902

ทั้งป้อมรูปกลมมนและรูปหกเหลี่ยม ล้วนเป็นวิทยาการจากชาติตะวันตกที่กรุง
ศรีอยุธยารับมาปรับใช้ตามยุทธศาสตร์ป้องกันเมือง และพลานุภาพของอาวุธยุทธภัณฑ์
ที่มีอยู่
ยังมีป้อมใหญ่ที่ตั้งอยู่ในทางร่วมของลำานำ้ำ ตั้งตรงมุมพระนครเช่นเดียวกับ
ป้อมเพชรอีก คือ ป้อมมหาไชย อยู่ตรงมุมพระนครด้านทิศตะวันออกเฉียงเหนือ บริเวณ
ตลาดหัวรอไม่เห็นร่องรอยของป้อมแล้ว อีกป้อมหนึ่งคือ ป้อมซัดกบ หรือท้ายกบ อยู่
มุมพระนครด้านทิศตะวันตกเฉียงเหนือ ตรงบริเวณหัวแหลม ไม่พบร่องรอยของซาก
ป้อมเช่นกัน ทั้ง ๓ ป้อม เป็นป้อมปืนตั้งอยู่ในจุดยุทธศาสตร์สำาคัญเช่นเดียวกัน แต่จะมี
รูปร่างเดียวกับ ป้อมเพชรที่เหลืออยู่หรือไม่ ไม่สามารถยืนยันได้ ป้อมเหล่านี้ล้วนเป็น
ป้อมที่มีเหตุการณ์ประวัติศาสตร์บันทึกไว้ เช่น ปืนใหญ่ประจำป้อมมหาไชย น่าจะเป็น
ปืนที่มีขนาดใหญ่มีกำาลังแรงพอที่จะยิงป้องกันข้าศึกที่เข้ามาทางแม่นำ้ำลพบุรีทางด้านนี้
เมื่อครั้งเกิดกบฏธรรมเถียรในรัชกาลสมเด็จพระเพทราชา ซึ่งกรมพระราชวังบวร ต่อ
มาขึ้นครองราชย์เป็นพระเจ้าเสือได้โปรดให้เอา ปืนใหญ่ป้อมแห่งนี้ ยิงปราบกบฏทั้ง
๘ กระบอก ส่วน ป้อมซัดกบ หรือท้ายกบได้ทำาหน้าที่เมื่อคราวมีศึกประชิดกรุง พ.ศ.
๒๓๐๙ พระยาศรีสุริยพาห เจ้าหน้าที่รักษาป้อมซัดกบนำาปืนชื่อ มหากาฬมฤตยู ประจุ
ดินปืนอัดเป็นสองเท่าเพื ่อที่จะยิงให้ถึงค่ายพม่าที่วัดภูเขาทอง แม้ยิงได้เพียงนัดเดียว
ปืนก็ร้าวราน แต่ก็ยังจมเรือรบพม่าได้ถึง ๒ ลำา
ป้อมปืน ปืนและพลประจำป้อมในความทรงจำและจิตสำนึกของช่างเขียน
ภาพจิตรกรรมไทยประเพณี ทั้งภาพฝาผนัง ภาพลายรดนำ้ำ ตั้งแต่สมัยอยุธยา
เป็นต้นมา เขียนเล่าเรื่องในพระพุทธศาสนาเป็นภาพพระพุทธประวัติ หรือภาพชาดก
แต่ภาพที่เกี่ยวกับการสู้รบ ภาพบ้านเมืองมีกำาแพงป้อมปราการ ช่างเขียนจะเขียนภาพ
ชนต่างชาติ คือ ฝรั่งบ้าง แขกบ้าง อยู่ประจำาป้อมพร้อมด้วยอาวุธปืนใหญ่น้อย ยิงต่อสู้
ป้องกันเสมอ ส่วนไพร่พลคนพื้นถิ่นที่เข้าเป็นผู้ช่วย ก็มีอาวุธประจำากายพื้นๆ คือ ดาบ
หอก ธรรมดา ที่เป็นขุนนางก็นุ่งผ้าตามยศสวมลอมพอก หรือหมวกแบบต่างๆ ถือ
ดาบ เหน็บกฤช ก็มี ภาพเขียนเหล่านี้ได้สะท้อนสภาพสังคมที่ช่างเขียนได้เห็นได้รับรู้
มาถ่ายทอดไว้ต่อเนื่องกันมา แม้ช่างในสมัยหลังจะไม่เคยเห็นด้วยตาตนเองแล้วก็ตาม
เป็นความทรงจำาและจินตนาการที่เป็นประโยชน์แก่คนรุ่นหลังมาศึกษาตีความทำาความ
เข้าใจได้
48