Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
№ 53 (<strong>25668</strong>)<br />
6 2018-тӥ ар 17-тӥ пӧсьтолэзь<br />
инГОЖ<br />
АЛЕКСАНДР ЛАПТЕВ<br />
Дуннеез котыръязы<br />
Туспуктӥз Валентина ЕМЕЛЬЯНОВА<br />
Александр ЛАПТЕВ - Россиысь Писательёслэн<br />
огазеяськонзылэн ёзчиез<br />
Верос<br />
- Ойдо Кызошуре туннэ<br />
ӵошен васькаломы, - эшез<br />
доры шудыны лыктэм Матюш<br />
сюлмаз татчыозь возем<br />
малпанзэ кыре поттӥз.<br />
- Сокеме-а? - бускелезлэсь<br />
кык арес мындалы пичигес<br />
Виталь витёнтэм шорысь<br />
озьы верамлы чылкак<br />
паймиз. - Ӵужай монэ уз<br />
лэзьы.<br />
Витальлэн куараез ик<br />
няркомиз. Мар карыны валатэк,<br />
со ӟудыса огинтыяз<br />
сылэ.<br />
- Асьмеос кема ум ветлэ.<br />
Ӵужаед ышемдэ но<br />
шӧдыса уз вутты. Выль<br />
клуб лэсьтэмзэс кӧня ке учком<br />
но утыр бертом, - школае<br />
туэ мыноно муртлэн<br />
куараяз лӧптэм мылкыдыз<br />
шӧдӥське.<br />
Виталь укно улысьтызы<br />
пичизэ бакчазэс ӝогак<br />
уӵертӥз. Ӵужаез отын али<br />
уг адӟиськы.<br />
- Ярам-а, мар-а... - кыребуре<br />
нырысьсэ ӝутӥськоно<br />
адямиед ныр улаз сипыртыса<br />
музэн шуиз.<br />
Пиослэн бускель гуртэ<br />
мынонзы кык иськем луоз.<br />
Нырысь ик соос уллане<br />
бызьыса васькизы. Отӥяз<br />
ини вырйылэ но огшокчемен<br />
бызьыса тубизы. Татысен<br />
ӝамдэлы дугдӥзы<br />
но мышсэс учкизы. Нокинэ<br />
адӟытэк, нош ик азьлане<br />
тапыр! кошкизы. Таяз<br />
учыре - ӵошкыт интыетӥ,<br />
машина ветлон сюрес кузя.<br />
Огшапсэ озьы синтэмпельтэм<br />
лобатэмзы бере,<br />
гуртсы кыдёке кыльыса,<br />
вамышъёссэс покчиос<br />
калленатӥзы. Соку гинэ<br />
Витальлэн син шораз йӧтӥз<br />
сюреслэн огпал дурысьтыз<br />
бугыръям бусы. Паймеменыз<br />
со гуньдӥз.<br />
Нош оломае но тодӥсь<br />
Матюшлэн кылыз, уть,<br />
отын ик ӧръяськиз:<br />
- Кӧня ке ар талэсь азьло<br />
кызошуръёс, выль ураме<br />
пуксьыкузы, та изо интыез<br />
сыӵе мур, паськыт<br />
гудӥллям. Юрт ӝутэмлэсь<br />
азьло музъеме, пыдло,<br />
бадӟымесь изъёс тыро ук<br />
- инъет лэсьто. Клублэн<br />
борддор улъёсаз шуыса но<br />
татысь изъёсты нуллӥзы.<br />
Механизаторын ужась атаелэн<br />
верамезъя, сюреслэн<br />
та палысьтыз бусы, пе, туж<br />
зол изо-кӧльыё. Соин ик<br />
сыӵе азьын ноку номыр, пе,<br />
ӧз на удалты, - лӧпшо штанэзлэн<br />
кыказ ик кисыосаз<br />
Матюш йӧнъяськись мылкыдын<br />
киоссэ мур лэзиз.<br />
Бускель гуртэ чаляк<br />
ветлонзы шуак тодазы<br />
усьыса, пиос вырӟизы. Огдырзэ<br />
сэрыт вамышъямзы<br />
бере покчиос вырйылэ вуизы.<br />
Татысен нёжалэ пуксем<br />
Кызошур но, озёлысь маке<br />
пасьта вӧлскем гурт но, сопала-тапала<br />
ветлӥсь машинаосын<br />
тракт но кипыдэсын<br />
выллем адӟисько.<br />
Кык эшъёс дугдӥзы, азьпалазы<br />
котырак усьтӥськем<br />
нялмыт улос шоры учкыса.<br />
Огшапсэ озьы чал-чал сылэмзы<br />
бӧрсьы Матюшлэн<br />
нош ик тодэм-валамзэ возьматэмез<br />
потӥз. Со уго татӥ<br />
нэнэезлэн вордӥськем гуртаз,<br />
ӵужатаез но ӵужанаез<br />
доры, васькалля.<br />
- Уллапалан тӥни - сюреслэн<br />
мыд-мыд палъёсаз<br />
пырак бусые вамен<br />
пуксем выль урам. Ӵапак<br />
отчы, шуисько, туж трос<br />
из нуллӥллям. Гуртэз та<br />
ласянь паськыт каронтэм<br />
вылысь коркаос вӧзтӥ пужымъёс<br />
мерттӥллям, - ассэ<br />
ачиз ваньзэ со ужъёсты быдэстэм<br />
мурт кожаса, оло,<br />
Матюшлэн синъёсыз ик<br />
ӝуалскизы.<br />
- Нош Кызошурлэн<br />
отӥяз, кыдёкысь, кыӵесыӵе<br />
гурт адӟиське? - та<br />
палъёсы нырысьсэ вуыса,<br />
копак абдрамын Виталь.<br />
- Черкогурт со, ёрос<br />
центр. Бадӟым сюрестӥ<br />
мыныса, отчы вуоно, - Матюш<br />
вырйылысен пичиесь<br />
йӧтӥсь машинаос шоры<br />
киыныз возьматӥз. Собере<br />
шӧдонтэм улсын кадь ушъяськыса,<br />
вакчияк шуиз: -<br />
Черкогуртэ мынам но ветлэме<br />
вань.<br />
Пиос нош ик азьлань<br />
вырӟизы. Ас дуннеяз усем<br />
Виталь, ю бусы шоры учкыса,<br />
вамышъя. Кыдёкын<br />
ик ӧвӧл вырйылъёс но, тэльёс<br />
но вадесэн-вадесэн<br />
адӟисько. Син азяз йӧтэм<br />
вань суредъёс али солы<br />
туж тунсыко пото.<br />
- Я, ойдо ни шаплыгес!<br />
Асьмеос кема ум ветлэ шуыса<br />
вераським вал! - со вискын<br />
пияш Матюшлэсь<br />
керӟег куаразэ кылӥз.<br />
Эшез сьӧры Виталь<br />
пыдъёссэ паськыт пуктылыса<br />
я бызьыса мыныны<br />
ӧдъяз. Нош вамен пуксем<br />
урам доры вуэмез бере<br />
тӧдьы но нап-горд кирпичъёслэсь<br />
ӝутэм улыновылыно<br />
коркаос шоры воксё<br />
долказ. Гуртсы уго соослэн<br />
пичи, отын та выллем<br />
юртъёс уг пумисько. Пиёк<br />
сэрыт вамышъяны турттэ.<br />
Тузӥ «сандыкъёс» бордысь<br />
синъёссэ воштыны таки уг<br />
ӵыды.<br />
Тани пиос Кызошурлэн<br />
шор вадесаз вуизы но<br />
выль клуб пуктэмзэс соку<br />
ик синйылтӥзы. Бадӟым но<br />
вӧл-вӧл луоно юрт доры соос<br />
пырак матэктыны ӧз быгатэ.<br />
Котыраз лэсьтӥськон<br />
пулъёс копак тыремын.<br />
Отын ик луо-цементлэсь<br />
сурет дасянзы - жур бергатонзы<br />
- но сылэ. Озьы<br />
ик - секытсэ ӝутъяны кузь<br />
чыртыё кранзы но. Соин<br />
но юлтошъёс кыдёкысенгес<br />
ик ини йырзэс урдӥзы<br />
кыкетӥ этажысь кирпичлэсь<br />
борддор лэсьтӥсь пиосъёс<br />
шоры.<br />
Чалмыт сылӥсь покчиосты<br />
куд-огез синйылтӥз<br />
но ини. Тӥни соку кытысь<br />
ке вылӥысь мычиськиз кускозяз<br />
кылиськем но шунды<br />
шорын курень луытозяз<br />
пыжем таза мугоро воргорон.<br />
- Чырткем, Матюш! Ветлэмед<br />
кемалась луиз ни<br />
вал! Сьӧрад кинэ-о сыӵе<br />
кутӥд?<br />
- Вадес коркасьтымы<br />
Виталез!<br />
- Хе, мон сое ӧй но тодма!<br />
Нуйтӥськем, будэм пиёк!<br />
Озьы шуыса, пиосмурт<br />
витьымтэ шорысь ышиз.<br />
- Нэнэлэн выныз Валентин,<br />
- куаразэ йӧн-йӧн пуктыса,<br />
Матюш вераз. - Тынад<br />
сое адӟылэмед вань.<br />
Кӧня ке дыр ортчыса,<br />
пиналъёс вакчи саесо дэремен<br />
но чылкыт штанэн пумитазы<br />
лыктӥсь егит адямиез<br />
синйылтӥзы.<br />
- Ӵапак ас дыраз, нуназеян<br />
вакытэ вуиды. Ойдолэ<br />
ми доры сиськыны. Татысен<br />
кыдёкын ум улӥське,<br />
- Матюшлэн ӵужмуртэз<br />
шуиз.<br />
Соос сьӧдалэс паськыт<br />
сюрес вылтӥ вамыштӥзы.<br />
Виталь паймыса учке пыдулзэ.<br />
«Эх, усто, дыр, великен<br />
вольыт азетӥ ворттылыны!»<br />
- малпанзэ быдэстыны<br />
луонлыкез ӧвӧлысь<br />
экелэн мылкыдыз кӧня ке<br />
ӝожомиз.<br />
Воргоронлэн мышказ<br />
артэ вамышъясь пиос огогзы<br />
шоры учкизы.<br />
- Кельше-а вольыт сюрес?<br />
Асфальт со. Тракт дорысен<br />
кутскыса, клуб дорозь<br />
кыстӥське, - паськыт<br />
выж вылтӥ потыкузы, Матюш<br />
тодэм-валамзэ нош<br />
шӧдытӥз.<br />
Собере соос куиньназы<br />
ик выллане тубтӥсь ураме<br />
кожизы. Кӧня ке вамыш<br />
лэсьтэмзы бере улыно-вылыно<br />
бадӟым корка азе вуизы.<br />
Капкаез Валентин усьтыса<br />
вуттӥз-а, ӧз-а, ез кузя<br />
шалтыр ветлӥсь кунян<br />
порма лек пуны урдӥськиз.<br />
Мурт адямиез син куспын<br />
шӧдэм.<br />
- Я-я, эн курда, Виталь.<br />
Асьме дорозь со<br />
сузьтӥськыны уз быгаты.<br />
Адямиослэсь гидкуазе пыремзэс<br />
тодон понна гинэ<br />
озьы думемын, - куалектыса<br />
берлань чигнаны ӧдъям<br />
эшсэ Матюш китӥз кырмиз<br />
но сьӧраз кыскиз.<br />
- Дорамы ӵошеннады<br />
ӵем-гес вуылӥды ке, Полкан<br />
тонэ но аслаз кароз, -<br />
корказьысен ини егит воргорон<br />
мыньпотыса куно пияшлы<br />
шуиз.<br />
- Кинлэн пиез бон таӵе<br />
та? - пунылэн утэмезъя азбаре<br />
потӥсь укноетӥ тодмотэм<br />
пичи муртэ адӟеменыз,<br />
коркась висъет сьӧрысь<br />
мычиськем мӧйы кышномурт<br />
соку ик юаз.<br />
- Мон но ноголёкез* ӧй<br />
тодма вал, нэнэ. Матюшлэн<br />
эшез со - Виталь, - кизэ<br />
миськыны вамыштэм Валентин<br />
вераз.<br />
- Э-э, со быдӟа будӥд-а<br />
ни тон, пие? - экелэн тыбыраз<br />
нылкышно топ-топ<br />
вешаз. - Кызошуре ноку<br />
васькамед ӧй на вал, дыр,<br />
о-о-а?<br />
- Ӧ-ӧй... - Виталь керпотыса<br />
нёртӥз.<br />
- Озьыен, тон быдэс дуннеез<br />
адӟиськод, котыръяськод<br />
ини. Сюрес вылэ потондэс<br />
ӵужаедлы верад, дыр,<br />
ук?<br />
Пияш шымырскиз, чалмытак<br />
кариськиз.<br />
- Матюш, ма, со кузьда<br />
сюрес вылэ лушкемен<br />
потӥды шат? - нылкышно<br />
табере нунокезлы абдраса<br />
вазиськиз.<br />
- Ми татчы чаляк гинэ<br />
васьканы малпаськом вал<br />
но... - пияш позыръяськыны<br />
шӧтаз.<br />
- Ой, воксё алама<br />
лэсьтӥллямды. Жадемды<br />
вылэ пыдын бертонды но<br />
кема йӧтоз ини. Тӥледыз<br />
ӵужатайдэ машинаеныз<br />
соку келято ай, - сюлэмшуге<br />
усем мӧйы кышномурт<br />
нылызлэн пиезлы шуиз. -<br />
Нош али кыкнады ик киостэс<br />
миське но ӝӧк сьӧры<br />
интыяське.<br />
Валентин атаеныз ӵош<br />
кышнопалан возьмасько<br />
ни вал.<br />
Матюшлэн ӵужаез чаляк<br />
гинэ пуктӥськиз. Нырысь<br />
ик, тэркыосы ӝутыса,<br />
котькудӥз азе парланӥсь<br />
шыд вайиз. Собере - ныль<br />
сэрего кыӵе ке пыжос.<br />
«Кукей табаньлэн зӧк<br />
вандэтэз кадь адӟиське.<br />
Мар меда сыӵе со?» - Виталь<br />
котырысьтыз нуназеясьёс<br />
шоры йырзэ ӝутӥз.<br />
Валентинлэсь ӵап со пы-