902

กระบอกที่ ๑ มีคำาว่า ในซาย (น่าจะเป็นในซ้าย) และในทับหลวง (น่าจะเป็น
ทัพหลวง) ต่อด้วย ไดวงแลว (ไม่สามารถแปลความแน่นอนได้)
กระบอกที่ ๒ มีคำาว่า ใหญ่ซาย (น่าจะเป็นใหญ่ซ้าย) และตัวเลขซึ่งพระยา
โบราณราชธานินทร์ สันนิษฐานว่า อาจจะหมายถึงนำ้ำหนักดินปืนที่ใช้เป็นดินชนวน ในการ
บรรจุปืนโดยลำาดับ แต่ก็ว่ายังไม่ใช่ข้อสันนิษฐานที่ถูกต้องนัก
กระบอกที่ ๓ มีคำาว่า ในขวา และยังมีคำาจารึกอักษรไทยเรียงรายอยู่ในรูปกึ่ง
วงกลม คือ
กูกอหล่อในวันพุฒเดือนหก
ขึ้นสิบสามคำ่ำ วอก ส (ม) ฤ (ทธิ) ศก
เพลารุ่งแล้วสองนิลิกาหก
บาท จุลศักราช ๑๐ (๙๐)
พ.ต.อ.ทวยหาญ ยมนาค ได้ขยายความเกี่ยวกับจารึกนี้ พร้อมกับข้อสันนิษฐาน
ของ นายซีเวลล์ ว่า ตามวัน เดือน ปี ตรงกับรัชสมัยพระเจ้าท้ายสระ จุลศักราช ๑๐๖๘
- ๑๐๙๔ (พ.ศ. ๒๒๐๙ - ๒๒๙๐) คำาว่า กู เป็นสรรพนามหมายถึง พระเจ้าท้ายสระ ปืน
กระบอกนี้น่าจะหล่อในโอกาสพิเศษอย่างใดอย่างหนึ่ง ซึ่งพระเจ้าแผ่นดินประทับเป็น
ประธานอยู่ด้วย จึงน่าจะเป็นปืนที่ยกย่องกันเป็นพิเศษ เมื่อตกอยู่ในมือของพม่าจึงจารึก
เป็นความหมายที่มีชัยชนะอย่างงดงาม
กระบอกที่ ๔ มีคำาว่า ในขวา
ปืนใหญ่ทั้งหมดนี้ ยกเว้นกระบอกที่ ๓ ที่มีหลักฐานว่าเป็นปืนหล่อของกรุง
ศรีอยุธยาชัดเจน ส่วนกระบอกที่ ๑ ที่ ๒ และที่ ๔ มีตราของราชวงศ์ออราเบียแสดงว่า
ปืนใหญ่ทำาในยุโรปสมัยโบราณ
ส่วนจารึกภาษาพม่าซึ่งแน่นอนว่า เป็นจารึกเพิ่มขึ้นในภายหลัง มีความอย่าง
เดียวกันว่า จับได้ ณ กรุงทวาราวดีในปีจุลศักราช ๑๑๒๘ (พ.ศ. ๒๓๐๘) เฉพาะกระบอก
ที่ ๔ มีความละเอียดเพิ่มขึ้นว่า จับได้ ณ กรุงทวาราวดีในภายหลัง ๙ นาฬิกา ในคืนวัน
อังคาร ขึ้น ๙ คำ่ำ เดือนตาคู (เดือน ๕) จุลศักราช ๑๑๒๘ (วันอังคารที่ ๑๘ มีนาคม พ.ศ.
๒๓๐๘)
วันที่จารึกนี้เป็นเวลาก่อนกรุงแตกเกือบ ๑ ปี นายซีเวลล์ สันนิษฐานว่า ปืนเหล่า
นี้คงจะตีได้จากป้อมชั้นนอกของพระนคร หรือขณะที่ทางกรุงออกตีโต้ แต่ตามวันเวลานี้ยัง
ขัดกับหลักฐานในพงศาวดารทั้งของไทยและพม่า เพราะไม่ได้มีการรบพุ่งกัน ประเด็นนี้
พ.ต.อ.ทวยหาญ ยมนาค มีความเห็นว่าระยะเวลาใกล้เคียงกับเดือน ๕ มีคราวหนึ่งคือ ใน
เวลาที่ชาวบ้านบางระจันกำาลังรวมกำาลังต่อสู้รบชนะหลายครั้ง ทางในกรุงดีใจจัดกำาลังไปตี
ค่ายพม่าที่ปากนำ้ำพระประสบข้างฝ่ายเหนือแต่เสียทีแตกพ่าย จึงน่าจะเป็นเหตุการณ์ตาม
ที่จารึกไว้บนปืนใหญ่ที่ยึดไปได้คราวนั้น
56