TOURMAG SAYI 17

Aktüel
GNALIC’İN SIRLARI
MURAT ERDİN
İstanbul Boğazı’nın iki yakasını denizin
altından birleştiren Marmaray inşaatı
kazıları sırasında ortaya çıkartılan Bizans
limanı ve batıkları, önemli bir keşif olarak
değerini koruyor. Bu kazılarda, Bizans’a ait
liman duvarı ve 34 gemi batığı bulunmuştu.
Gün yüzüne çıkartılan binlerce buluntu arasında
ahşap taraklar, amforalarla taşınan
kargo yükleri ve taş taşımak için Afrika’dan
getirilmiş develerin iskeletleri vardı.
Araştırmacılar, Yenikapı’da bulunan bu
batıkların; o dönem ticareti yapılan malları,
kıyafetleri ve insanların sosyo-kültürel
zevklerini daha iyi anlayabilmemiz için çok
yararlı kaynaklar olduğunu vurguluyor.
Tıpkı 1583'te Hırvatistan açıklarında batan
‘Gnalic’ gemisi gibi.
Ambarında Osmanlı Padişahı III. Murad’ın
ısmarladığı malları barındıran önemli bir
gemiydi Gnalic. Osmanlı sarayında yangın
çıkmış ve Harem’in bir bölümü eşyalarıyla
birlikte kül olmuştu. Haremi yeni baştan
donatmak isteyen Padişah, Venedik’e uzun
bir sipariş listesi göndermişti. Sultanı
memnun etmek için elinden geleni yapan
Venedik, Gnalic’i itinayla yüklemişti.
Rönesans sanatını yansıtan aynalar, çeyizlik
cam eşyalar, gözlük camları, deri giysiler,
süs eşyaları ve ipek kumaşlarla yüklenen
gemi Venedik’ten hareket ettiğinde ekim
ayının sonları yaklaşmış ve fırtına mevsimi
kapıya dayanmıştı. Mürettebatın endişesine
rağmen yükün ağırlığını omuzlarında hisseden
kaptan, hareket emri verdi. Adriyatik’e
geldiğinde korkunç bir fırtınaya yakalanan
Gnalic, içindeki paha biçilemez mallarla göz
açıp kapayıncaya kadar Akdeniz’in dibini
boyladı. Gemiden hiç kimse kurtulamadı.
O günden beri denizin altında yatıp duran
Gnalic’in ilk keşfedilmesi 1967 yılına rastlar.
Ancak o yıllardaki teknik yetersizlik ve Yugoslavya
hükümetinin ilgisizliği, batığın su
üstüne çıkarılmasını engelledi. Gnalic için
2011 yılında yeniden başlayan araştırmalar
ilk meyvelerini verdi. Üç boyutlu çizimlerle
batığı bilgisayar ortamına aktaran araştırmacılar,
1583’te batan geminin içindeki
malların iyi durumda ve yerli yerinde
olduğunu tespit etti. Bu heyecan verici
keşif hâlâ sürüyor. Bilim adamları, batığın
bulunduğu yerin yakınlarına dalgaölçer yerleştirerek,
kaybolan bazı parçaların nereye
doğru sürüklenmiş olabileceğini ölçtüler.
Gnalic’de çıkarılmayı bekleyen sağlam
küpler ve ahşap bölmeler var.
Su altında çalışmak oldukça zor ve dikkatli
olmayı gerektiren bir çaba... Yoğun basınç
dalgıçları zorlarken, uzun yıllar su içinde
kalmış nadide bir esere dokunmak son derece
riskli. Ayrıca batıklar üstünde çalışmak
büyük maliyet gerektiriyor. Başlangıçta
Gnalic batığının ortaya çıkartılmasına destek
olmaktan kaçınan Hırvatistan hükümeti,
turistik kaygılarla olsa gerek bir süre sonra
araştırma ekibine lojistik destek vermeye
karar verdi. En önemli desteği ise UNESCO
sağladı ve Gnalic’in tamamen ortaya çıkartılması
için parasal yardım sağladı.
Türk, Japon, Fransız, Alman ve Hırvatlardan
oluşan uluslararası araştırma ekibi, öncelikle
define avcılarına karşı korumak için gemi
batığını yasal koruma altına aldı. Bundan
sonraki adım ise, batığın en yakın olduğu
ülke olan Hırvatistan’ın Biograd kentinde bir
müze oluşturup, çıkartılan tüm objeleri sergilemek
oldu. Bu çaba, batığa olan kamuoyu
ilgisini giderek artırdı.
Avrupa Rönesansı’na ışık tutacak bir yüke
sahip olan Gnalic’in sırları insanlığın bilgisine
yavaş yavaş sunulurken; böyle titiz
bir çabadan elde edilen bilgiler; tarihçileri,
arkeologları ve antropologları memnun
edecek. Gayet tabii turizmciler de para
kazanacak. Titanic batmadan hemen önce
geminin telsizcisi tarafından gönderilen
“Bir buzdağına çarptık” mesajı, 2012’de
düzenlenen bir müzayedede 27 bin 500 dolara
satılmıştı. Gnalic’in içindeki Rönesans
eserlerine ise paha biçilemeyecek.
12 Ocak / Şubat / Mart | 2019
January / February / March