ÷åðêûñü âќñÿñüêîí
êíèãà, êûòûí òîëýçü¸ñûííóíàëú¸ñûí
ñ¸òžñüêî äóí-
÷ûëêûò àäÿìèîñëýí íèìú-
¸ññû, óëýì-âûëýìçû, êûŸå
íóíàëý ñîîñòû áóðå âà¸íî,
îçüû èê îòûñü øåäüòûíû
ëóîç âќñÿñüêîí êûëú¸ñòû íî
÷åðê ïðàçäíèêú¸ñòû. Џàïàê
òà ñÿì áîðäûñü èê ïîòžç ïîýòè÷åñêîé
ìåñÿöåñëîâú¸ñòû
êûëäûòîí íî.
Êóòñêîìû Ôëîð Âàñèëüåâëýí
«Òîëýçü áќðñüû îðò÷îç òîëýçü,
óä øќäû îðò÷åìçý àðëýñü»
ñóçüåòûñåí. Òàòûñü ìè
ëûäœèñüêîìû òîëýçü¸ñëû
ñžçåì 12 êûëáóð. Êûëñóðåäú-
¸ñòû ó÷êîíî êå, âàëàíû ëóý:
àâòîð òóæ þí ãåðœàñüêåìûí
ôîëüêëîðåí, èíêóàçåí. Ëèðè-
÷åñêîé ãåðîé èíêóàçüëýñü ÷åáåðëûêñý
âîçüìàòûíû òûðøå,
àñëýñüòûç ïóø äóííåçý óã
óñüòû - ñî èíêóàçü øîðû ïàëýíûñåí
ãèíý ó÷êå êàäü.
Ôëîð Âàñèëüåâëýí êûëáóðú¸ñûçëýñü
÷ûëêàê
ïќðòýìåñü ëóî Çèíàèäà Ðÿáèíèíàëýí
«12 ñóðåä» ñóçüåòûñüòûç
÷óðú¸ñ. Âåðàíû
êóëý, óäìóðò ëèòåðàòóðàûí
òà íûðûñåòžåç íûëêûøíî
ìåñÿöåñëîâ. Êûëáóðú¸ñûí
èíêóàçü ìåŸàê ñóðåäàìûí
ќâќë, òàòûñü ìè
øќäžñüêîì ëèðè÷åñêîé ãåðîèíÿëýñü
ìûëêûäú¸ññý, øóãñåêûòú¸ññý.
Ñî ãåðœàñüêåìûí
äûðåí, ëèòåðàòóðàëýí êóðîíú¸ñûíûç.
Òóííý áàäœûì
êàðûí óëžñü íûëêûøíî ñîêåì
óã íè àäœû èíêóàçüëýñü
÷åáåðëûêñý, ñîå çîëãåñ ñþëìàñüêûòý
àñëàç óëîíýç. «12
ñóðåäûí» ëèðè÷åñêîé ãåðîèíÿ
ëóëïóøñý óñüòý, êûøêàòýê
âåðà, ìà ñîëû óã êåëüøû
ñþëìàñüêîíú¸ñûí ïà÷ûëìåì
óëîíûí.
Ç. Ðÿáèíèíàëýí «Ìàðò»
êûëáóðåç:
Óêûð ãîëüòðåñ íî îãêàäü:
Ìèìîçà, òîðò, ïќÿí.
Ìàð êûøíîëû êûëå íà:
ÒàŸååç êîòü âàíü.
Òà êûëáóðûí øќäžñüêå
ëý÷ûò ñàðêàçì. Ëèðè÷åñêîé
ãåðîèíÿ Íûëêûøíîîñëýí
íóíàëçû øîðû àñïќðòýì
ó÷êå. Âîðãîðîíú¸ñ òà íóíàëý
Ñóðåäàç Ë. Ïðîçîðîâ. Áàñüòýìûí
Ô. Âàñèëüåâëýí «Îéäî âåðàñüêîì»
êûëáóð ñáîðíèêûñüòûç.
ãèíý êûøíîîñëû ñÿñüêàîñ íî
œå÷ ìûëêûä êóçüìàíû òûðøî,
íîø ïîýòåññàëýí ìàëïàìåçúÿ,
íûëêûøíîîñëû òàŸå
ñàêëûê êîòüêóä íóíàë âèñúÿíû
êóëý.
Џîøàòîìû Ô. Âàñèëüåâëýí
«Îø òîëýçü»*
êûëáóðåíûç:
Áàäüïó øќäýì èíè òóëûñ
çûíýç,
Ñî œå÷ûðà øóìïîòûñà.
Ïó÷û ïóøêûí êûëëèñü
ïèíàë êóàðåç
Âåñü éûãàñüêå
êóðèñüêûñà…
Êûëáóð òóëûñ ìûëêûä
ïûŸàòý, ñîå ëûäœûêó, øќäîíî
äûðòžñü òóëûñëýñü øóíûò
çûíçý, êàï÷è òќëëýñü ïåëüòýìçý.
Íî ñî ÷ûëêàê ïќðòýì ëóý
Ç. Ðÿáèíèíàëýí âûëž ñ¸òýì
êûëáóðåçëýñü. Ô. Âàñèëüåâ òóëûñ
èíêóàçü ñÿðûñü ìàäå êå,
íûëêûøíî êûëáóð÷è - íûëêûøíîëýí
øóäýç ñÿðûñü.
Ô. Âàñèëüåâëýí «Êîíüû
âóîí òîëýçü» êûëáóðûñüòûç:
Ñþðåñ âûëûí êóç¸ - äýðè.
Ìќçìûò ó÷êî òûðòòýì
ëóäú¸ñ.
Êûøêàòûëî óéøîð
òќëú¸ñ,
Øóíûò êóàçüëýí äûðûç
áûðèç…
ÊûŸå òîäìî ìèëåìëû òà
èíêóàçü ñóðåä! Àâòîð áûãàòûñà
øóäý ëûäœèñüëýí ìûëêûäûíûç,
ñî âàëà, ìàêåì ìóð êóðåêòý
ãóðòûñü ìóðò, êóêå âóî
êåçüûòú¸ñ, ëóäú¸ñ òûðòòýì,
íîø ïèñïóîñ ãîëüûê êûë¸.
Ç. Ðÿáèíèíàëýí «Îêòÿáðü»
êûëáóðåç:
Ïќñü óç ëó íè.
Êåçüûò íî óç ëó.
Êóçü ïëàùå ïàçÿìûí
Äýðèåí.
Êќëýì íî óã ïîòû.
Óëîí íî ìќçìûò.
Óðà!
Ãàæàíý... âèíîãðàä
áàñüòýì.
Íîø èê ñóðåäàìûí
ñžçüûë, íî òàÿç âèå - êàð
íûëêûøíîëýí ñèíú¸ñûíûç.
Èíêóàçåç ñÿíà, ìè àäœèñüêîì
íà ëèðè÷åñêîé ãåðîèíÿëýñü
ìќçìåìçý íî ìûëêûäûçëýñü
âîøúÿñüêåìçý: âèíîãðàäëû
íûëêûøíî òóæ øóìïîòžç,
êóðåêòîí ìûëêûäûç ñûëìèç.
Ô. Âàñèëüåâëýí «Øóð
êûíìîí òîëýçü» êûëáóðûñüòûç:
Øóð âûëûñü òóëêûìåç
êîðòíàíû òóðòòûñà,
Êåçüûò òќë êîò ëûìû
ñþëîåí øà÷ûðúÿ.
Ëåê òќëëýñü âîæîìåì
ìûëêûäçý êóðëàñà,
Âó äóðûñü þã êûçüïó
éûðûíûç ìûêûðúÿ…
Ç. Ðÿáèíèíàëýí «Íîÿáðü»
êûëáóðåç:
Ñûëžñüêîì óðàìûí,
Êåçüûòëýñü òýò÷àñà.
Îã-îãìåñ êûëú¸ñûí
Øóíòûíû âûðûñà.
Ïîäúåçä ќñ øîðû
Ó÷ûðàê ó÷êûëûñà,
Øóíûòûí
÷óïàñüêîí ñÿðûñü
Ìàëïàñüêûñà.
Êûêåçëýí èê àâòîðú¸ñëýí
÷óðú¸ñàçû ïûŸàìûí éќ
êàäü êåçüûò òќë, òàŸå ñóðåäú¸ñëýñü
þçûð-êåçüûð ëóûñà
êîøêîíî. Íî Ô. Âàñèëüåâ
âåðà ìèëåìëû èíêóàçüëýí
âîøòžñüêåìåç ñÿðûñü, íîø
Ç. Ðÿáèíèíà ïóø ìàëïàíú-
¸ññý êûðå ïîòòý, ñî òîäàç âàå
îäžã šûòýç, êóäžç ïûðàêëû
ïûŸàìûí ñîëýí ñþëýìàç.
Îçüûåí, òà êûëáóð÷èîñëýñü
ãóðú¸ññýñ Ÿîøàòîíî
êå, øåäüòûíû ëóý îäžã
øќäñêûìîí ïќðòýìëûêñýñ:
Ç. Ðÿáèíèíàëýí ëèðè÷åñêîé
ãåðîåç àñëàç ïóø äóííååç
ñÿðûñü ìàäå, íîø Ô. Âàñèëüåâëýíýç
êàëûê êàëåíäàðåç
íî êàëûê ñÿìú¸ñòû
÷àêëà. Ç. Ðÿáèíèíà êîòüêóä
êûëáóðàç ñàðêàçì øàïûê
êóøòý, ñî ñåðåêúÿ óëîíýç,
àäÿìèîñëýñü ñÿìú¸ññýñ.
Ñîëýí ëèðè÷åñêîé ãåðîèíÿåç
êàðûí óëžñü íûëêûøíî,
ìåñÿöåñëîâåç ñîëýí ñóáúåêòèâíîé
ëóý. Îçüû âåðàíû óã
ëóû Ô. Âàñèëüåâëýí ñóçüåòýç
ñÿðûñü, îòûí ëèðè÷åñêîé
ãåðîé - ïàëýíûñåí ó÷êèñü.
* - 1980-òž àðú¸ñûñü îðôîãðàôèÿ
óòåìûí
КУЗЕБАЙ ГЕРДЛЫ - 120 АР
Шара мылкыд
Ëàðèñà ÄÌÈÒÐÈÅÂÀ
Àðëû áûäý Êóçåáàé
Ãåðäëýí âîðäñêåì íóíàëàç
Èæûñü ñèíïåëåòýç
äîðûí êûëáóðú¸ññý
ëûäœî. Íî óã òûðìû
êàäü êûëáóð÷èëýí
àñëàç êóàðàåç, òðîñãåñ
êûëçýì ïîòý êûëáóðú-
¸ññý.
Ñîèí Ãåðäëýñü êóàðàçý
«÷óçúÿñüêûòîí» ïîííà
Éќñêàëûê áèáëèîòåêàûí 15-
òž òîëøîðå ðàäúÿñüêèç ïîýòëýñü
êûëáóðú¸ññý øàðà
ëûäœîí šûò. Óæðàä àçüûí
ÿëýìûí âàë: ìûëêûä êàðèñü¸ñ,
êûëáóð äàñÿñà, ìåä ëûêòîçû.
Òóàëà àðûí óäìóðò
êûëáóðåç âîëüûò ëûäœîíëû
ñžçåì šûòú¸ñ óã îðò÷ûëî,
ñîèí òàŸå âóíýì àìàë àñüìå
óëîíàìû âûëü øќì ïûðòžç.
Òóíñûêî âàë ñîèç: îäžã
êûëáóðåç êќíÿ êå ìóðò
ëûäœûíû ìàëïàñà ëûêòýì.
Ëèòåðàòóðîâåäú¸ñ Âàñèëèé
Âàíþøåâ íî Àëåêñàíäð
Øêëÿåâ áûðéèëëÿì «Ìè êèçèñüêîì»
êûëáóðåç. Òà êûëáóðëýí
ëèòåðàòóðàûí óëîí
ñþðåñýç òóæ òóíñûêî. Íèìûñüòûç
ñîå ýñêåðèçû Âàñèëèé
Âàíþøåâ, Àííà Çóåâà-Èçìàéëîâà,
Àëåêñåé Åðìîëàåâ
íî ìóêåò òîäîñ÷èîñ.
Â. Âàíþøåâ ïóñéèç: ñî
êûëáóðëýñü 3 âàðèàíòñý èê
ýñêåðèç. Ñîëýí ìàëïàìåçúÿ,
êûëáóðûñü êèçèñüëýí îáðàçýç
Åâàíãåëèûñü òîäìî ïðèò-
÷àåç òîäý âàéûòý. Êóçåáàé
Ãåðäëýí êèçèñåç - þãäûòžñü,
àçüâåòëžñü, êûëáóð÷è-ïðîðîê,
êóäžç çàðíè êûëú¸ññýêèäûññý
êàëûêëýí ñþëìàç
êèçå.
Òà šûòý À. Øêëÿåâ íî Â. Âàíþøåâ
áûäýñòžçû Ãåðäëýí
àñýíûç œó÷ êûëý áåðûêòýì
«Âåòðó óéøîðà» íî «ß íè ðàçó
íå âèäåë ìîðå…» êûëáóðú¸ññý
íî. Îçüû ñîîñ âîçüìàòžçû
Ãåðäëýñü óñòî áåðûêòžñü ëóýìçý,
œó÷ êûëûí áûãàòûñà
ãîæúÿñüêåìçý. Âåðàíû êóëý,
Ê. Ãåðäëýí œó÷ êûëý áåðûêòýì
êûëáóðú¸ñûíûç íèìûñüòûç
«Ëèðèêà» (1965) áè÷åò íî
ïîòòýìûí.
Ñî ñÿíà, šûò êóñïûí 2
ïîë ÷óçúÿñüêèç óäìóðò ëèòåðàòóðàûñü
ÿðàòîíëû ñžçåì
òóæãåñ íî ÷åáåðåç êûëáóð -
«×àãûð êûøåò». Ñîå ëûäœèçû
Àëåêñàíäð Øêëÿåâ íî «Ìûíàì
Óäìóðòèå» ÒÐÊ-ûñü
æóðíàëèñò Ñâåòëàíà Êèáàðäèíà.
Êîòüêóäžç êûëáóðå àñëýñüòûç
ìûëêûäçý ïûðòžç -
îçüûåí, âûëü ñÿìåí âàëýêòžç
òåêñòýç. Îãåç ëûäœèñü èíòîíàöèÿ
ïûð âîçüìàòžç ÿðàòîíëýñü
- ÷àãûð êûøåòëýñü
ûøåìçý-áåçäýìçý óëîíûñü
îãøîðû þãäóðåç âûëëåì,
êóäžçëû ќâќë ïóìèòúÿñüêîíî,
ñîå êàíüûëýí ïóìèòàíû
íî ïóøêàä ïûŸàòûíû êóëý.
Ìóêåòûç ñóðåäàç êûëáóðûñü
ëèðè÷åñêîé ãåðîéëýñü ÿðàòîí
ïîííà àñýíûç à÷èç íþðúÿñüêåìçý
íî ãàæàí ìûëêûäçý
ûøòýìåç ïîííà çîë êóðåêòýìçý.
Ìàêåì ïќðòýì ïóøòðîñî
ëóûíû áûãàòý øàðà
ëûäœåì òåêñò!
Šûò Ÿîæå ïќðòýì êûëáóðú¸ñ
÷óçúÿñüêèçû - ãðàæäàíñêîé
íî ôèëîñîôñêîé ëèðèêà,
áàñíÿ, «Ãîíäûðú¸ñ»
íûëïè ïîýìà. Êóçåáàé Ãåðäëýñü
çàðíè ÷óðú¸ññý êûëçûñà,
ñîîñëýñü êóæûìçýñ ýøøî
îãïîë äóíúÿìû. Òà šûòûí
ãàíü-ãàíü ó÷êèñü¸ñ ќé âàë -
âàíüçû ïûðèñüêèçû ïîýçèëýñü
ïðàçäíèêñý êûëäûòîíý,
ñîèí óæðàä òóæ øóíûò
ïќðìèç, êàëûêåç îãúÿç.

¹ 5 (25620)
4 2018-òž àð 23-òž òîëøîð
инГОЖ
КЫЛБУРЕТ ДУННЕ
Мимоза, торт, пӧян...
Зинаида Рябининалэн «12 суред» сузьетысьтыз чуръёс
Òóñïóêòžç Ìàêñèì ÅÃÎÐÎÂ
Сентябрь
Ìåä ÿðàòîç òîíý Ïóøêèí -
Ìåä ïќðúÿëîç ÷åáåðäý.
Ìîí ñåíòÿáðå êóëûëž íè:
Âåðàé âàë ñèíìàñüêåììå.
Íî…
Çàðíè âàêûòòý ìîí ќé àäœû,
Çîðèç ñî àðå âåñü ìàêå.
Октябрь
Ïќñü óç ëó íè.
Êåçüûò íî óç ëó.
Êóçü ïëàùå ïàçÿìûí
Äýðèåí.
Êќëýì íî óã ïîòû.
Óëîí íî ìќçìûò.
Óðà!
Ãàæàíý… âèíîãðàä áàñüòýì.
Март
Óêûð ãîëüòðåñ íî îãêàäü:
Ìèìîçà, òîðò, ïќÿí.
Ìàð êûøíîëû êûëå íà:
ÒàŸååç êîòü âàíü!
Апрель
Àéû êîŸûøú¸ñëýñü çîë
Óðìî ìóìûîñûç.
Êûðûí ñàëêûì, ñóëåï íà,
Ñќçóë íè šóòýìûí.
Май
Ìèíóñ ôåâðàëü,
ßíâàðü, äåêàáðü,
Íîÿáðü, îêòÿáðü, ñåíòÿáðü,
Àâãóñò, èþëü, èþíü -
Ìàé!!!
Ìîí âîðäñêèñüêåì
Òóëûñ!
Июнь
Çîíò óã þðòòû. Ïûä óÿ.
Óçû-áîðû êќáåðà,
Êèñüìàòýê óëý êåìà.
Ãóæåì àíàëñêèç òóý,
Íîø èê ÷åðîäçý êåëüòý.
Июль
Êàáëóê êèñàëå êàäü
Âûå àñôàëüòý.
Óçû-áîðûëýñü - àëëåðãèÿ.
Íîêèí íî óã ¸ðòû
Ãîëüûê íûëìóðòý.
Ãîëüûê èþëå - ñïåöîäåæäà.
Август
Êóòú¸ñ óã îäîë¸.
ßáëîê êèñüìà.
Êóèíü ñïàñ.
Ïåñÿé
Âûëü ÷å÷ûçý âќñÿ.
Ñüќëûêîåç
Êóíîÿëîç ìåäà?
Январь
Ìóçúåì ïќçèç çîðëýñü,
Ïќñüâóàñüêèç ãàçîí.
Øóáà šîêàç øêàôûí,
Êåéœèç âîæïîòîíëýñü.
Февраль
Œå÷áóð, ãóæåì! Ќâќë?
Ëûìû æîáà-ïåëüòý?
Îé, òàó, Âàëåíòèí,
Ãîðä ðîçàåä ïîííà.
Ноябрь
Ñûëžñüêîì óðàìûí,
Êåçüûòëýñü òýò÷àñà.
Îã-îãìåñ êûëú¸ñûí
Øóíòûíû âûðûñà.
Ïîäúåçä ќñ øîðû
Ó÷ûðàê ó÷êûëûñà,
Øóíûòûí ÷óïàñüêîí ñÿðûñü
Ìàëïàñüêûñà.
Декабрь
Ãóäûðúÿ -
Âîðåêúÿ -
×èëåêúÿ.
Éќ óã òûðìû
Êàòîê ëýñüòûíû.
Âûëü àðåç ìàå êå êàäü âîçüìà
Äàñ îäžã òîëýçü
Ãîðîä êàëûê.
2007-òž àð

инГОЖ
¹ 5 (25620)
5
2018-òž àð 23-òž òîëøîð
Инкуазь тэлеӟе
Флор Васильевлэн «Толэзь бӧрсьы кошкоз толэзь...» сузьетысьтыз чуръёс
Ош толэзь
Áàäüïó øќäýì èíè òóëûñ çûíýç,
Ñî œå÷ûðà øóìïîòûñà.
Ïó÷û ïóøêûí êûëëèñü ïèíàë êóàðåç
Âåñü éûãàñüêå êóðèñüêûñà.
Âûëäû, àëè èê ñî íî ó÷êûñàë
Âàíü èíêóàçüëýñü âîøòžñüêåìçý.
Œèëë¸, òîëáûò óëžç êå ÷àëìûñà,
Òàðå óã æàëÿ êóàðàçý.
Ñýçüãåñ, ñýçüãåñ êàäü ñèçü íî òà÷ûðòý,
Ïèñïó ñ¸òý èíè ãóðçý.
Ïèëåì ñüќðû ìóêåò ïèëåì äûðòý,
Ñüќðàç ќòå øóðëýñü éќçý.
Èíìûí íîø òþðàãàé êóç¸ÿñüêå,
×ûëêûò îøìåñ êàäü æèëüûðòý.
Íîø àçáàðûí ïóäî íî êûëèñüêå,
Ñî òîë äžñüñý èíè âîøòý.
Áåð šûòú¸ñû íî âàçü Ÿóêíàîñû
Éќëâûë êàäü íàï áóñú¸ñ óñ¸.
Êóçü òîë Ÿîæå ëþêàì áóêîñú¸ñòû,
×èê æàëÿòýê, ñîîñ ñþïñ¸.
Пӧсь толэзь
Áåðèçü ïàêå ÷åñêûò çûíýí,
Øóíäû øîðûí êóàñüìå òóðíàì òóðûí.
Ñàéêûò-÷àãûð ïàñüêûò ûíýí
Àðíÿ Ÿîæå èíáàì øîáûðòýìûí.
Çóðîäú¸ñû íî ëþêàìûí
Øóëäûð ×óï÷è âîçüëýí âàíü ÷åáåðåç.
Ñî òîëàëòý íî øóëäûðòîç,
Òîäý ñî âàéûòîç òóðíàí äûðåç.
Èíè œåã ëóä íî áåçäýìûí.
Ñåêûò øåïûí êèñüìà ñîëýí òûñåç.
Ñèêûí êèêû íî ÷àëìåìûí -
Âàëýñ þîñ ëýç¸ íè øåïú¸ññýñ.
Ñüќä êóàêàîñ íî þáåðú¸ñ
Ãóðò âàäüñûòž íî ïîðúÿëî ïóìòýì.
Óò¸, äûð, áóðäú¸ññýñ ñîîñ:
Òàòûñü êîøêîí äûðçû âåñü ìàòýêòý.
Ïèëåì êèñüòý êå äóðûíûç,
Îäžã ïóíüû ãèíý ëþêà äýðè.
Ïќñü òîëýçüëýí ñèîñûíûç
×àëÿê êóàñüìå óñåì ïèëåì ïûðû.
Èíè ãóðåçü áàìú¸ñ íî óñüòžëëÿì
Ñüќä ñèíú¸ññýñ ëûìû øîðûí.
Øќäòýê øîðûñü ñîîñ øàò ìàëüäžëëÿì
ßðêûò øóíäû ñèîñ øîðûí.
Îø òîëýçå øóíàì ëûìû âóîñ
Îøëû íî þûíû òûðìîç.
Âóî êå òóæ âèòåì òóëûñ ãóðú¸ñ,
Âóæ ìàëïàíú¸ñ íî, äûð, âûëüìî.
Куар потон толэзь
Êóàð ïîòîí òîëýçå
Êîòüêèíëû áóðä âîðäñêå.
Âàíü èíêóàçü òýëåœå,
Òîë áåðå òóïàòñêå.
Âîæ êóàðú¸ñ ëýéêàñà
Äóííååç îñêàëòî.
Ïóæûìú¸ñ äûðòûñà
Ñþñüòûëú¸ñ íè ïîòòî.
Šûò øóíäû ñþñüòûëýç
Šàìàêëû óëœûòý.
Áàäüïóûñü óŸûåç
Êûðœàíû êàäü ќòå.
Íó, ïàçüãå óê, ïàçüãå
Џóæ óŸû àçâåñüñý!
Ìåä ëóîç âàë êóçüãåì
Ò¸ì óéëýí ñþðåñýç!
Џûäûòýê êûëçžñüêî
ÓŸûëýñü êûðœàìçý.
Ñþëýìàì áè÷àñüêî
Óëîíëýñü ÷åáåðçý.
Òóëûñëû ïàéìûñà
Âèçüòýììå, âûëäû, ñèçü.
Ãàæàíçý øåäüòûñà,
Ñî íî, ñî íî óã èçü.
Êóàð ïîòîí òîëýçå
Ëåê òќëú¸ñ áàñûëñêî.
Êîòüêóäžç, äûð, êûëçý -
Êûðœàíú¸ñ ÷óçúÿñüêî.
Òóëûñ çîð íî êûðœà,
Âûëüäûñà óëîíýç.
Ìà áûäœà, ìà áûäœà
Êóàçüëýí øóìïîòîíýç!
Òóñïóêòžç Ìàêñèì ÅÃÎÐÎÂ
Ïàñüêûò ëóä íî þðòòý
Òðàêòîðëû ãóðëàíû.
Ëóä ñþðåñ íî äûðòý
Êàëûêëû þðòòûíû.
Êóàð ïîòîí òîëýçå
Áóðäúÿñüêå âàíü óëîí.
Êåìàëû êàðúÿñüêå
Ñþëýìå øóìïîòîí.
Инвожо
Ãóæåìëû øóìïîòûñà,
Ïàëýçüïó íî ñÿñüêàçý óñüòý.
Çàíãàðè áóðäúÿñüêûñà
Èíáàìëýñü, äûð, ÷àãûðçý ó÷êå.
Ïóìòýì-éûëòýì ñÿñüêàîñ
Âîçü âûëý óã òýðî êàäü àëè.
Óðò÷ûñà âàíü áó¸ëú¸ñ
×óï÷èå êèñüòžñüêîçû òàíè.
Âîçü¸ñòû âåñü ó÷êûñà
Óã íî êûñû êàäü þãûò, óã êûñ.
Ќæûòëû šîìàëñêûñà,
Íîø þãäý èíè, þãäý èíâèñ.
Ãóæåìëû ñèíìàñüêûñà,
Џóøúÿëú¸ñ íî êûðœàíû êóòñêî.
Êàëûêëû òàó êàðûñà,
Âîæ þîñ âîæìàñüêûñà šóòñêî.
Ñþëìàñüêå ïóðûñü ïèëåì,
Ñî óã æàëÿ çîð øàïûêú¸ññý.
Ïќñü øóíäû îãíàç êûëå -
Âåñü ûñòý óëîí òûëñèîññý.
Áóñûûñü þîñ âûëëåì,
Êîòüêûòûí óëîí áóé-áóé šóæà.
Ãóðò êàëûê òûðøåì ñÿìåí,
Èíâîæî òîëýçü ñþëìî óæà.
Àðëýí áûäý âóîí äûðûç -
Òà ïќñü òîëýçü âåòëý øàåðåòž.
Ìàëïàíú¸ñûç íî óæú¸ñûç
Ïûð ïîòýìûí œûðäûò ñþëýìåòž.
Куар усён толэзе
×èãàí íûë êàäü íþëýñ äžñÿñüêåì,
Џóæ íî, ãîðä íî ïèøòý øóð ñüќðûí.
Âîæ óçüûì íî ÷èëü-âàëü êèñüòàñüêå, -
Ñî âûëý âîòýñú¸ñ ïóêñåìûí.
Ïàëýçüçý îêòûíû ќòüûñà
Ìûêûðñêå ïàëýçüïó áàê÷àûí.
Áåðïóìçý êûðœàíçýñ êóçüìàñà,
Þáåðú¸ñ íî ïóêî êûçüïóûí.
Øàåðëýñü òà ñžçüûë ÷åáåðçý
Êèíëýñü êå âàòûñà êàäü, áóñú¸ñ
Ëûìøîðîçü âќëúÿëî áóðäú¸ññýñ.
Íîø ñýçåñü íà øóíäû òûëñèîñ!
Ëûìøîðå êå íî, áóñ áàñûëñêå,
Ñî âàòñêå óëûãûñü êóàê óëý.
Ãóæåìëýí ïîê÷èåç ñóçýðåç
Ñýçü âåòëý íà, ýðêûí ñî óëý.
Џóæ êóàðú¸ñ íîø óñ¸ íî óñ¸,
Ûð òќëú¸ñ ïàçÿëî êàäü óêñ¸.
Ãóæåìëýí óæåçëû êàäü îçüû
Ñžçüûë êóàçü äóí òûðå òîë àçüûí.
Íîø, îëî, Ÿóæ êóàðú¸ñ êóðèñüêî
Áóðäî¸ óëë¸åí êîøêûíû.
Áåðãàëî, áåðãàëî íî óñ¸ -
Êûëäûìòý êûä¸êå ëîáûíû.
Áåí ìàðëû êîøêîíýç íî òàòûñü?!
Òóëûñ êóàçü êå âóèç, äûðòûñà
Áåðòîçû áóðäîîñ íî òàò÷û,
Óëîçû, âóýìçýñ êûðœàñà.
Áåðãàñà óñüûëî Ÿóæ êóàðú¸ñ,
Ìàëïàíú¸ñ êàäü êàëëåí áåðãàëî.
Âåñü áåçäî íî áåçäî áó¸ëú¸ñ,
Êûðœàíú¸ñ íî ïóìåí êûñûëî.
1977-òž àð
1980-òž àðú¸ñûñü ïóíêòóàöèÿ íî îðôîãðàôèÿ óòåìûí

¹ 5 (25620)
6 2018-òž àð 23-òž òîëøîð
инГОЖ
БИБЛИОТЕКАОС
Лыдӟиськыто бусыын но
Ìàðèÿ ÂÅÊØÈÍÀ
Èíìûñü óñåìçý óì
âîçüìàñüêå, àñüìåîñ
ëýñüòžñüêîì - òàçüû
óæà Ãëàçîâ ¸ðîñûñü
âàëòžñü áèáëèîòåêà.
Ñî ¸ðîñûñü êûëáóð÷èîñëû
êíèãàîññýñ ïîòòûíû
þðòòý, êûëáóð
šûòú¸ñ, êîíêóðñú¸ñ
îðò÷ûòúÿ, øàåðòîäîí
áóñûåç ãûðå.
Шаертодонэн улон
Òóàëà âàêûòý êîòüêóä áèáëèîòåêàëýí
ñþëýìøóãåç îäžã:
êîíüäîí ќâќë, êíèãàîñ íî ëûêòýìûñü
äóãäžçû, ëûäœèñü¸ñ íî
è÷èãåñ ëóèçû. Òàáåðå àäÿìè
êíèãà äóðå óã, áèáëèîòåêà àäÿìè
äîðû ëûêòý íè. Ãëàçîâûñü
áèáëèîòåêà óã êûøêà òàçüû
óæàíû.
- Ìè òðîñ ïќðòýì óæåí âûðèñüêîì:
íÿíü îêòîí-êàëòîí
âàêûòý êîëõîçú¸ñû ïîòàñüêîì,
áóñûûí óæàñü¸ñòû ñèñüêîí
âèñêàçû ïќðòýì èâîðú¸ñûí
òîäìàòžñüêîì, âûëü ïîòýì
çàêîíú¸ñ ñÿðûñü âåðàñüêîì.
Âàëòžñåç óæìû, áåí,
øàåðòîäîí, - øóý ¸ðîñ áèáëèîòåêàëýí
êèâàëòžñåç Èðèíà
Êàðêèíà.
- 20 àð òàëýñü àçüëî áèáëèîòåêàÿìû
óñüòžñüêèç øàåðòîäîí
êëóá - òîëýçÿç îãïîë
òàò÷û ëþêàñüêûëî òîäîñ÷èîñ
íî øàåð÷èîñ, - øóý áèáëèîòåêàëýí
àçüâûë êèâàëòžñåç
Èðàèäà Êóòÿâèíà. - Âàëëÿ
àðûí 15-òžçý îðò÷èç øàåð-
÷èîñëýí êîíôåðåíöèçû. Àñüñý
óæú¸ññýñ ñîîñ ïќðòýì ñáîðíèêú¸ñûí,
¸ðîñûñüòûìû íî
Ãëàçîâûñü, ýëüêóíûñüòûìû
ãàçåòú¸ñûí ïå÷àòëàëî, ìè
íî áè÷åòú¸ñ ïîòòûëžñüêîì.
Êûëåì àðûí øàåð÷èîñëýí
êîíôåðåíöèçû îðò÷èç
ñžçüûë, ñî ñžçåìûí âàë Îêòÿáðü
ðåâîëþöèëû 100 àð
òûðìîíëû. Áèáëèîòåêàûí
àëè äàñÿñüêå Ãëàçîâ ¸ðîñûñü
øàåðòîäîíëû ñžçåì ñàéò.
Ãëàçîâ ¸ðîñûñü Ãûë¸ãóðòûñü
ïèíàëú¸ñ áèáëèîòåêàðåíûçû
Ÿîø òóðûí-êóàðú¸ñòû òîäìàíû
âûðî.
Ìàòåðèàë áè÷àëî ¸ðîñûñü
øàåð÷èîñ, áèáëèîòåêàûí
óæàñü¸ñ, ñàéòñý ïќðìûòî àñüñýîñ
áèáëèîòåêàðü¸ñ èê.
- Ýãðàîñ òàíè ëýñüòžçû
ëèòåðàòóðíîé êàðòà - ñîîñëýí
ïèñàòåëü¸ññû òðîñ,
íîø ìèëÿì ќâќëãåñ. Ñî ïîííà
ìóêåò òóíñûêî àäÿìèîñìû
âàíü, êóä-îãçý ìè óì íî
òîäžñüêå. Òàíè Ñåì¸í Ïðîêîïüåâè÷
Æóéêîâ ëèíãâèñò
âàë. Íîêèí íî óã òîäû
íè âàë òà àäÿìè ñÿðûñü, ìè
íèìçý øàðàÿì. Ëèâèé Ïåòðîâè÷
Óðàêîâ - ïðîôåññîð,
æóðíàëèñò. Ñî Àäàìãóðòûí
âîðäžñüêåìûí, àëè
îòûí êîòüêóä àð ñîëû ñžçåì
ëûäœîíú¸ñ îðò÷ûòúÿñüêîì,
óëýì-âûëýìåç ñÿðûñü ìàòåðèàë
óò÷àñüêîì, øóý Èðàèäà
Âàëåðèàíîâíà.
Âàëòžñü áèáëèîòåêàåç
ëûäúÿòýê, Ãëàçîâ ¸ðîñûí
ëûäúÿñüêå 21 áèáëèîòåêà,
Îêòÿáðüñêîé ïîñ¸ëîêûí
ñÿíà, êîòüêóäàç áûäýí îäžã
áèáëèîòåêàðü. Óæçû ïќðìå.
Äýìåí òûðøåìçûëýí åìûøåç
- «Ãëàçîâ ¸ðîñ: âàïóìûñü
âàïóìå» êíèãà. Îòûñü òîäûíû
ëóîç ¸ðîñûñü âàíü ãóðòú-
¸ñëýí (áûðåìú¸ñûçëýí íî)
èñòîðèçû, òóàëà óëîíçû ñÿðûñü.
Кылбурен
чылкытатскон
Êûëåì àðûí «Óäìóðò
äóííå» ãàçåòûñü êûëáóð-
÷èîñòû ќò÷àçû Ãëàçîâûñü
êûëáóðàñü¸ñ. Îêòÿáðüñêîé
áèáëèîòåêàå ëþêàñüêèëëÿì
äàñëýñü óíî íûëêûøíîîñ,
òðîñýç àðëûäîîñ - êóäîãåç
ïîòòýì êíèãàîñûíûçû
óøúÿñüêûíû áûãàòî íè.
Ñîîñëû þðòòžñüêå áèáëèîòåêà.
2015-òž àðûí äàñÿìûí
âàë Àëåâòèíà Ãëàâàòñêèõëýí
«Ñþëìû øóìïîòîíýí
òûðìå» êûëáóð áè÷åòýç.
Ïèíàëú¸ñëýí óæú¸ñûíûçû
«Âûæûêûë øûêûñ» êíèãà
ïîòžç. Êûòûñü êîíüäîí, þàëîäû
òž. Ïðîåêò ãîæòûñà,
ãðàíò óòžñüêîì, øóîçû Ãëàçîâûñü
áèáëèîòåêàðü¸ñ.
- Ìè òðîñãåñ óæàñüêîì
óäìóðò êûëáóð÷èîñûí, -
âåðà Èðàèäà Êóòÿâèíà. - Êåìàëàñü
èíè ìèëÿì «Ìóçà»
êëóáìû óæà âàë, àëè ïóìèñüêûëûíû
øåðãåñ ïќðìå
íè. Íîø êûëáóð÷èîñìû
âàíü èê. Îãåç ëûêòý äîðàìû
íî øóý: «Òžíü êóòñêè êûëáóð
ãîæúÿíû íî ïðî÷ âîçüûò
ïîòý: îëî ìîí œå÷ ãîæúÿñüêî,
îëî óðîä ïќðìûòžñüêî. Êûòûí
êå íî ïå÷àòàòü êàðîíî
âàë, êèí êå ìåä äóíúÿñàë».
Ñîèí èê ìàëïàìû: îéäîëý
óæú¸ñòû âè÷àê ëþêàëîì,
þðòòžñüêîì. Êûëáóð÷èîñ àñ
ïóðòûÿçû ïќç¸ óê, íîø ñîîñëýí
êàëûê ïќëû ïîòýìçû
ïîòý.
Îçüû 2013-òž àðûí
êûëäžç «Óëîí áåðãà» êûëáóð
áè÷åò - îò÷û ïûðèçû ¸ðîñûñü
6 êûëáóð÷èîñëýí óæú-
¸ññû. Ñîáåðå òà êûëáóð÷èîñ
îðò÷èçû ¸ðîñûñüòûçû âàíü
ãóðòú¸ñòž, êûëáóðú¸ññýñ
ëûäœèçû, þí øóìïîòžçû.
Àëè íî äûðûí-äûðûí Ãëàçîâ
¸ðîñûñü óäìóðò êûëáóð÷èîñ
ïќðòýì ãóðòú¸ñûí ïóìèñüêûëî:
Ÿîøåí êûëáóðàëî íî,
ñèíâóàñüêî íî, ìûëêûäçýñ
íî ëќïêûòî. Óãî ñþëýìøóãúÿñüêîíçû
ñîîñëýí ïќðòýì,
íîø ÷ûëêûòàòžñüêîíçû
îäžã - êûëáóð.
НЫЛПИ ЧУРЪЁС
Глазов ёросысь пиналъёслэн «Выжыкыл шыкыс» книгаысь ужъёссы
Сюрсовалъёс
Àë¸íà ÂÎËÊÎÂÀ.
Ïóñîøóð øêîëà,
6-òž êëàññ
Óëžëëÿì-âûëžëëÿì êóèíü
ñþðñîâàëú¸ñ. Âàçü Ÿóêíà
ñóëòûñà, ýøú¸ñ øóäî, áûçüûëî,
ïûëàñüêî, âóýí ïàçÿñüêî.
Îçüû øóëäûðúÿñüêûñà, íóíàë
áќðñüû íóíàë îðò÷ûëýì.
Îäžã ïîë îãåç øóèç:
- Îéäîëý øóð êóçÿ óÿñà
ìûíîì.
Êûêåòžåç øóèç:
- Êûò÷û ìåäà âóîì?
Íîø êóèíåòžåç øóèç ïóìèòàçû:
- Êûò÷û êå âóîì êå, âóîì.
Îçüû èê ñîîñ ëýñüòžëëÿì.
Âóèëëÿì ñþðñîâàëú¸ñ Óäìóðò
øàåðå. Ó÷êî ïàéìûñà:
îòûí íî òàòûí øóðú¸ñ,
šóæûòýñü ïèñïóîñ, ïќðòýì
áóäîñú¸ñ. Îé, ÿðàñüêåì ñîîñëû
òà ìóçúåì! Øóëäûð ñåðåêúÿñà,
áûçüûëî óê. Îçüû
îðò÷ûëýì íóíàë áќðñüû íóíàë.
Íîø îäžã ïîë ñîîñ âàëú-
¸ñûí ïóìèñüêèëëÿì. Îäžãåç
âàë þàç:
- Êèíú¸ñ òž?
- Ìè ñþðñîâàëú¸ñ. Íîø òž
êèíú¸ñ?
- Ìè îãøîðû âàëú¸ñ. Êûòûñü,
êó íî ìàëû òàò÷û
ëûêòžäû?
- Ìè âóèì øóíûò ïàëú-
¸ñûñü. Øàåðàìû ìќçìûò
ëóèç, äóííååç àäœåììû
ïîòžç, ñîèí èê ñþðåñ âûëý
ïîòžì, øóðú¸ñ êóçÿ óÿñà òàò-
÷û ëûêòžì.
- Òîäýìäû ïîòý êå, ìèëÿì
âåäü òàòûí òîëàëòý êåçüûò
ëóý, íîø íþëýñêûí òžëåäûç
êèîíú¸ñ ñè¸çû.
- Çýì, êûøêûò. Êèîíú¸ñëýñü
ìè ìûðäýì ïåãœèì. Êûò-
÷û òàáåðå ìûíîíî-âàòñêîíî?
- Îéäîëý êóç¸ìû äîðû.
- Íîø ñî ìèëåìûç äîðàç
óëûíû ëýç¸ç-à?
- Êóç¸ìû âàíüäýñ áàñüòîç,
Ÿîø óëîì.
- Ñîêó ìè òžëåäûí Ÿîø
ìûíîì.
Êóèíü ñþðñîâàëú¸ñ
ìûížëëÿì âàëú¸ñûí Ÿîø.
Çýì íî, êóç¸çû âàíüçýñ
áàñüòžç áîðäàç. Òàáåðå âàëú-
¸ñ íî ñþðñîâàëú¸ñ Ÿîø óëî íî
óæàëî. Êóç¸ ïèíàëú¸ñ ñþðñîâàëú¸ñ
âûëûí âîðòòûëî.
Íîø ñþðñîâàëú¸ñ øóìïîòî,
âûëü ýø øåäüòžçû øóûñà.
Ãóðòàçû íî êîøêåìçû óã ïîò.
Эшъёс
Äàðüÿ ÊÈÑÅ˨ÂÀ.
Äîíäûêàð øêîëà,
5-òž êëàññ
Óëžç-âûëžç Äàøà íèìî
íûëàø. Íî ќé âàë ñîëýí
ýøú¸ñûç. Òóæ ïîòý âàë íûëàøëýí,
ýøú¸ñûç ìåä ëóîçû
øóûñà. Îäžã øóëäûð íóíàëý
ïåñÿíàåç äîðû ìûíûíû
ïîòžç. Ìûíûêóç íî ïûð
ìàëïàñà óëžç, êûòûñü êå
íî ýø øåäüòîíî âàë øóûñà.
Êûçüû ìåäà ìóêåò òîäìîîñûçëýí
ñîîñ âàíü? Âîæ êóàêú¸ñ
âàäüñû âóûñà, áќðäýì
êóàðà êûëžç êàäü. ×óñ êàðèñüêèç.
Òóæ òóíñûêî ïîòžç:
«Êèí ìåäà ñî?» Ìûížç. Ïàéìèç,
îòûñü ìóñî ëóäêå÷ïèåç
àäœûñà. Äàøà ñîëýñü þàç:
- Ìàëû òîí áќðäžñüêîä?
- Ìûíàì ýøú¸ñû ќâќë, ïåñÿíàå
íî… - âàçèç ëóäêå÷ïè.
- Ëó ìûíûì ýø. Ìûíàì
íî ýøú¸ñû ќâќë, - øóèç ñîêó
Äàøà.
Ñóðåäàç Àííà Ñàáóðîâà. Êà÷êàøóð
øêîëà, 14 àðåñ.

инГОЖ
¹ 5 (25620)
7
2018-òž àð 23-òž òîëøîð
Ëóäêå÷ïèëýí íèìûç Ðîìà
âûëýì. Ìûížçû ñîîñ òàáåðå
Ÿîøåí ïåñÿíàéçû äîðû, îãîãçû
ñÿðûñü ìà÷êûñà. Òðîñ
èê ќç îðò÷å, øóð ïàëà âóýìçû
áåðå ìàêå íèñêåòýì êûëžçû.
Ïóðûñü êó÷àïè áќðäý âûëýì.
Äàøà þàç:
- Êó÷àïè, ìàëû òîí
áќðäžñüêîä?
- Êûçüû óì áќðäû, óãîñü
ìûíàì ýøú¸ñû íî, ïåñÿíàå
íî ќâќë, - âàçèç êó÷àïè.
Êó÷àïèëýí íèìûç ßðèê
âûëýì.
- Ëó ìûíûì ýø. Ìûíàì
íî ýøú¸ñû ќâќë, - øóèç ñîëû
íî Äàøà.
- Ìîí ïóìèò ќâќë, - âàçèç
êó÷àïè.
Ñþðåñ âûëûí âåðàñüêåìåíûçû,
Äàøàëýí ïåñÿíàåç
äîðû êûçüû âóýìçýñ íî ќç âàëàëý.
- Œå÷áóð, íûëû! Âîðäñêåì
íóíàëýíûä òîíý
œå÷êûëàñüêî! - øóèç Äàøàëýí
ïåñÿíàåç. - Ìîí òîíý òóæ
âèòèñüêî âàë. Âîëøåáíîé
áó¸ëú¸ñ òûíûä êóçüìàñüêî.
Òóæ øóìïîòžñüêî, àñëûä
ýøú¸ñ íî øåäüòžä øóûñà!
Âûëü ýøú¸ñ ñîêó èê ñóðåäàíû
êóòñêèçû. Ïàéìûìîí
÷åáåðåñü ñóðåäú¸ñ
ïќðìûòžçû. Áûäýñ äóííåûí
ñîîñëýñü øóäîåç ќé âàë
òóííý. Òóæ òóïàñà àëè íî
óëî.
Ӵуж сяська
Âåðîíèêà ÈÂÀÍÎÂÀ.
Øòàíèãóðò øêîëà,
2-òž êëàññ
Ëóä øîðûí èê ÷åáåð Ÿóæ
ñÿñüêà áóäý âàë. Òóæ óøúÿñüêèñü
òà ñÿñüêà âûëýì, îçüû
íî, òàçüû íî àññý óøúÿ. Ó÷êåëý,
ïå, êûŸå ìîí ÷åáåð, øóíäûëýí
êàäü èê ñèîñû, øóíäû
êàäü èê ïèøòžñüêî.
Ñÿñüêàîñ ñî øîðû ïàëüïîòûñà
ãèíý ó÷êûëžçû, íîø Ÿóæ
ñÿñüêà ìàëïàëëÿç, âîæúÿñüêî
øóûñà. Íûìû-êèáûîñ, áóáûëèîñ,
ìóøú¸ñ âûëàç ïóêñ¸ êå,
Ÿóæ ñÿñüêà ñîîñòû óëëÿ: ýí, ïå,
÷åáåð òóñìå ñàïòàëý.
Íîø îäžã Ÿóêíà, âàíü áóäîñú¸ñ
ñàéêàì áåðå, øóíäû
ÿðêûò òûëñèîñûí ïèøòûíû
êóòñêåì áåðå, Ÿóæ ñÿñüêà íî
ñàéêàç. Ñî óøúÿñüêûíû êóòñêå
âàë íî, ñîå âàíü áóäîñú-
¸ñ ñåðåêúÿíû êóòñêèçû, íûìû-êèáûîñ
íî, áóáûëèîñ íî
óã âóî íè ñî äîðû. Џóæ ñÿñüêà
ïóðœåì.
Ñî äûðûñåí ñÿñüêà ïàë
êûë íî à÷èç ñÿðûñü ќç âàçüûëû
íè.
Куинь ӟеч уж
Åâãåíèÿ ÍÅÂÎÑÒÐÓÅÂÀ.
Ïàðçè øêîëà,
12 àðåñ
Óëýì-âûëýì äóííå âûëûí
Ò¸ìà íèìî ïèÿø. Òóæ ÿðàòý
âûëýì ñî êîìïüþòåð ñüќðûí
ïóêûíû.
Îãïîë ïîòýì ñî äîðû êîìïüþòåðûñü
ìàêå áûäœà âèðóñ.
À÷èç âîæ áó¸ëî, íûðûç
áàäœûì, êóèíü ñèíìî, àññý
Ðóòêèò øóûñà íèìàç.
- Ìîí, - øóý ñî, - òàŸå íûëïèîñòû,
êóäú¸ñûç óåí-íóíàëýí
êîìïüþòåð ñüќðûí ïóêî, øèìåñ
âèñ¸íýí ÷åðëàòžñüêî. «Ñèíó÷êîí»
âèñ¸í ñî íèìàñüêå. Òîí
ëóîä ñûŸå èê, êûŸå àëè ìîí.
Œûãûðòžç ñî Ò¸ìàåç,
ïèÿø ñî ìèíóòý èê âîæåêòžç,
íûðûç áóäžç, êóèíåòž ñèíìûç
àäœèñüêèç. Âèðóñ íîø
ûøûíû êóòñêèç, ïóìàç
ïèÿø êåñüêûíû ãèíý âóèç:
- Êûçüû íîø ìîí âûëüûñü
ïèÿø ëóîì?
- Êîòüêóä íóíàëý êóèíü
œå÷ óæ ëýñüòûíû êóëý òîí, ñî
ñÿíà íîêûçüû, - âåðàç Ðóòêèò
íî ûøèç-áûðèç.
Ñî äûðå èê Ò¸ìà âóíýòžç
êîìïüþòåðåç ñÿðûñü. Êîìíàòàçý
ìûëûñü-êûäûñü
óòÿëòžç, àíàé-àòàåçëû šûò
ñèñüêîíëû ÷åñêûò ñè¸í
ïќðàç, ïè÷è âûíûíûç øóäûñà
ïóêèç. Ëóèç Ò¸ìà íîø èê
Ò¸ìà.
Òàáåðå ïèÿøëýí äûðûç
ќâќë íè êîìïüþòåð ñüќðûí
ãèíý ïóêûñà óëûíû, êîòüêóä
íóíàëý ñîå âèòå êóèíü œå÷ óæ.
Удалтэм
чорыган
Ìàêñèì ÔÈËÈÏÏÎÂ.
Àäàì øêîëà,
2-òž êëàññ
Îäžã ïîë Àðò¸ì àòàåíûç
÷îðûãàíû ìûížç. Êåìà ïóêèçû
×óï÷è ÿðäóðûí, ÷îðûã
óã øåäüû. Ìûëêûäçû ÷îðûãàíû
áûðèç.
Øќäòýê øîðûñü âó áóäîñú¸ñ
ïќëûñü Âóìóðò ïîòžç.
Íûðûñü àòàé ïèåíûç êûøêàçû.
Íîø Âóìóðò ëÿêûò
âûëýì. Ñî œå÷áóðúÿñüêèç íî
àäÿìèîñûí ìûëûñü-êûäûñü
âåðàñüêûíû êóòñêèç.
Ñóðåäàç Ìàêñèì Ôèëèïïîâ.
- Êóàçü òóííý çîðå, ñîèí
èê ÷îðûã óã øåäüû, - âåðà
àòàé.
- Ìûíàì ìûëêûäû óðîä
óãî. Îáûäà ìîíý âîðäñêåì íóíàëàç
ќç ќòüû. Ñîèí òžëåäëû
÷îðûã óã øåäüû, - ïóìèòàç
âàçèç Âóìóðò.
- Ìîí òîíý áûãàòî ñåðåêúÿòûíû.
Àíåêäîò âåðàëî,
êûëçžñüêîä-à? - þàç Àðò¸ì.
Âóìóðò ñîãëàø ëóèç.
Ïèÿø ñåðåìåñ ó÷ûð âåðàêó,
Âóìóðò ûìòðîñàç ñåðåêúÿç.
Ñîêó èê ÷îðûãú¸ñ, êóç¸çûëýí
êóàðàåçëýñü êûøêàìåíûçû,
àñüñýîñ ÿðäóðå òýò÷àíû
êóòñêèçû.
Àðò¸ì øóìïîòžç. Òóæ
áàäœûì ÷îðûãåç êóòžç, ïè-
÷èîññý áåðåí øóðå êóøòžç.
Ïèÿø àòàåíûç Âóìóðòëû
òàó êàðèçû, øóìïîòûñà ãóðòàçû
÷îðûã ëûì ïќçüòûíû
êîøêèçû.
Визьмо парсь
Äìèòðèé ÑÀËÒÛÊÎÂ.
Ïàðçè øêîëà,
5-òž êëàññ
Óëžëëÿì-âûëžëëÿì ïåñÿíàé
íî ïåñÿòàé. Ñîîñëýí âûëýì
ïàðñüñû.
Îäžã ïîë ïåñÿòàéëýí ñžëü
ñèåìåç ïîòýì íî øóýì êóçïàëýçëû:
- Îéäî ïàðñåç âàíäîì!
- Îéäî, îéäî! - øóèç ïåñÿíàé.
Ïàðñü òà êûëú¸ñòû êûëžç
íî ïåãœèç.
Ìûíý-ìûíý, ïóìèòàç êóçüûëè
êàð øåäå.
- Îéäî Ÿîø óëûíû! - äýìëàëî
êóçüûëèîñ.
- Óã! Òž âќñü êóðò÷ûëžñüêèñüêîäû!
- øóèç ïàðñü
íî šîã ãèíý êîøêèç. Êóçüûëèîñ
âàëàñà íî ќç âóý.
Ìûíý-ìûíý, ïóìèòàç
øåäå êóàêà êàð.
- Îéäî Ÿîø óëûíû! - Ÿåêòý
êóàêà.
- Óã, çîë ÷åðåêúÿñüêîä, ïåëüû
óðàëîç! - øóèç ïàðñü íî
šîã ãèíý êîøêèç. Êóàêà âàëàñà
íî ќç âóû.
Ìûíý-ìûíý, ïóìèòàç êóèíü
ïàðñü¸ñëýí êîðêàçû øåäèç.
- Îéäî Ÿîø óëûíû! -
øóî Íèô-Íèô, Íóô-Íóô
íî Íàô-Íàô. - Ìè ýøëûêî
óëžñüêîìû.
- Óñòî! Ìîí ñîãëàø! -
øóìïîòžç ïàðñü.
Òàáåðå èíè íüûëü êóçÿ
óëî, óæàëî, êûðœàëî.
Нюшалэн
кызьпуэз
Ñîôüÿ ÁÓËÄÀÊÎÂÀ.
Ñëóäêà øêîëà,
1-òž êëàññ
Îäžã ïîë ïè÷è íûëàø
Íþøà ïîòýì áàê÷àÿç.
Ìàëïàñüêûíû êóòñêåì.
Áàê÷àåç áàäœûì âûëýì.
Ëîïàò êóòûñà, áàê÷àçý êóòñêåì
êîïàíû. Ìóð êîïûøòýì
íî îò÷û êèäûñ êóøòýì.
Ïќñü êóàçåí òûñüñý íûëàø
âóýí êèñüêàëëÿì.
Êќíÿ êå íóíàë îðò÷ûñà,
èíòûÿç ìàêå ïîòûíû ќäúÿì.
Îäžã-êûê íóíàë îðò÷ûñà,
ïèñïóýç šóæûò áóäýì.
Íþøà òóæ øóìïîòýì!
Ñîáåðå íûëàø âàëàì:
êûçüïóëýí êèäûñýç âûëýì!
Ïèñïóýç ñûëý âåñüêðåñ, ÷åáåð,
šóæûò, êóçü óãûîñûí.
Íîø íûëàø ýñêåðå ïèñïóçý,
øóìïîòý. Óøúÿñüêûñà âàíüçûëû
òûðøå âåðàíû.
Êќíÿ êå àð îðò÷ûñà, Íþøàëýí
êûçüïóýç ñ¸òýì ãîðäýñü
÷åñêûòýñü ÿáëîêú¸ñ.
Íûëàø òóæ çîë ïàéìåì.
Óòÿëòžç ÿáëîêåí ýøú-
¸ññý, òûëîáóðäîîñòû íî
ïќéøóðú¸ñòû.
Êûçüïóçý, òóæ çîë ÿðàòûñà,
óòå.
Êèíëû êå ëýñüòžä êå óìîé,
ñî íî òûíûä óìîé êàðîç.
Óìîé àäÿìèåç, óæåç
ÿðàòžñåç êîòüêó ãàæàëî.
Кык нумыръёс
Àíàñòàñèÿ ÄÌÈÒÐÈÅÂÀ.
Äîíäûêàð øêîëà,
7-òž êëàññ
Äîíäûêàðûñü îäžãàç ñàäûí
áóäžç ÿáëîêïó. ×åáåð,
âîëüûò ìóãîðî. Êîòüêóä àðå
Ñóðåäàç Ñîôüÿ Áóëäàêîâà.
êèñüìàëëÿçû îòûí çќêåñü, ÷åñêûòýñü,
Ÿûæ-Ÿûæ ãîðä óëìîîñûç.
Òóæ êîíüûòýñü ëóî âàë
ñîîñ. Íî îäžãàç ÷åáåð íóíàëý
ñèíìàñüêèçû òà ïèñïóëû
êûê íóìûðú¸ñ. Íîø íèìú-
¸ññû ñîîñëýí âàë Ïåòûð íî
Ìèòûð. Óëìîîñòû êóðò÷ûñà,
ëýñüòžçû ïè÷èãåñ ãèíý ïàñü.
Øóìïîòûñà ïûðèçû îò÷û.
Šàì-šàì êàðúÿñüêèçû íè òà
êûê þëòîøú¸ñ óëìîîñ ïóøêû.
Ëýñüòžçû àñüñýëû êќëîí
èíòû, ñèñüêîííè. ÊûŸå œå÷
óëîí èíòûçû ïќðìèç! Êќíÿ
ìûëûä ïîòý ñèñüêû, ìàð
ìûëûä ïîòý ïќðà: óëìîëýñü
øûä, óëìîëýñü êîòëåò, ÷åñêûò
ñîê… Êíèãà-ãàçåò íî
ëûäœûíû äûð âàíü, êќíÿ ìûëûä
ïîòý òåëåâèçîð íî ó÷êûíû
ëóý! Ìàéáûð! Îã-îãçû
äîðû êóíîå âåòëûíû äûð íî
ќç øåäüòý íè êûê ýøú¸ñ. Ïûð
óæú¸ñ, ïûð óæú¸ñ.
Íî îäžã íóíàëý âàíüìûç
âîøòžñüêèç. Ìàêå óëìîîññû-êîðêàîññû
ëÿáîìûíû êàäü
êóòñêèçû. Øóàê êûòûñü êå
ïîòýì ëåê òќë èøêàëòžç ñîîñòû
íî ÷óðûò ìóçúåì âûëý
óñüêûòžç. Âñ¸, âàíüìûç áûðèç:
œå÷ êîðêà íî, ìàéáûð óëîí íî.
Ìàð áåí òàáåðå êàðîíî?
Ó÷êèçû êîòûðàê ÿáëîêïóýç
íî øóìïîòžçû óê:
- Ó÷êû àé, êќíÿ íà ýøøî
îòûí óëìîîñûç!
- Îéäî òóáîì! - øóý Ïåòûð
ýøåçëû.
- Îéäî, ìàð áåí òóáîíòýì!
- âàçå Ìèòûð.
Íþøòûð-íþøòûð òóáî
íè âàë ÿáëîêïó êóçÿ. Øîêàíçû
èê ñåêûò ëóèç íè. Êûòž
êå ќâќë ñüќä âóæåð êûëäžç.
Ìàð êå áûäœà òûëîáóðäîëû
ќæûò ãèíý ñè¸í ќç ëóý. Íîø
èê ñà÷àê ïåøòžçû ìóçúåì
âûëý. Ñîáåðå ìàëïàçû íè:
- Îéäî óì íè òóáå îò÷û.
Éûðìû áûãûëåñ äûðúÿ òàò-
÷û èê êûë¸íî íè àñüìåëû.
Óëîìû ñüќä ìóçúåì ïóøêûí,
ñîå íåáœûòîìû.
Ñî äûðûñåí, ïå, Ïåòûð
íî Ìèòûð óëûíû êóòñêèçû
ìóçúåì ïóøêûí. Ìóçúåì íóìûðú¸ñ
ëóèçû. Óëîíçûëû óã
šîæòžñüêî.

8
¹
5 (25620)
2018-òž àð 23-òž òîëøîð
инГОЖ
КНИГА ӜАЖЫ
Кышномурт мылкыд
КЫЛПУМЫСЬ
Àë¸íà ÂÀÑÈËÜÅÂÀ
Ôðàíöèûí âîðäžñüêåì
ïèñàòåëüëýí Ýðèê-Ýììàíþýëü
Øìèòòëýí
«Îäåòòà. Âîñåìü èñòîðèé
î ëþáâè» (16+) áè-
÷åòàç 8 âåðîñ.
Êîòüêóäàç ñÿìåí âåðîñûí
âàëòžñü ãåðîåç íûëêûøíî -
åãèò, ìќéû, óçûð, êóàíåð…
Âåðîñú¸ñ, âàëàìîí èíè, ÿðàòîí
ñÿðûñü. Íî ñî âàíüìàç âåðîñú¸ñûí
ïќðòýì: íûðûñåòž
ÿðàòîí, ìàëïàì ÿðàòîí, ïèíàëäý,
àíàé-àòàéäý ÿðàòîí…
Ý. Øìèòò ëûäœèñåç øóëäûðòîí
ïîííà óã ãîæúÿñüêû.
Òàíè òàîñûç íî âåðîñú¸ñûç
ïûð êûñòžñüêå êûŸå êå
šîæìûò íþæà. Êûëñÿðûñü,
«Íåçâàíàÿ ãîñòüÿ» âåðîñûí
Îäèëüëýí êâàðòèðàÿç êûŸå
êå ïåñÿíàé âóûëý, êóç¸ëýñü
êîòûðú¸ññý èíòûîñûíûçû âîøúÿ,
âàòý. Íî, Îäèëü ñÿíà, ñîå
íîêèí íî óã àäœû, ìàëû êå øóîíî
ñî ïåñÿíàé - à÷èç Îäèëü.
Êûøíîìóðòëýí êûøêûò âèñ¸íýç:
ñî òðîññý óã òîäû íè, óëý
åãèò äûðàç, ñîèí, êîðèäîðûñü
òîäìîòýì ïåðåñåç ñèíéûëòûñà,
ñî óã âàëà, îçüû ñèíó÷êîíûñü
àññý àäœå øóûñà.
Ñåðãåé ÌÀÒÂÅÅÂ
Ëþáîâü Ãàíüêîâàëýí
«Óäìóðòèÿ» èçäàòåëüñòâîûí
ïîòýì «Êûøíîìóðò
ìûëêûä» (12+)
êíèãàåç êîòûð ëàñÿíü
ÿðàòîí ìûëêûäûí
ãåðœàñüêåìûí.
Íûðûñåòž ëþêåòàç èê àâòîð,
íèìëýí êóæûìåç ñÿðûñü
ìàäüûñà, òàçüû âåðà: «Âàíü
óëûòîçÿç àäÿìèëýí îäžã ãèíý
íèìûç ëóý. Íèì àäÿìè áîðäû
òîëýçüëýí þãûòýç êàäü
áèíÿëòžñüêå. Ñèíëû àäñêèñüòýì,
âèçüëû âàëàíòýì êóæûì
ñ¸òý, ëóëýç óòå. Íèìëýí íî
ëóëëýí àñüñýëû ãèíý òîäìî,
íîêèíëû øàðàÿìòý, ëóøêåì
ãåðœàñüêåì êóñûïñû âàíü. Àñëýñüòûä
íèìäý ÿðàòžñüêîä
êå, ñî òûíûä þðòòý: óëîíäý
þãäý, áåðåêåò ñ¸òý».
Íîø àâòîðëýí íèìûç Ëþáîâü
áåðå, ñîëýí àñëàç óëîíýç
íî òà ќðåòž ãûëœå íî ãîæúÿñüêîí
óäûñàç êîòûð ëàñÿíü
øќäžñüêå. Øóîì, êûøíîìóðòëýí
óëîíýç ñÿðûñü áåðëî
äûðå ãîæòýì êûëáóðú¸ñûí
íî, íóíû âîðäžñüêûêó âàøêàëàîñûí
÷àêëàì òîäìåòú¸ñûíéûëîëú¸ñûí
íî, êàëûêûñü áè-
÷àì âèçüêûëú¸ñûí íî, óëîíýí
ãåðœàñüêåì «ßðàòîí àðëûäýç
óã þà» âåðîñûí íî.
Ëþáîâü Ãàíüêîâàëýí ëèðè÷åñêîé
ãåðîèíÿåç ïèíàë
íî, øîðî-êóñïî íî, ìќéû àðëûäî
íî ќâќë - îãøîðû êûøíîìóðò
ãèíý, ñî ÿðàòûíû,
êóðàäœûíû, øќäûíû-âàëàíû
íî êќòñý áåðûêòûíû áûãàòý.
Êûøíîìóðò ìûëêûä
îøìåñ êàäü
Æèíãûðòý íî æèëüûðòý.
Тужгес устоез книга - ГУЛАГ-ысь
Áè÷åòûñü áåðïóìåòžåç
âåðîñ - «Ñàìàÿ ïðåêðàñíàÿ
êíèãà íà ñâåòå» - ãîæòýìûí,
çýìîñ ó÷ûð âûëý ïûêúÿñüêûñà.
Ñî ìàäå íûëêûøíîîñëýí
ÃÓËÀÃ-ûí óëýìçû
ñÿðûñü. Ñîå àâòîðëû âåðàì
ëàãåðüûí ïóêåì îãåçëýí
êûøíîìóðòëýí íûëûç.
Âåðîñëýí êûëûçúÿ âàëàòñêå,
ñîå œó÷ àäÿìè ќç ãîæòû
øóûñà, ñîèí òàèç âåðîñ
êќñûòãåñ ïîòžç. Íî ïóìûç
òóæ ïàéìûòžç.
Ñî óæà íî, ñüќëûêà íî,
ßðàòý, íûëïè âîðäý.
ÒàŸå ñÿìî êûøíîìóðò -
ñî óëîíûñü øåäüòýì êóçüûì
âûëëåì. Ñî áîðäû ãóð áîðäû
êàäü ëÿêèñüêåì íî áûäýñ
óëîíäý ñîèí àðòý îðò÷ûòýì
ïîòý. Ñîèí èê, Ëþáîâü
Ãàíüêîâàëýñü ãîæúÿìú¸ññý
ëûäœûñà, íûëêûøíîîñ àñüñýäû
ãåðîèíÿ èíòûå ïóêòûíû
òûðøî, âîðãîðîíú¸ñ àñüñýëû
òà âûëëåì êóçïàë óò÷àíû
âûðî.
Êîòüêóä êûëáóð, âèçüêûë
ÿêå ìàä¸ñ-âåðîñ óëîíûñü
áàñüòýì ñóðåäëû, ó÷ûðëû
ÿêå þãäóðëû óêøàëî. Ìà,
îòûñü èê - óëîíûñü - áàñüòýìûí
ñî, ñîèí èê çýìëûêî,
ñîèí èê îñêûìîí. Ñîèí èê àâòîð
ëûäœèñü¸ññý àñ áîðäàç áèíÿëòý
íî ìàÿëëÿ, âåøà, øóíûòýñü
êûëú¸ññý ñèïûðòý:
«ßðàòý äóííååç, èíêóàçåç,
óëîíýç, ìàòûñü ýøú¸ñòýñ,
Ÿûæû-âûæûäýñ, òîäìî íî
òîäìîòýì êàëûêåç. Òžëåäûç
íî ìåä ÿðàòîçû. ßðàòîí - ñî
àðëûäýç íîêó óã þà, ñîèí èê
íîêó óã ïåðåñüìû».
Áàðàêå Îëüãàåç âàéèçû.
Òàòüÿíà ñîêó èê ñèíéûëòý
ñîëýñü áàáëåñ éûðñèçý: îò÷û
êûŸå êå ïè÷è àðáåðèåç âàòûíû
ëóîíî, êûëñÿðûñü, êàðàíäàø.
Íûëêûøíîîñ èíè
êåìàëàñü ëþêàëî ãîæòýòëû
áóìàãà - òàìàêëýñü êàãàççý,
íîø ãîæúÿíû íîìûðèí âàë.
Ñîîñ îñêî, êóäçû êå íî îäíî
èê ãóðòàçû áåðòîçû, êèí ëàãåðüûñü
íûðûñü ïîòîç, ñî èê
ëþêûëîç ãîæòýòú¸ññýñ. Âåðàñüêîí
êóñïàçû øàðàÿñüêå,
âàíüìûçëýí äîðàçû íûëú¸ññû
êûëèçû øóûñà.
Íî íûëêûøíîîñ ãîæòýò
ãîæòîí áîðäû êóòñêûíû
êåìà óã äžñüòî: âåðàíçû òðîñ,
êîòüêóäçûëýí íûëïèîññûëû
àñüñý óëýìçû, ÿðàòýìçû
ñÿðûñü òðîñãåñ âåðàìçû
ïîòý, íîø êûçüû ñîå òýðûòîä
ïè÷è êàãàç êåñýã âûëý? Íûðûñü
èê ãîæúÿíû áàñüòžñüêå
òóæãåñ äžñüòžñüòýìåç, Ëèëÿ.
Ìóêåòú¸ñûç íî, ìà ãîæòýìçý
ëûäœûñà, ñîëýñü àäœåì êàðî
íî íûëú¸ññûëû îçüû èê ãîæòî.
Îçüû ïќðìå áûäýñ ïè÷è
êíèãà - äóííå âûëûñü òóæãåñ
óñòîåç. Êîòüêóä áàìàç - êûŸå
êå íî ñè¸íëýí ðåöåïòýç.
ВЛАДИМИР ВЫСОЦКИЙЛЫ - 80 АР
Эш сярысь кырӟан
Ìàòûñü ýøåä øќäòýê øîðûñü
Ëóèç êå òќäüûûñü ïóðûñü,
Ëóèç êå ýø-òóøìîí íåðãå,
Ñîå ќä âàëà êå -
Òîí ÷îðòû ãóðåçå ñüќðàä,
Ýí êåëüòû îãíàçý ìûøêàä,
Џîø ëóèäû êå êûòêåòûí -
Òîí âàëàëîä, ñî êèí.
Ãóðåçü¸ñûí êå ñî ëÿáœèç,
Éûðçý êå ñî îøèç, íåáœèç,
Éќëýñü êûøêàç, òþàç, øóÿç,
×èãèñüêûñà äîëêàç -
Ìóðò àäÿìè òîíýí àðòý,
Òîí ëýçü ñîå òûøêàñüêûòýê,
Ñîëû ќâќë èíòû òàòûí,
Šóæûò ãóðåçü¸ñûí.
Íîø ќç í¸ðúÿ, ќç íèêñû êå,
Ëåêúÿñüêèç - íî âàñüêàç íþêå,
Óñüûêóä èçúÿðûñü êóòžç,
Šóøòûñà - íî íóèç,
Ëåê îæå îãíàäý ќç ëýçü,
Êóäœûòžç êå ñîå ãóðåçü,
Ñîêó, «ýø» íèìàñà, ñîëû
Òîí îñêû ïûðàêëû.
* * *
Ñþñüòûëú¸ñ íî ÷óñëûê -
Ëóëú¸ñìû çàðåçüëû
Ïќðìèëëÿì, ñþëýìú¸ñ
âåòòàñüêî îãàçüûí…
Óêíîåç øîáûðòîç êàòàí÷è.
Ìåä òîäìîòýì ìóðòú¸ñ
óëîíàìû êîïàñüêîçû
Íî ïèðäàíçý - êќíÿ
ñûëý ñî - ìåä äóíúÿëîçû, -
Äóíûç òîäìî êåìàëàñåí
Íî, ñ¸òýìûí èíè âàçåí -
ßðàòîíìåñ óòèì âàë÷å.
Êåçüûòýñü áîðääîðú¸ñ
Êûíòîçû, íî øóíòîç
Ïќñü ñþëýì - ñî ìûíàì íî òûíàä,
Óêíîìû íî âàðèæ ñî ïîííà!
Íî ñî óã êóçüìà íè ñîëû
ñÿñüêà, ìóã øåäüòûòýê,
Êîòüêóä êûðœàí ñèñüêîííèûí
òóæãåñ ÷åáåð ïîòý…
Íîø íûë ïóêå óêíî äóðûí,
Ìûíÿ ìûížñü-âåòëžñü¸ñëû,
Íî âåñü äûøå áóøàì âàëåñýçëû.
Áåðûêòžç
Àíàñòàñèÿ ØÓÌÈËÎÂÀ
¹5 (25620)
2018-òž àð 23-òž òîëøîð (ÿíâàðü)
1915-òž àðûñåí 1917-òž àðûñåí 1918-òž àðûñåí 1918-òž àðûñåí 1930-òž àðûñåí 1943-òž àðûñåí 1992-òž àðûñåí
Ó÷ðåäèòåëè:
Ãîñóäàðñòâåííûé Ñîâåò
Óäìóðòñêîé Ðåñïóáëèêè
Ïðàâèòåëüñòâî
Óäìóðòñêîé Ðåñïóáëèêè
Ãëàâíûé ðåäàêòîð
Ç. Ê. Ðÿáèíèíà
Àäðåñ ðåäàêöèè-èçäàòåëÿ:
426008, ã. Èæåâñê,
óë. Ê. Ìàðêñà, 274
www.udmdunne.ru
e-mail: udmdunne@yandex.ru
Ãàçåòà îòïå÷àòàíà â ÀÎ
«Èæåâñêèé ïîëèãðàôêîìáèíàò»
(426039 ã. Èæåâñê,
óë. Âîòêèíñêîå øîññå, 180)
Òåëåôîíû:
73-33-44 - ãë. ðåäàêòîð
73-33-42, 89511953765 - ïðè¸ìíàÿ, ðåêëàìà,
çàì. ãë. ðåäàêòîðà
73-33-46 - îòâ. ñåêðåòàðü
73-33-43, 89511953766 - êîððåñïîíäåíòû
73-33-41 - áóõãàëòåðèÿ
Èíäåêñû: Ï 5806, Ï 5001
Òèðàæ íîìåðà 1200
Çàêàç ¹ 43
Îáú¸ì 2 ï. ë.
Öåíà ñâîáîäíàÿ
Ïîäïèñàíî ê ïå÷àòè - 18.00
Ïî ãðàôèêó - 18.00
Ìíåíèå àâòîðîâ íå âñåãäà ñîâïàäàåò ñ
ìíåíèåì ðåäàêöèè
Èñïîëüçîâàíèå ìàòåðèàëîâ äîïóñêàåòñÿ
òîëüêî ñ ðàçðåøåíèÿ ðåäàêöèè
Ìàòåðèàëû, ïóáëèêóåìûå ñ ïîìåòêîé
«Ä» è «Ðåêëàìà», ïå÷àòàþòñÿ íà äîãîâîðíîé
îñíîâå.
Ãàçåòà çàðåãèñòðèðîâàíà Óïðàâëåíèåì
Ôåäåðàëüíîé ñëóæáû ïî íàäçîðó â ñôåðå
ñâÿçè, èíôîðìàöèîííûõ òåõíîëîãèé è
ìàññîâûõ êîììóíèêàöèé ïî Óäìóðòñêîé
Ðåñïóáëèêå
Ðåãèñòðàöèîííûé íîìåð
ÏÈ ¹ÒÓ18-00646
Ðåêîìåíäîâàíî äëÿ ÷òåíèÿ ñ 12 ëåò