WiT 10_2020 (61) promo

MSPO 2020 ❙ MOSKIEWSKA ARMIJA 2020 ❙ NOWE SYSTEMY PODWODNE KORMORANÓW II 

Wojsko 

i Technika 

10/2020 

Październik 

CENA 14,50 zł 

w tym 8% VAT 

INDEKS 407445 

ISSN 2450-1301 

WWW.ZBIAM.PL 

BEZPIECZEŃSTWO•UZBROJENIE•PRZEMYSŁ 

Nowa odsłona wojny 

w Górskim Karabachu 

Konflikt o Górski Karabach rozgorzał 

z niespotykaną od 1994 r. skalą niedzielnym 

rankiem 27 września. Obie jego 

strony – Republika Armenii ze wspieraną 

na wielu poziomach Republiką Górskiego 

Karabachu i Republika Azerbejdżanu – 

– ogłosiły mobilizację i wprowadziły 

stan wojenny. Intensywne walki trwają 

wzdłuż całej linii rozgraniczenia 

w Górskim Karabachu. 

str. 30 str. 70 

Systemy elektroniczne 

i optoelektroniczne 

samolotu T-50 

Artykuł przybliża dostępną wiedzę 

na temat sensorów i systemów 

samoobrony na doświadczalnych 

i pierwszych seryjnych egzemplarzach 

rosyjskiego myśliwca 

nowej generacji T-50/Su-57.

Z P R E N U M E R A T Ą S A M E K O R Z Y Ś C I 

Atrakcyjna cena, w tym dwa numery gratis! 

Pewność otrzymania każdego numeru w niezmiennej cenie 

E-wydania dostępne są na naszej stronie oraz w kioskach internetowych 

Wojsko i Technika: cena detaliczna 14,50 zł 

Prenumerata roczna: 145,00 zł | zawiera 12 numerów 

Lotnictwo Aviation International: cena detaliczna 16,50 zł 


Wojsko i Technika Historia + numery specjalne: cena detaliczna 18,99 zł 


Prenumeratę zamów na naszej stronie internetowej www.zbiam.pl lub wpłać należność 

na konto bankowe nr 70 1240 6159 1111 0010 6393 2976 

Skontaktuj się z nami: office@zbiam.pl 

Zespół Badań i Analiz Militarnych Sp. z o.o. 

Biuro: ul. Bagatela 10/19 00-585 Warszawa

Konflikt o Górski Karabach rozgorzał 

z niespotykaną od 1994 r. skalą niedzielnym 

rankiem 27 września. Obie jego 

strony – Republika Armenii ze wspieraną 


Karabachu i Republika Azerbejdżanu – 

– ogłosiły mobilizację i wprowadziły 

stan wojenny. Intensywne walki trwają 

wzdłuż całej linii rozgraniczenia 

w Górskim Karabachu. 

Artykuł przybliża dostępną wiedzę 

na temat sensorów i systemów 

samoobrony na doświadczalnych 

i pierwszych seryjnych egzemplarzach 

rosyjskiego myśliwca 

nowej generacji T-50/Su-57. 

w tym 8% VAT 

INDEKS 407445 

ISSN 2450-1301 

18 

48 

Vol. VI, nr 10 (61) 

PAŹDZIERNIK 2020, NR 10. 

Nakład: 14 990 egzemplarzy 

Spis treści 

MSPO 2020 

Wojsko 

❙ MOSKIEWSKA ARMIJA 2020 ❙ NOWE SYSTEMY PODWODNE KORMORANÓW II 

i Technika 

10/2020 

Październik 

CENA 14,50 zł 

WWW.ZBIAM.PL 

BEZPIECZEŃSTWO•UZBROJENIE•PRZEMYSŁ 

Spis treści WiT Październik 2020 

Nowości z armii świata 

Jarosław Brach, Andrzej Kiński, Bartłomiej Kucharski, 

Adam M. Maciejewski, Łukasz Pacholski str. 4 

Modułowy system obrony przeciwlotniczej i przeciwrakietowej 

bardzo krótkiego zasięgu VSHORAD 

Artykuł przygotowany we współpracy z PGZ S.A. str. 10 

MSPO 2020, czyli „cieszymy się, że jesteście z nami” 

Adam M. Maciejewski str. 12 

15 lat KTO Rosomak w Siemianowicach Śląskich cz. 1 

Andrzej Kiński str. 20 

Umowa na węgierskie Lynxy podpisana 

Bartłomiej Kucharski str. 28 

Nowa odsłona wojny w Górskim Karabachu cz.1 

Marcin Gawęda str. 30 

System rozpoznawczo-uderzeniowy SWARM 

Adam M. Maciejewski str. 38 

Program System Sturmgewehr Bundeswehr obłożony klątwą? 

Przemysław Juraszek str. 44 

Armija 2020 – wystawa czasu pandemii 

Tomasz Szulc str. 48 

Układy napędowe w polskich ciężarówkach wojskowych 

Jarosław Kończak str. 60 

70 

Nowości z sił powietrznych świata 

Adam M. Maciejewski, Łukasz Pacholski str. 66 

Konferencja „Lotnictwo Nowej Generacji” 

Łukasz Prus str. 68 

Systemy elektroniczne i optoelektroniczne samolotu T-50 

Miroslav Gyűrösi str. 70 

Bell to symbol lotnictwa, a nowe programy 

to kolejny etap naszego rozwoju 

Z Joelem Bestem, dyrektorem ds. sprzedaży firmy Bell na 

obszarze Europy, Bliskiego Wschodu, Afryki, Azji Centralnej 

i Ameryki Południowej, rozmawiał Łukasz Pacholski str. 78 

Statki powietrzne na MSPO 2020 

Łukasz Pacholski str. 80 

Nowości z flot wojennych świata 

Tomasz Grotnik, Łukasz Pacholski str. 84 

Nowe systemy podwodne Kormoranów II 

Tomasz Grotnik str. 87 

Niszczyciele typu 055 – Zumwalty Państwa Środka 

Marcin Chała str. 91 

91 

Nowa odsłona wojny 

w Górskim Karabachu 

str. 30 str. 70 


i optoelektroniczne 

samolotu T-50 

Na okładce: Prototyp Lynxa KF41 podczas pokazu 

zorganizowanego w ramach wrześniowego węgiersko-rumuńsko-amerykańskiego 

ćwiczenia „Brave 

Warrior 20” na poligonie Hajmáskér koło Veszprém 

na Węgrzech. 

Fot. Védelmi Fejlesztési Titkárság/Zord Gábor László. 

Redakcja 

Andrzej Kiński – redaktor naczelny 

andrzej.kinski@zbiam.pl 

Adam M. Maciejewski 

adam.maciejewski@zbiam.pl 

Tomasz Grotnik 

tomasz.grotnik@zbiam.pl 

Łukasz Prus 

lukasz.prus@zbiam.pl 

Korekta 

Monika Gutowska, zespół redakcyjny 

Redakcja techniczna 

Wiktor Grzeszczyk 

Stali współprawcownicy 

Piotr Abraszek, Jarosław Brach, Marcin Chała, 

Jarosław Ciślak, Robert Czulda, Maksymilian Dura, 

Miroslav Gyűrösi, Jerzy Gruszczyński, 

Przemysław Juraszek, Bartłomiej Kucharski, 

Hubert Królikowski, Krzysztof Nicpoń, Andrzej Nitka, 

Łukasz Pacholski, Paweł Przeździecki, 

Tomasz Szulc, Tomasz Wachowski, 

Michal Zdobinsky, Gabor Zord 

Wydawca 

Zespół Badań i Analiz Militarnych Sp. z o.o. 

ul. Anieli Krzywoń 2/155, 01-391 Warszawa 

office@zbiam.pl 

Biuro 

ul. Bagatela 10 lok. 19, 00-585 Warszawa 

Dział reklamy i marketingu 

Andrzej Ulanowski 

andrzej.ulanowski@zbiam.pl 

Dystrybucja i prenumerata 


Reklamacje 


Prenumerata 

realizowana przez Ruch S.A: 

Zamówienia na prenumeratę w wersji 

papierowej i na e-wydania można składać 

bezpośrednio na stronie 

www.prenumerata.ruch.com.pl 

Ewentualne pytania prosimy kierować 

na adres e-mail: prenumerata@ruch.com.pl 

lub kontaktując się z Telefonicznym 

Biurem Obsługi Klienta pod numerem: 

801 800 803 lub 22 717 59 59 

– czynne w godzinach 7.00–18.00. 

Koszt połączenia wg taryfy operatora. 

Copyright by ZBiAM 2020 

All Rights Reserved. 

Wszelkie prawa zastrzeżone 

Przedruk, kopiowanie oraz powielanie na inne 

rodzaje mediów bez pisemnej zgody Wydawcy 

jest zabronione. Materiałów niezamówionych, 

nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie prawo 

dokonywania skrótów w tekstach, zmian tytułów 

i doboru ilustracji w materiałach niezamówionych. 

Opinie zawarte w artykułach są wyłącznie opiniami 

sygnowanych autorów. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności 

za treść zamieszczonychogłoszeń i reklam. 

Więcej informacji znajdzieszna naszej nowej stronie: 

www.zbiam.pl 

www.facebook.com/wojskoitechnika 

www.zbiam.pl Październik 2020 • Wojsko i Technika 3

Obrona przeciwlotnicza 

Modułowy system obrony przeciwlotniczej 

i przeciwrakietowej bardzo krótkiego zasięgu VSHORAD 

Elementy systemu przeciwlotniczego klasy VSHORAD (od lewej): wóz kierowania ogniem WG-35, ciągniona 35 mm armata automatyczna AG-35 i samobieżny przeciwlotniczy 

zestaw rakietowy Poprad. 

Proponowana przez PIT-RADWAR S.A. 

koncepcja systemu VSHORAD, pełniącego 

rolę najniższej warstwy obrony 

przeciwlotniczej, bazuje na samobieżnych 

zestawach rakietowych Poprad, 

35 mm automatycznych armatach 

z amunicją programowalną, 

a w jego skład wchodzą także wozy 

dowodzenia WD-35 i WG-35, realizujące 

funkcje dowodzenia i kierowania ogniem 

oraz mobilne stacje radiolokacyjne. 

Fotografie w artykule: PIT-RADWAR. 

Modułowość i skalowalność oferty 

PIT-RADWAR S.A. pozwala na budowanie 

systemów przeciwlotniczych, 

skonfigurowanych adekwatnie do wymagań 

współczesnego oraz przyszłego pola walki, 

a także specyfiki wymagań użytkownika. Umożliwia 

też dalszy rozwój i modyfikacje wszystkich 

komponentów. 

System może być wyposażony zarówno 

w efektory kinetyczne (kierowane pociski rakietowe, 

amunicja artyleryjska o programowalnym 

momencie rozcalenia, pociski podkalibrowe 

i pełnokalibrowe), jak i niekinetyczne środki rażenia, 

co w istotny sposób zwiększa skuteczność 

zwalczania pełnego spektrum zagrożeń z powietrza, 

w tym intensywnie rozwijanych bezzałogowych 

systemów powietrznych (BSP). 

Do efektorów kinetycznych należy system 

35 mm automatycznej armaty, który może występować 

w odmianie ciągnionej i samobieżnej 

(różne platformy) oraz Samobieżny Przeciwlotniczy 

Zestaw Rakietowy (SPZR) Poprad. 

Ważnym elementem systemu artyleryjskiego 

jest amunicja o programowalnym momencie 

rozcalenia z pomiarem prędkości początkowej 

pocisku, opracowana przez PIT-RADWAR we 

współpracy z MESKO S.A. Moment rozcalenia pocisku 

wyliczany jest na podstawie warunków atmosferycznych, 

jego prędkości oraz odległości 

od celu i programowany w momencie opuszczania 

przez niego lufy. Takie rozwiązanie istotnie 

zwiększa skuteczność rażenia i ułatwia zniszczenie 

lub uszkodzenie nieprzyjacielskich celów powietrznych, 

zwłaszcza bezzałogowców o niewielkich 

rozmiarach. 

Część elementów systemu VSHORAD, w tym 

SPZR Poprad i ZDPSR Soła, zostało już zakupionych 

przez Siły Zbrojne RP i stanowią one ważny element 

systemu obrony przeciwlotniczej Wojsk Lądowych. 

Samobieżny Przeciwlotniczy Zestaw Rakietowy 

Poprad przeznaczony jest do niszczenia celów powietrznych 

na bliskich odległościach i małych wysokościach. 

To wysokiej jakości sprzęt wyposażony 

w: głowicę śledząco-celowniczą ze zintegrowanymi 

wyrzutniami pocisków rakietowych, własny system 

kierowania ogniem oraz system łączności i transmisji 

danych, umożliwiający nie tylko indywidualny 

przechwyt i zwalczanie celów, ale również pracę 

w ugrupowaniu, ze wskazywaniem celów do zwalczania 

ze szczebla dowodzenia. Cechy te zapewniają 

wysoką skuteczność SPZR Poprad w zwalczaniu 

środków napadu powietrznego – powiedział Andrzej 

Kensbok, prezes Polskiej Grupy Zbrojeniowej. 

Wszystkie elementy systemu, zwłaszcza środki 

ogniowe, są dostosowane do współpracy z interrogatorem 

krótkiego zasięgu IKZ-50P standardu 

Mark XIIA, pracującym w modzie 5, będącym 

ostatnim ogniwem identyfikacji bojowej celu 

przed użyciem uzbrojenia. 

Do niekinetycznych środków zwalczania bezzałogowców 

należą elektromagnetyczne urządzenia 

zakłócania komunikacji RF i GNSS systemów BSP, 

które mogą być instalowane zarówno na zestawach 

Poprad, jak też na armatach kal. 35 mm. 

Możliwe jest doposażenie poszczególnych 

komponentów systemu w radar wstępnego 

wykrywania i śledzenia celu, dysponujący parametrami 

wymaganymi dla systemów kierowania 

ogniem, przeznaczony do wykrywania 

niewielkich obiektów klasy BSP. Oczywiście 

istnieje też możliwość wykorzystania go 

w procesie zwalczania klasycznych środków 

napadu powietrznego. 

10 Wojsko i Technika • Październik 2020 

www.zbiam.pl

Przemysł obronny 

MSPO 2020, czyli „cieszymy się, że jesteście z nami” 


Tegoroczny XXVIII Międzynarodowy Salon 

Przemysłu Obronnego w Kielcach, który 

odbył się w dniach 8–10 września, 

z oczywistych względów był szczególny. 

Zarazem była to dotąd jedyna tak duża 

europejska wystawa branży zbrojeniowej, 

prócz rosyjskiej Armii, która też odbyła się 

w 2020 r. Pandemia spowodowała, 

że Salon był cieniem swoich poprzedników, 

jednak nie oznacza to, że był zupełnie 

bez znaczenia czy niemerytoryczny. 

Był po prostu inny. 

Fotografie w artykule: Adam Maciejewski, 

Andrzej Kiński. 

Dodatkowe środki ostrożności i higieniczne 

w trakcie MSPO 2020 nie były bardziej uciążliwe 

niż analogiczne procedury w naszym 

codziennym życiu. Chyba najbardziej dawał się we 

znaki monotonny komunikat, regularnie nadawany 

przez targowy radiowęzeł, którego pierwsze zdanie 

zrecyklingowaliśmy w tytule. 

Trudno jednoznacznie odpowiedzieć, czy dobrze, 

że tegoroczne MSPO jednak się odbyło. Na 

ogół takie imprezy mierzy się liczbą wystawców 

i tym, co pokazują. Jednak dotychczasowe duże 

znacznie kieleckiej imprezy wynikało chyba przede 

wszystkim z zapewnienia miejsca spotkania producentów 

z ich klientami, czy też różnych firm, które 

chcą nawiązać kooperację. Po prostu okno na świat 

polskiej zbrojeniówki, pod warunkiem, że „świat” 

może przyjechać. I chyba w tym zakresie widać było 

największy negatywny wpływ pandemii. 

Powiedzieć, że zabrakło wielu znaczących firm, 

byłoby banałem. Nawet tylko polska lista nieobecności 

była znacząca, gdyż do Kielc nie przyjechały 

m.in.: Grupa WB, Griffin Group Defence Radiotechnika 

Marketing, Teldat, Szczęśniak Pojazdy Specjalne, 

Siltec, UMO czy Works 11. Z zagranicy zabrakło firm 

izraelskich – wyjątkiem był Rafael Advanced Defense 

Systems ze stoiskiem stricte multimedialnym. Ale 

lista znaczących nieobecności była dłuższa, np. 

Kongsberg i Saab. 

Goście, goście 

Dopisały firmy brytyjskie (choć w oczy rzucała się 

nieobecność BAE Systems), co nie dziwi, gdyż w tym 

roku organizator targów zaplanował brytyjską wystawę 

narodową. Zresztą zachodnioeuropejski przemysł 

obronny jest już tak wielonarodowy, że te same 

spółki w ramach potrzeb mogą występować jako 

reprezentacje różnych państw. I tak francusko-brytyjsko-niemiecko-hiszpańsko-włoskie 

MBDA w tym 

roku było przede wszystkim brytyjskie z racji oferowania 

brytyjskich pocisków rakietowych CAMM 

i CAMM-ER w programie Narew oraz pocisków 

Brimstone w programie Ottokar-Brzoza, jednocześnie 

Nadfioletem w mikroby, czyli nagrodzony Defenderem RoboUV – autonomiczny robot do dezynfekcji, przygotowany 

przez Instytut Innowacji i Technologii Politechniki Białostockiej i ZURAD. 

z komponentem niemieckim, czyli lekkim pociskiem 

kierowanym Enforcer, konkurującym w programie 

Pustelnik. Przy okazji pocisku Brimstone warto wspomnieć, 

że MBDA UK wraz z Grupą WB przeprowadziło 

jego próbną integrację ze Zintegrowanym Systemem 

Zarządzania Walką TOPAZ. Na stoisku MBDA 

można było zobaczyć terminal TOPAZ-a i przekonać 

się, że Brimstone może być środkiem rażenia, któremu 

cele przed odpaleniem wskazuje właśnie 

TOPAZ. Takie rozwiązanie zwielokrotniłoby siłę, 

precyzję i szybkość rażenia polskiej artylerii wręcz 

w niewyobrażalny sposób. MBDA UK promowało 

też pocisk „powietrze–powietrze” ASRAAM, także 

do F-35, z którym już został zintegrowany, przez co 

atrakcyjność ASRAAM-a dla Polski rośnie, pomijając 

ewentualne korzyści przemysłowe wynikające 

ze znacznej unifikacji konstrukcji ASRAAM-a 

i CAMM-a. 

Ambasada Brytyjska w Warszawie zorganizowała 

także multimedialną prezentację brytyjskiej zbrojeniówki. 

Jej obecne główne pola działalności, także 

z uwzględnieniem polskiego rynku, to systemy bezzałogowe 

(Thales UK i jego Watchkeeper X), okręty 

(Babcock i fregaty Arrowhead 140), cyberbezpieczeństwo 

(spółki Templar Executives i PGI), polowe 

systemy chłodzenia (Stream Defence Systems). 

Nie sposób oczywiście zapomnieć o wspomnianym 

MBDA UK i włosko-brytyjskim Leonardo, którego 

brytyjska część to przede wszystkim śmigłowce 

AW101 i AW159, ale to także wojskowa 

elektronika, w tym awionika. 

Leonardo w ogóle w tym roku zaprezentowało 

się na wielonarodową modłę. Z jednej strony zachwalając 

swoje pokładowe śmigłowce wielozadaniowe 

z brytyjskiej linii AW101 Merlin i AW159 

Wildcat, z drugiej najnowsze wielozadaniowe śmigłowce 

serii AW139M i AW149 czy dopiero powstający 

bojowy AW249, wszystkie o włoskim rodowodzie. 

Jednocześnie całą tę ofertę pokazując 

na stoisku PZL-Świdnik S.A., gdyż dla Leonardo 

Polska to także jeden z rodzimych rynków. 

Leonardo proponuje AW159 w programie Kondor, 

AW139M w programie Perkoz i AW249 w programie 

Kruk. Narzuca się w związku z tym kilka obserwacji. 

AW159 to bez wątpienia nowoczesny 

śmigłowiec, pytanie tylko, jakim okrętem będzie 

Miecznik, ale można założyć, że o wyporności adekwatnej 

do bazowania AW159. AW139M jako następca 

i Mi-2, i W-3 (którego temat modernizacji 

obumarł) to może i dobrze dobrane rozwiązane. 

12 Wojsko i Technika • Październik 2020 

www.zbiam.pl

Wozy bojowe 

15 lat KTO Rosomak w Siemianowicach Śląskich 

Od grudnia 2004 r. do 30 września bieżącego zakłady Rosomak S.A. dostarczyły Siłom Zbrojnym RP 841 kołowych transporterów opancerzonych Rosomak i pojazdów 

na ich bazie. Na zdjęciu (od lewej): wóz rozpoznania technicznego Rosomak-WRT, wóz ewakuacji medycznej Rosomak-WEM, kołowy bojowy wóz piechoty Rosomak. 

Andrzej Kiński 

W grudniu tego roku minie 15 lat 

od przekazania przez ówczesne 

Wojskowe Zakłady Mechaniczne S.A. 

w Siemianowicach Śląskich (obecnie 

Rosomak S.A.) Siłom Zbrojnym 

Rzeczypospolitej Polskiej pierwszego 

kołowego wozu bojowego Rosomak 

powstałego w Polsce od etapu spawania 

blach kadłuba. Chociaż pierwszych 

dziewięć pojazdów – trzy bojowe i sześć 

bazowych – zostało przejętych rok 

wcześniej, w grudniu 2004 r., były to 

jednak wozy z partii kilkudziesięciu 

wyprodukowanych w zakładach fińskiej 

firmy Patria Vehicles Oy w Hämeenlinnie. 

Zatem grudniowa data z 2005 r., z punktu 

widzenia siemianowickich zakładów, 

jest równie ważna, a może nawet 

ważniejsza, ponieważ formalnie 

zainicjowała licencyjną produkcję 

Rosomaków i trwający do dziś, 

postępujący proces polonizacji 

tej konstrukcji. 

Fotografie w artykule: Rosomak, Andrzej Kiński. 

Cz. 1 

Decyzja o wyborze oferty Wojskowych Zakładów 

Mechanicznych, w ogłoszonym 

14 sierpnia 2001 r. przez Departament Polityki 

Zbrojeniowej Ministerstwa Obrony Narodowej 

dwustopniowym przetargu na nowy kołowy 

transporter opancerzony (KTO), zapadła w komisji 

przetargowej MON 10 grudnia 2002 r. Przedsiębiorstwo 

z Siemianowic Śląskich zaproponowało 

w nim pojazd AMV (XC-360) firmy Patria Vehicles Oy 

z Finlandii. Dostawa 690 zaplanowanych do zakupu 

wozów tego typu miała pochłonąć 4,925 mld PLN 

brutto, wskaźnik polonizacji miał wynieść 32%, 

a zadeklarowana długość gwarancji 42 miesiące. 

Wartość punktową ofert WZM określono na 76,19. 

Konkurencyjne oferty Huty Stalowa Wola S.A. 

(transporter MOWAG/GMC Piranha IIIC) i Ośrodka 

Badawczo-Rozwojowego Urządzeń Mechanicznych 

„OBRUM” Sp. z o.o. (Steyr Pandur II) uzyskały, 

odpowiednio, 68,3 pkt. i 43,24 pkt., a zatem przewaga 

była wyraźna. Należy zaznaczyć, że 

w 2002 r. pojazdy przeszły porównawcze próby 

poligonowe na terenie Polski, choć nie w pełni 

odpowiadały postawionym wymaganiom taktyczno-technicznym, 

a tylko Pandur II był wyposażony 

w dwuosobową wieżę z armatą 30 mm 

– wymóg zastosowania właśnie takiej konfiguracji 

znalazł się bowiem dopiero w skorygowanych 

wymaganiach, towarzyszących zaproszeniu do 

udziału w finałowej fazie przetargu, które wystosowano 

2 sierpnia 2002 r., już po zakończeniu 

zasadniczych etapów badań porównawczych. 

Na konferencji prasowej, która odbyła się w siedzibie 

Ministerstwa Obrony Narodowej 20 grudnia 

2002 r. ogłoszono werdykt komisji i zwycięstwo 

w przetargu WZM z pojazdem Patrii, którego 

wersja bojowa miała zostać uzbrojona w dwuosobową 

wieżę HITFIST-30 włoskiej firmy Oto Melara 

z 30 mm armatą Mk44 Bushmaster II. Spośród 

690 pojazdów miało w nią zostać wyposażonych 

313 (koszt samej wieży określono wówczas na 

52% ceny całego pojazdu), 87 w zdalnie sterowane 

stanowisko z 12,7 mm wkm, zaś pozostałych 

290 reprezentować tzw. wersję bazową (na ich 

bazie powstawać miały warianty specjalistyczne, 

spośród nich 32 w układzie 6×6). 

15 kwietnia 2003 r. Ministerstwo Obrony Narodowej 

zawarło z Wojskowymi Zakładami Mechanicznymi 

umowę na dostawę 690 pojazdów 

w latach 2004–2013 z tego: 313 w wersji bojowej 

z wieżami HITFIST-30 (96 z nich z wyrzutniami 

ppk Spike LR), 377 bazowych pod zabudowy specjalistyczne 

(125 transporterów opancerzonych ze 

stanowiskiem zdalnie sterowanym z 12,7 mm 

wkm, 78 wozów dowodzenia szczebla taktycznego, 

41 wozów ewakuacji medycznej, 23 wozy artyleryjskie, 

34 wozy pomocy technicznej, 22 wozy 

wsparcia inżynieryjnego, pięć wozów rozpoznania 

inżynieryjnego, 17 wozów rozpoznania skażeń, 

32 wozy w wersji 6×6 jako bojowe pojazdy rozpoznawcze 

w odmianach dowódczej i liniowej). 

Umowa bazowa z MON umożliwiła zawarcie 

umów pomiędzy WZM i Oto Melarą oraz Patrią na 

dostawę wież i podwozi. Dokumenty podpisano, 

odpowiednio, 6 czerwca i 30 czerwca 2013 r. Warto 


www.zbiam.pl

Konflikty 

Nowa odsłona wojny w Górskim Karabachu 

Marcin Gawęda 

Konflikt o Górski Karabach, na pozór 

zamrożony, został wznowiony z niespotykaną 

od 1994 r. skalą niedzielnym 

rankiem 27 września. Obie jego strony – 

– Republika Armenii ze wspieraną 


Karabachu (dla Ormian Arcachu) 

i Republika Azerbejdżanu – ogłosiły 

mobilizację i wprowadziły stan wojenny. 

Intensywne walki między siłami azerskimi 

i ormiańskimi (Siły Zbrojne Arcachu) 

trwają wzdłuż całej linii rozgraniczenia 

w Górskim Karabachu. Jak dotąd obie 

strony nie uruchomiły jeszcze pełnego 

potencjału wojskowego, w tym np. 

załogowego lotnictwa, ale walki są 

bardzo intensywne i krwawe, nasila się 

ostrzał rakietowy miast. Obecnie 

(pierwsze dni października) walki 

przekształciły się w wojnę pozycyjną, 

w której większe straty ponoszą wojska 

Arcachu. Prawdziwy przebieg konfliktu 

jest trudny do uchwycenia – obie strony 

wykorzystują na szeroką skalę 

dezinformację, Azerbejdżan odciął 

łącza internetowe, publikowane materiały 

wideo są wyselekcjonowane (każda ze 

stron pokazuje jedynie swoje sukcesy, 

co wypacza ogólny obraz), na tym etapie 

konfliktu niezmiernie trudne jest przypisanie 

poszczególnych starć do miejsc 

i konkretnych związków taktycznych. 

Trwa również wojna informacyjna, 

a w jej ramach operacje mające na celu 

podtrzymanie morale wojsk własnych, 

a złamanie woli walki u przeciwnika. 

Fotografie w artykule: MO Armenii, MO Azerbejdżanu, 

Służby Prasowe Prezydenta Republiki Azerbejdżanu, 

Trend News Agency, RT, lenta.ru, Internet. 

Cz. 1 

Azerbejdżan i Armenia są de facto w stanie 

wojny od lat 90. Baku nie ukrywa, że 

celem zbrojeń jest rekonkwista Górskiego 

Karabachu, czyli „ziem okupowanych”. W 2018 r. 

na defiladzie z okazji 100-lecia powstania Sił Zbrojnych 

Azerbejdżanu prezydent Ilham Alijew 

stwierdził: „Potrzebujemy silnej armii, ponieważ 

nasze ziemie są pod okupacją”. Potencjał gospodarczo-wojskowy 

Azerbejdżanu jest znacznie 

większy niż Armenii i to Baku występuje w tym 

konflikcie w roli Goliata i strony bardziej zaawansowanej 

technicznie. 

Sekwencja trafienia ormiańskiego czołgu T-72A (wcześniej unieruchomionego na skutek zerwania gąsienicy) 

bombą kierowaną MAM-L zrzuconą z bezzałogowca Bayraktar TB2. 

Plany operacji 

Turecki emerytowany generał, Ismail Hakki Palin, 

powiedział niedawno, że strona turecko-azerbejdżańska 

przygotowywała operację od lipca br., 

po nieudanych dla Baku starciach na granicy ormiańsko-azerskiej 

w rejonie Towuz, na północ od 

Karabachu (zginęło w nich kilkunastu żołnierzy, 

w tym azerski generał Polad Haszimow). Jeszcze 

w czasie walk w lipcu turecki minister obrony Hulusi 

Akar wypowiedział się o Turkach i Azerach – „jeden 

naród, dwa państwa” – zapewniając, że 

Turcja udzieli Azerbejdżanowi wszelkiej koniecznej 

pomocy w walce przeciwko Armenii. Nie było przypadkiem, 

że po starciach lipcowych doszło do dużych 

ćwiczeń turecko-azerskich w rejonie Baku, zakupu 

co najmniej sześciu tureckich uderzeniowych 

bezzałogowców Baykar Bayraktar TB2 i wzmożenia 

wizyt na najwyższym szczeblu wojskowym. 

Wojnę bez wątpienia sprowokował Azerbejdżan, 

przedstawiając ofensywę jako „kontruderzenie” 

– odpowiedź na prowokacje ze strony 

Republiki Górskiego Karabachu (RGK). Obiektem 

ostrzału rakietowego stały się cele w stolicy RGK, 

Stepanakercie (azerb. Chankendi, Xank ndi), atakowane 

jest także terytorium Republiki Armenii. 

Skala walk, z masowym użyciem bezzałogowców, 

broni pancernej, artylerii i sama szerokość frontu 

– de facto wzdłuż całej linii kontaktowej, z nasileniem 

walk na wybranych kierunkach, wskazują, że 

celem Baku jest tym razem osiągnięcie znaczącego 

sukcesu militarnego, a nie lokalne przesunięcie 

linii rozgraniczenia. Wcześniej realizowano „metodę 

salami”, czyli stopniowego zajmowania poszczególnych 

punktów oporu i miejscowości na 

„terenach okupowanych” w Karabachu, tym razem 

jest inaczej – celem jest zapewne opanowanie 

całego obszaru kontrolowanego dotąd przez 

Armenię, a w wariancie minimum chociażby jego 

znaczącej części. Azerbejdżan od wielu lat prze do 

wojny „wyzwoleńczej”, korzystając z pełnego poparcia 

Turcji, która prawdopodobnie partycypowała 

w opracowaniu planów obecnej operacji. 

Rzeczywiście, widać tutaj pewne podobieństwo 

do tureckiej operacji w Afrinie w styczniu 

2018 r. – początkowo sukcesy przeciwko Kurdom 

odnotowywano jedynie na wybranych odcinkach, 

ale konsekwentnie realizowana, wielotygodniowa, 

prowadzona w trudnym górskim terenie 

operacja, doprowadziła do sukcesu. 

Punktem zwrotnym, który zdecydował o wrześniowej 

ofensywie, nie była, tzw. wojna czterodniowa 

w Karabachu w kwietniu 2016 r., mająca 

raczej charakter lokalnego rozpoznania walką, ale 

wspomniane starcia na granicy ormiańsko-azerskiej 

z lipca br., skutkujące prowojennymi manifestacjami 

w Azerbejdżanie. 

Kluczowym, jak się okazuje, w uzyskaniu przewagi 

militarnej, a być może wygraniu wojny, może 

być masowe użycie uderzeniowych systemów 

bezzałogowych, w tym tureckich Bayraktar TB2 

i amunicji krążącej. Podobieństwo do operacji nad 

Idlibem w Syrii i Libią, gdzie wykazano efektywność 

Bayraktarów, świadczy co najmniej o naśladownictwie 

operacji tureckich, a łącząc poszlaki, 

na bezpośrednie kontrolowanie i prowadzenie 

operacji powietrznych przez tureckich oficerów. 

Przypuszcza się, że operacjami bezzałogowców 

nad Karabachem kieruje turecki gen. Goksel Kahya, 

stojący za działaniami tureckich bezzałogowców 

nad Libią. Otwarte pozostaje także pytanie, 

czy bardzo aktywne uderzeniowe Bayraktar TB2, 

należąc formalnie do Sił Zbrojnych Azerbejdżanu, 

nie są kierowane przez tureckich operatorów? 

Ministerstwo Obrony Armenii 30 września oficjalnie 

ogłosiło, że za operacje powietrzne nad Górskim 

Karabachem odpowiadają tureccy oficerowie 

i wskazało na loty w rejonie granicy (rejon Erzurum 

i Kars) samolotu wczesnego ostrzegania i dowodzenia 

E-7T Sił Powietrznych Turcji, nazywając go 

powietrznym punktem dowodzenia. 


www.zbiam.pl

Systemy bezzałogowe 

System rozpoznawczo-uderzeniowy SWARM 

nadrzędne 

dowództwo 

kodowane, cyfrowe łącze radiowe 

wozy rozpoznawczo-dowódcze 

wóz bojowy 

wóz bojowy 

lotnictwo 

wóz bojowy 

wóz bojowy 

wóz bojowy 

środki WRE 

składy amunicji i paliwa 

Zasada działania systemu SWARM. 


W prowadzeniu współczesnych działań 

zbrojnych równie ważna jak skuteczne 

rozpoznanie jest zdolność do natychmiastowego 

i precyzyjnego rażenia wykrytych 

celów. Zapewnić to może jedynie zintegrowany 

system rozpoznawczo-uderzeniowy. 

Właśnie dlatego w Grupie WB powstał 

SWARM. Łączy w sobie bezzałogowe 

środki rozpoznania i rażenia z systemami 

łączności, komunikacji pojazdowej oraz C4I. 

Całość daje nowe możliwości w zakresie 

autonomicznego atakowania 

punktowych celów lądowych. 

r e c onaissance & command vehicle s 

strike vehicle 

strike strike vehicle 

vehicle 


encrypted data link / real time transmission 


EW devices 

Ilustracje w artykule: Grupa WB, 

Defense Express, Andrzej Kiński. 

Tworząc system SWARM (pol. rój), Grupa WB 

wykorzystała bogaty bagaż doświadczeń 

zebranych w toku wieloletniej eksploatacji 

swoich bezzałogowców rozpoznawczych systemu 

FlyEye i amunicji krążącej systemu Warmate, 

która oficjalnie jest klasyfikowana jako bojowy 

bezzałogowy system powietrzny (BBSP), w połączeniu 

z cyfrową platformą komunikacji FONET 

oraz systemem C4I TOPAZ. Ponieważ od lat komponenty 

SWARM są używane w siłach zbrojnych 

wielu państw, w tym także w konfliktach zbrojnych, 

zatem zebrane informacje zwrotne pozwoliły 

wytyczyć pożądany operacyjnie i rynkowo 

kierunek rozwoju wspomnianych systemów. 

SWARM opracowano z myślą o jednostkach 

specjalnych i rozpoznania, a także szczególnych 

komponentach wojskach lądowych, jak formacje 

aeromobilne lub spadochronowe. To pododdziały, 

które ze względu na specyfikę swoich działań 

potrzebują kombinacji systemu rozpoznawczego 

i uderzeniowego. Nośnikami mogą być dowolne 

pojazdy kołowe, gąsienicowe, a nawet przyczepy 

lub naczepy, jeśli tak zadecyduje użytkownik. 

W ramach SWARM Grupa WB oferuje integrację 

różnych bezzałogowych systemów powietrznych 

(BSP). Jeden z nich, czyli FlyEye, dostarcza 

precyzyjnych danych rozpoznawczych o celach, 

które mogą być następnie zaatakowane przez 

amunicję krążącą. 

System zaprojektowano w taki sposób, aby jednocześnie 

uderzenie na różne obiekty przeprowadzało 

kilka-kilkanaście BBSP systemów Warmate 

lub Warmate 2, stąd nazwa rój. Osnową 

komunikacyjną systemu SWARM jest FONET, który 

zapewnia przepływ danych między samolotem 

rozpoznawczym systemu FlyEye a uderzeniowymi 

bezzałogowcami systemu Warmate poprzez radiostacje 

pasma VHF, UHF lub inne. Wszystko kontrolowane 

jest za pomocą systemu TOPAZ. 

Wraz ze SWARM Grupa WB oferuje też kompleksowy 

program wsparcia eksploatacji, który 

nadzoruje i zarządza serwisem zarówno pojazdów 

wybranych w charakterze nośników systemu, 

jak i bezzałogowców oraz systemów elektronicznych. 

Grupa WB ma też w ofercie 

adekwatny program szkoleniowy. 

command post 

stanowisko dowodzenia 

środki WRE 

Wiadomo, że Kijów kupował dla swoich sił 

zbrojnych zarówno BSP systemu FlyEye (w operacyjnym 

użyciu od 2015 r.), jak i amunicję krążącą 

systemu Warmate (w 2017 r.). Zatem nie może dziwić, 

że jedna z pierwszych prezentacji systemu 

SWARM odbyła się na Ukrainie na początku 2017 r., 

o czym donosiły tamtejsze media. Wówczas całość 

pokazywano pod lokalną nazwą Sokoł/Sokił. 

Kolejny pokaz dla zagranicznego klienta Grupa 

WB zorganizowała w Polsce we wrześniu 2018 r. 

Grupa WB konsekwentnie promuje SWARM 

w Azji, na Bliskim Wschodzie, Europie, aż po Stany 

Zjednoczone. Wszędzie podkreślając zalety 

takiego zintegrowanego systemu rozpoznawczo-uderzeniowego, 

swoistej kieszonkowej precyzyjnej 

artylerii, o szybkim czasie reakcji ogniowej, 

która nie pozostawia nieprzyjacielowi czasu 

na przeciwdziałanie. 

Elementy systemu 

SWARM to połączenie wielu różnych gotowych 

rozwiązań z oferty Grupy WB, w taki sposób, aby 

tworzyły skuteczny system rozpoznawczo-bojowy. 

Wymieńmy je zatem: rozpoznawczy bezzałogowy 

system powietrzny FlyEye, bojowy bezzałogowy 

system powietrzny z tzw. amunicją krążącą Warmate 

i Warmate 2, cyfrowa platforma komunikacji 

FONET oraz system C4I TOPAZ. Dodatkowym niezbędnym 

składnikiem są cyfrowe radiostacje pasm 

VHF/UHF. Jeśli chodzi o te ostatnie, Grupa WB oferuje 

w bazowej konfiguracji własny wyrób, czyli radiostację 

definiowalną programowo Comp@n, 


www.zbiam.pl

Broń strzelecka 

Przemysław Juraszek 

Zaledwie 14 września ogłoszono rozstrzygnięcie, 

trwającego od 21 kwietnia 2017 r., 

programu System Sturmgewehr Bundeswehr, 

a już 9 października postępowanie 

zostało anulowane. Unieważniony program 

miał na celu wyłonienie następcy 5,56 mm 

karabinków automatycznych HK G36. 

Zwycięzcą unieważnionego przetargu 

został karabinek automatyczny MK556, 

zaprojektowany w firmie C.G. Haenel. 

Jego wybór okazał się zaskakujący 

i wywołał falę kontrowersji. 

Program System Sturmgewehr 

Bundeswehr obłożony klątwą? 

Fotografie w artykule: Bundeswehr, Heckler & Koch, 

Haenel, Andrzej Kiński. 

Wybór konstrukcji Haenela zakończyłby, 

trwający od dziesięcioleci, monopol 

firmy Heckler & Koch z Oberndorf am 

Neckar jako dostawcy podstawowej broni strzeleckiej 

dla Bundeswehry. Głównym powodem 

unieważnienia przetargu ma być podejrzenie naruszenia 

przez Haenela patentów Heckler & Kocha. 

Trudno dzisiaj przewidywać, jak rozwinie się 

sytuacja, ale bez rozstrzygnięcia sporu patentowego 

nie będzie raczej można liczyć na konkretne 

decyzje Bundeswehry. 

Historia współpracy Heckler & Kocha z Siłami 

Zbrojnymi Republiki Federalnej Niemiec rozpoczęła 

się od dostaw 7,62 mm karabinów automatycznych 

G3, przyjętych do uzbrojenia Bundeswehry w 1959 r. 

Od tego czasu firma HK stała się głównym dostawcą 

uzbrojenia strzeleckiego dla niemieckiego wojska. 

To HK produkowała 9 mm pistolety P8 (USP, w uzbrojeniu 

od 1996 r.) i P30 (w uzbrojeniu KSK i żandarmerii 

od 2006 r.), 9 mm pistolet maszynowy MP5 (1966 r.), 

5,56 mm lekki karabin maszynowy MG4 (2005 r.), 7,62 

mm uniwersalny karabin maszynowy MG5 (2015 r.) 

i kilka innych konstrukcji. Oczywiście, nie można zapomnieć 

o następcy zasłużonego G3, a więc karabinku 

automatycznym G36, wprowadzonym do 

użycia w 1997 r., który najwyraźniej zostanie w uzbrojeniu 

dłużej niż planowano. Anulowane postępowanie 

pierwotnie zakładało zakup dla Bundeswehry 

120 000 nowych karabinków wraz z dodatkowym 

osprzętem, ale ostatnie informacje płynące z Departamentu 

Wyposażenia Ministerstwa Obrony Republiki 

Federalnej Niemiec wspominały o zakupie 118 

718 nowych karabinków automatycznych. Niedługo 

po ogłoszeniu wyników przetargu Heckler & Koch 

złożył 320-stronicowe odwołanie, w którym wyliczył 

60 uwag, kładąc szczególny akcent na zbyt niską 

wartość oferty konkurenta, podejrzenie naruszenia 

patentów firmy Heckler & Koch i dyskusyjne kompetencje 

osób przeprowadzających testy porównawcze 

rywalizujących konstrukcji. Mowa jest np. o braku 

powtarzalności prób. 

Źródło problemów 

Dyskusję o potrzebie zastąpienia G36 zapoczątkowały 

doniesienia dotyczące problemów 

Wytyczne dla nowego karabinka automatycznego Bundeswehry XXI wieku kładły szczególny nacisk na niski koszt i masę. 

Zgodnie z tymi wymaganiami w firmie Heckler & Koch na początku lat 90. zaprojektowano prototyp HK50, który w przetargu 

wygrał z austriackim Steyrem AUG i został przyjęty do uzbrojenia Bundeswehry w 1997 r. jako G36. 

z tymi karabinkami podczas misji w Afganistanie, 

gdzie niemieccy żołnierze trafili już w 2002 r. Niesprawności 

stawały się powszechne, gdy broń 

była nagrzana, czy to na skutek warunków atmosferycznych, 

czy też prowadzenia intensywnego 

ognia. W pierwszym rzędzie miało to dotyczyć 

zwiększonego rozrzutu. Na podstawie rocznych 

testów przeprowadzonych przez Ośrodek Badań 

Technicznych Broni i Amunicji w Meppen (WTD 91), 

ówczesna minister obrony Ursula von der Leyen 

zapowiedziała w 2015 r. zastąpienie G36 nową 

konstrukcją. Co ciekawe, niedługo po tej wypowiedzi, 

inna komisja pod wodzą byłego deputowanego 

do Bundestagu Winfrieda Nachtweia 

z partii Sojusz 90/Zieloni, próbowała podważać 

metodologię badań i przesłuchała w związku z tym 

200 weteranów misji ISAF. Żołnierze nie potwierdzali 

niecelności swoich karabinków, a w raporcie WTD 91 

G36 był porównywany z HK416, czyli bronią z lufą 

o znacznie grubszych ściankach. Ponadto testy 

zakładały badanie celności po oddaniu 200 szybkich 

strzałów, co bardziej przystaje do lekkiej 

broni wsparcia niż podstawowego karabinka automatycznego. 

Fizyki nie da się oszukać i w każdym typie broni 

strzeleckiej po oddaniu określonej liczy strzałów 

celność spada ze względu na rozszerzalność 

temperaturową stali, z której wykonana jest lufa. 

Jeśli przeciwstawimy karabinek z lekką lufą 

o cieńszych ścianach konkurentowi z cięższą, 

o wyższej pojemności cieplnej, to oczywiste jest, 

że ta druga lepiej zniesie intensywne strzelanie 

i w jej przypadku nastąpi mniejszy spadek celności. 

Ceną za to jest jednak wyższa masa, co doskonale 

widać w specyfikacji broni wsparcia. 

Drugą kwestią teoretycznie wpływającą na 

celność jest mocowanie rączki transportowej 

z modułem celowniczym. Nie jest ona przytwierdzona 

do lufy, ale do polimerowej komory 

zamkowej. Teoretycznie może dojść do jej odkształcenia 

oraz zmiany ustawienia w przypadku 

nagrzania. Jednakże gdyby problem był istotny, 

to inni użytkownicy także podnosiliby tę kwestię. 

Ponadto paru doświadczonych strzelców ze Stanów 

Zjednoczonych przeprowadziło własne testy 

G36 i nie potwierdziło występowania jego 

wad podnoszonych w Niemczech. 

Co ciekawe, w 2016 r. Ministerstwo Obrony RFN 

pozwało firmę Heckler & Koch i domagało się dokonania 

napraw lub finansowej rekompensaty za 

dostarczenie niesprawnej broni. Ostatecznie sąd 

odrzucił jednak roszczenia niemieckiego rządu, 

stwierdzając, że firma HK dostarczyła broń zgodną 

ze specyfikacją zamawiającego. Jeszcze bardziej 

interesującą kwestią jest ta wynikająca z październikowego 

odwołania Heckler & Koch. Wygląda na 

to, że testami następców G36 zajmowały się te 

same osoby, których wnioski dotyczące G36 zostały 

obalone przez sąd… 

Warto tutaj na chwilę wrócić do uwarunkowań 

gospodarczo-politycznych w czasach projektowania 

karabinka G36. W 1990 r. zamknięto 

bardzo kosztowny i ambitny program futurystycznego 

karabinka G11 na amunicję bezłuskową 


www.zbiam.pl

Przemysł obronny 

Armija 2020 – wystawa czasu pandemii 

Tomasz Szulc 

W roku 2020 organizatorzy imprez 

wystawienniczych o charakterze 

militarnym (i nie tylko…) stanęli przed 

dylematem – zrezygnować z realizacji 

zaplanowanych, cyklicznych przedsięwzięć 

z uwagi na pandemię COVID-19 czy 

przeprowadzić je z zachowaniem 

niewygodnych i niepewnych procedur 

bezpieczeństwa. Organizatorzy salonów 

Eurosatory i ILA zdecydowali się na 

pierwsze rozwiązanie, zaś MSPO i Armii 

na drugie. Co ciekawe, zarówno w Polsce 

jak i w Rosji dobowa liczba nowych 

zakażeń w czasie trwania imprez była 

wyższa, niż wtedy, gdy odwoływano ILA 

i Eurosatory. Było też oczywiste, 

że zastosowane procedury 

bezpieczeństwa mają charakter 

powierzchowny. 

Fotografie w artykule, jeśli nie zaznaczono inaczej, 

Wiktor Druszlakow. 

Formalnie Rosjanie wybrali sposób wydawałoby 

się dość skuteczny – każdy uczestnik 

przed wejściem na teren wystawy miał się 

wylegitymować negatywnym wynikiem testu nie 

starszym niż trzy dni. Tydzień przed rozpoczęciem 

imprezy ten wymóg ograniczono do cudzoziemców, 

gdyż jego utrzymanie równałoby się z przeprowadzeniem 

tegorocznego Międzynarodowego 

Forum Militarno-Technicznego bez udziału 

publiczności, większości dziennikarzy i znacznej 

części wystawców. Z drugiej strony takie rozwiązanie 

można by bez trudu uznać za dyskryminację 

obcokrajowców. Jak i w latach minionych Armija 

była jednak imprezą wewnątrzrosyjską, z minimalnym 

– mniejszym nawet niż zwykle – udziałem 

firm zagranicznych, a i te pochodziły głównie 

z tzw. bliskiej zagranicy, czyli byłych republik ZSRR. 

Przewidywano, że w podmoskiewskiej Kubince 

zostaną pokazane wszystkie nowości z czerwcowej 

parady na Placu Czerwonym (szerzej w WiT 

7/2020), ale te przewidywania sprawdziły się tylko 

częściowo. Był zestaw przeciwlotniczy 2S38 Deriwacija, 

czołgi T-90M i T-80BWM. Nie pojawiły się 

natomiast znacznie bardziej interesujące: TOS-2, 

ISDM, Pancyr-SM z nowymi rakietami… Było za to 

kilka premier „dużego formatu”, których udziału nie 

tylko się nie spodziewano, ale nawet do całkiem 

niedawna nie wiedziano o ich istnieniu. 

Przekształcony z transportera opancerzonego w bojowy wóz piechoty BTR-82AT. 

Wozy bojowe 

Systematycznie w rosyjskich mediach powtarza się 

informacje przedstawicieli wojsk i przemysłu o rozwiązaniu 

wszystkich problemów, jakie pojawiły się 

w procesie rozwoju oraz przygotowania do uruchomienia 

produkcji czołgu T-14. A było ich niemało: 

dotyczyły silnika, układu przeniesienia mocy, zawieszenia, 

systemu kierowania ogniem, amunicji… 

Niektórym zapewne nietrudno zaradzić, ale znacznie 

bardziej skomplikowane jest wybrnięcie z kłopotów 

związanych z napędem i układem jezdnym, 

stąd wielu ekspertów skłania się ku opinii, że sposobem 

na to jest… rezygnacja z zaplanowanych 

wcześniej i stosowanych obecnie rozwiązań. Nie 

można przy tym zapominać, że odpowiedniego, 

alternatywnego silnika w Rosji po prostu nie ma. 

Do parku Patriot przywieziono tym razem aż trzy 

T-14, ale żaden z nich nie uczestniczył w pokazach 

dynamicznych. Przysłowiową łyżką dziegciu była 

upubliczniona w czasie forum opinia ekspertów 

wojskowych z 38. Instytutu Badawczo-Rozwojowego 

Sprzętu Pancernego i Uzbrojenia Ministerstwa 

Obrony Federacji Rosyjskiej, że Armata nie jest 

wystarczająco perspektywiczna i będzie spełniać 

„podstawowe wymagania” najwyżej do 2040 r. 

(warto pamiętać, że obecnie używane w Rosji czołgi 

„spełniają wymagania” już od prawie 50 lat). Konieczne 

jest wobec tego rychłe rozpoczęcie prac 

nad całkowicie nowym (sic!) czołgiem. Generalny 

dyrektor „UrałWagonZawoda” Aleksandr Potapow 

poinformował natomiast, że na bazie T-14 powstanie 

wóz wsparcia ogniowego, odpowiednik BMPT 

Terminator, nazwany roboczo Ilia Muromiec, uzbrojony 

w dwie (?) 57 mm armaty. 

Wiele niejasności wiąże się także z programami 

Bumierang oraz Kurganiec i tegoroczna Armija 

żadnej z nich nie wyjaśniła. Przyjdzie więc jeszcze 

poczekać na ostateczny „seryjny” kształt pojazdów 

z obu rodzin. Potwierdzają się w ten sposób 

obawy analityków, w tym niżej podpisanego, wyrażane 

już ponad sześć lat temu, gdy prezydent 

Władimir Putin zarządził błyskawiczną budowę 

wozów bojowych nowej generacji przed jubileuszową 

defiladą 70-lecia zwycięstwa w 2015 r. 

Z jednej strony znacząco przyspieszyło to proces 

ich powstawania, ale też spowodowało wykorzystanie 

przede wszystkim łatwo dostępnych i niekoniecznie 

najlepszych rozwiązań, które z czasem 

uznano za niewłaściwe. Ich zastępowanie lepszymi 

Manuł, czyli BMP-3 z silnikiem z przodu i systemem wieżowym TKB-947. Fot. Said Aminow. 


www.zbiam.pl

Pojazdy wojskowe 

Jarosław Kończak 

Samochody ciężarowe służą na ogół 

do przewozu ładunków, jak sama nazwa 

wskazuje – ciężkich. Niektóre ciężarówki 

użytkowane przez Siły Zbrojne RP 

na swoich skrzyniach mogą także przewozić 

żołnierzy. Aby sprostać wymaganiom 

przewozu ładunków, samochody te 

wyposażane są w silniki o odpowiedniej 

mocy, tak aby zapewnić pożądane 

parametry użytkowe w zakresie dynamiki 

pojazdu czy uzyskiwanych prędkości jazdy. 

Silniki i ich osiągi często są tematem 

rozmów zarówno na niwie zawodowej, 

jak i prywatnej. Chętnie wymieniamy się 

informacjami dotyczącymi: mocy silników, 

maksymalnych wartości momentu obrotowego, 

sposobu doładowania, własności 

eksploatacyjnych, np. jak często trzeba 

wymieniać olej, czy występują wycieki oleju 

lub innych płynów eksploatacyjnych, jakie 

jest np. zużycie paliwa, ile silnik „bierze” 

oleju. Rzadko kiedy jednak interesujemy 

się, jak moc od silnika przenoszona jest do 

kół napędowych. I temu zagadnieniu, 

oczywiście w kontekście ciężarówek wojskowych, 

poświęcony jest niniejszy artykuł. 

Fotografie w artykule: Jarosław Kończak, Andrzej Kiński. 

Wojsko dysponuje różnymi rodzajami 

samochodów ciężarowych. Wśród 

nich zaznacza się wyraźny podział na 

samochody typowo szosowe – zwane po wojskowemu 

samochodami ogólnego przeznaczenia 

i na samochody zdolne do przemieszczania się 

w terenie – zwane samochodami wysokiej mobilności. 

W tych grupach sprzętowych ciężarówki 

dzieli się na podgrupy: małej ładowności, odpowiednio 

dostawcze, lekkie terenowe; średniej (ciężarówki 

o ładowności do ok. 7 t) i dużej ładowności 

(powyżej 7 t). Za transformację i przeniesienie 

do kół wytwarzanego przez silnik momentu obrotowego 

odpowiada układ napędowy. Zazwyczaj 

składa się on ze sprzęgła, kilku- lub kilkunastostopniowej 

skrzyni przekładniowej, przekładni głównej, 

wałów/półosi napędowych, uzupełnianych 

dodatkowo przekładniami zwalniającymi. Układy 

napędowe samochodów wysokiej mobilności, 

w celu doprowadzenia mocy do każdego koła 

i zapewnienia zdolności do pokonywania bezdroży 

(ang. off-road), uzupełnione są o takie dodatkowe 

zespoły jak: skrzynie rozdzielcze, skrzynie 

redukcyjne (często stanowią jeden zespół 

razem ze skrzynią rozdzielczą i np. międzyosiowym 

mechanizmem różnicowym), międzyosiowe 

mechanizmy różnicowe, blokady mechanizmów 

różnicowych. 

Jednym z kluczowych podzespołów odpowiedzialnych 

za zmianę momentu obrotowego 

Star 266 – polskiej konstrukcji i produkcji taktyczna ciężarówka terenowa. Samochód wyposażono w manualnie sterowaną 

skrzynię przekładniową i skrzynię rozdzielczą. Ta bardzo udana konstrukcja ma już blisko pół wieku i nadal stanowi podstawowe 

wyposażenie jednostek wojskowych w grupie etatowej samochodów średniej ładowności wysokiej mobilności. 

Układy napędowe w polskich 

ciężarówkach wojskowych 

w układach napędowych jest skrzynia biegów. 

Zapewnia ona także realizację zmiany kierunku 

obrotów, a tym samym umożliwia jazdę do tyłu. 

Inne podzespoły, które zmieniają wartość momentu 

obrotowego, to: przekładnie zwalniające 

(czasem przyśpieszające) i reduktory (zwykle 

2-biegowe). Zapewniają one stałą wartość przełożenia 

lub umożliwiają wybór jednego z dostępnych 

dwóch przełożeń. Czasem przekładnie redukcyjne 

umożliwią rozłączenie napędu, realizują 

wówczas funkcję biegu neutralnego. Powróćmy 

do skrzyń biegów. Skrzynie biegów samochodów 

wojskowych, podobnie jak w rozwiązaniach znanych 

z cywilnych pojazdów, dzieli się na: 

❚ uwzględniając sposób uzyskania zmiany 

przełożeń: 

❙ stopniowe (z przekładniami zębatymi); 

❙ bezstopniowe (mechaniczne cierne lub bezwładnościowe, 

hydrauliczne, elektryczne); 

❚ uwzględniając sposób sterowania: 

❙ manualne; 

❙ półautomatyczne (np. preselekcyjne skrzynie 

typu Wilson); 

❙ zautomatyzowane; 

❙ automatyczne; 

❚ uwzględniając rozwiązania konstrukcyjne: 

❙ mechaniczne; 

❙ hydrauliczne; 

❙ hydromechaniczne; 

❙ o osiach stałych (np. 2-, 3-wałowe); 

❙ o osich wirujących (planetarne); 

❙ mechaniczne cierne lub bezwładnościowe; 

❙ dwusprzęgłowe; 

❙ mieszane (automatyczne hydromechaniczne – 

– w zakresie pracy przekładni hydrokinetycznej); 

❙ hybrydowe (zawierające zespół generatora-silnika 

elektrycznego). 

W Wojsku Polskim zdecydowana większość samochodów 

ciężarowych wyposażona jest w tzw. 

manualne skrzynie biegów, tj. najtańsze w produkcji 

i zakupie, wymagające przeciętnych 

technologii wykonania. Skrzynie biegów ze sterowaniem 

mechanicznym stanowią istotny element 

układu napędowego takich samochodów 

jak np.: (w grupie samochodów ogólnego przeznaczenia, 

czyli szosowych) Star 200, Iveco Eurocargo, 

Renault C430, Star/MAN serii LE, Jelcz 325, 

Jelcz 622, Iveco Stralis, Lublin serii 3302, 3322, 

3314, Fiat Ducato, VW Crafter, (w grupie samochodów 

wysokiej mobilności) Honker 2424, Mercedes 

290 GD, Mercedes Unimog 1300, Star 266, 

Jelcz 442.32, Ural-375D, ZiŁ-131, a nawet niemal 

prehistoryczne ZiŁ-157. 

W zautomatyzowane skrzynie biegów wyposażone 

są ciągniki siodłowe w zestawach do 

transportu ciężkiego sprzętu wojskowego, np. 

Iveco Trakker i niektóre wojskowe autobusy, np. 

Scania Irizar. 

W pełni automatyczne skrzynie biegów wykorzystywane 

są jedynie w kołowych pojazdach 

bojowych: kołowych transporterach opancerzonych 

Rosomak i ich odmianach specjalistycznych, 

pojazdach opancerzonych rodziny Żubr czy pojazdach 

produkcji amerykańskiej: opancerzonych/minoodpornych 

Oshkosh MAT-V oraz w samochodach 

terenowych rodziny HMMWV. 

Światowe trendy w dziedzinie układów napędowych 

samochodów ciężarowych ukierunkowane 

są na stosowanie w nich automatycznych skrzyń 

biegów. Przyjrzyjmy się temu zagadnieniu bliżej. 


www.zbiam.pl

Samoloty bojowe 

Suchoje T-50 są demonstratorami technologii i prototypami perspektywicznego naddźwiękowego wielozadaniowego samolotu bojowego Su-57 (T-50S) i testowane na nich 

jest m.in. jego wyposażenie elektroniczne i optoelektroniczne. Na zdjęciu czwarty prototyp do prób w locie T-50-4. 

Miroslav Gyűrösi 

Suchoje T-50, będące demonstratorami 

technologii i prototypami 

perspektywicznego naddźwiękowego 

wielozadaniowego samolotu bojowego 

Su-57, od chwili opublikowania o nich 

pierwszych oficjalnych informacji budzą 

ogromne zainteresowanie analityków 

wojskowych i miłośników lotnictwa na 

całym świecie. Biorąc pod uwagę, że dziś 

o efektywności bojowej i przetrwaniu na 

polu walki samolotów bojowych 

decyduje w pierwszej kolejności 

ich wyposażenie, w poniższym artykule 

postaramy się przybliżyć dostępną 

wiedzę na temat sensorów i systemów 

samoobrony na egzemplarzach 

doświadczalnych oraz tych 

przewidzianych do pierwszych 

maszyn seryjnych. 

Ilustracje w artykule: Miroslav Gyűrösi, 

Piotr Butowski, saidpvo.livejournal.com. 


i optoelektroniczne samolotu T-50 

Mówi się, że piękny samolot zazwyczaj 

dobrze lata. Dziś jednak, w przypadku 

samolotów bojowych, doskonałość aerodynamiki, 

staranny design, a nawet potężne jednostki 

napędowe są tylko jednymi z aspektów 

branych pod uwagę przy ocenie potencjalnego 

skutecznego zastosowania bojowego (a także 

wymagań stawianych przez ewentualnego zamawiającego). 

Współcześnie, w znacznie większym 

stopniu niż działo się to kilkadziesiąt czy nawet 

kilkanaście lat temu, prawdziwe możliwości użytkowe, 

bojowe i eksploatacyjne jakiegokolwiek 

statku powietrznego determinują jego systemy 

i podsystemy pokładowe, w tym elektroniczne, 

optoelektroniczne i przetwarzające informacje 

oraz ich oprogramowanie. W czasie działań bojowych 

zaskoczenie nadal pozostaje jednym 

z głównych czynników decydujących o powodzeniu, 

stąd faktyczne możliwości i charakterystyki 

specjalistycznego wyposażenia zadaniowego 

samolotów i śmigłowców są utajnione, a często – 

w pełni świadomie – do ogólnie dostępnych źródeł 

informacji przekazuje się na ich temat dane 

mocno okrojone lub zupełnie zafałszowane. 

Prawdziwe można poznać czasem dopiero w kilkanaście, 

a nawet kilkadziesiąt lat po wycofaniu 

danego typu sprzętu z eksploatacji. To standardowe 

podejście i tak robią dziś wszyscy. 

Jak już wspomniano, realne możliwości jakiejkolwiek 

współczesnej platformy powietrznej 

w coraz większym stopniu zależą od zastosowanych 

w nich takich rozwiązań i technologii, których 

na pierwszy rzut oka z zewnątrz na danym 

statku powietrznym w ogóle nie widać bądź 

świadczą o ich obecności jedynie detale, które są 

w stanie dostrzec tylko nieliczni, zwykle specjaliści 

w danej dziedzinie. 

To w całej rozciągłości dotyczy także samolotów 

Suchoj T-50, które powstają w Federacji Rosyjskiej 

w ramach programu PAK FA (ros. Pierspiektiwnyj 

awiacjonnyj komplieks frontowoj awiacji, 

Perspektywiczny System Lotniczy Lotnictwa 

Główny zespół antenowy systemu Sz121 (MIRES) – N036-01-1 pasma centymetrowego w postaci, 

w jakiej został zaprezentowany podczas swej publicznej premiery na salonie MAKS 2009. 

Ten sam zespół antenowy po wprowadzeniu zmian w konstrukcji i ulepszeń, wystawiony 

na MAKS 2015. 


www.zbiam.pl

Opinie 

Bell to symbol lotnictwa, a nowe programy 

to kolejny etap naszego rozwoju 

Zastanawia mnie jedno. Produkcja UH-1Y Venom dla US Marine Corps 

została zakończona już jakiś czas temu. Czy na potrzeby kontraktu dla 

Republiki Czeskiej nie będzie konieczne wznowienie prac na zamkniętej 

wcześniej linii montażowej? 

Pomimo tego, że zakończyliśmy produkcję UH-1Y Venom dla USMC [ostatni 

wiropłat został dostarczony w styczniu 2019 r. – przyp. red.], nie musimy 

inwestować środków w restart linii montażowej, gdyż śmigłowiec ma 85% 

wspólnych elementów z nadal produkowanym AH-1Z Viper. Oczywiście, są 

też różnice, obejmujące choćby kabinę. Natomiast kluczowe elementy jak 

przekładnia, silniki, wiele innych instalacji jest także takich samych. Dostawca 

kabin pozostawił oprzyrządowanie przeznaczone do produkcji elementów 

dla nas, co powoduje, że nie stanowi to problemu. 

W czasie XXVIII Międzynarodowego Salonu Przemysłu Obronnego 

w Kielcach Łukasz Pacholski rozmawiał z Joelem Bestem, dyrektorem 

ds. sprzedaży firmy Bell na obszarze Europy, Bliskiego Wschodu, 

Afryki, Azji Centralnej i Ameryki Południowej. 

Bell jest jednym z podmiotów, który uczestniczy w dialogu technicznym 

w ramach programu Perkoz, który w maju tego roku ogłosił Inspektorat 

Uzbrojenia. Co mają Państwo do zaoferowania? 

Ze względu na brak szczegółowych wymagań ze strony Ministerstwa 

Obrony Narodowej nie jesteśmy w stanie – obecnie – zaproponować konkretnej 

konstrukcji. Mamy szeroką gamę produktów, a więc mogą to być na 

przykład śmigłowce UH-1Y Venom. To konstrukcja wielozadaniowa, przystosowana 

także do uczestnictwa w działaniach bojowych. W momencie, 

kiedy zamawiający ogłosi szczegółowe wymagania, będziemy w stanie 

zaoferować Polsce najlepsze rozwiązanie. 

Bell podpisał niedawno kontrakt z Departamentem Obrony Stanów 

Zjednoczonych na produkcję i dostawę śmigłowców do Republiki Czeskiej. 

Jakie jest jego znaczenie dla firmy, biorąc pod uwagę, że to pierwsza 

umowa na dostawę śmigłowców Bella siłom zbrojnym państwa 

z Europy Środkowej? 

W grudniu ubiegłego roku została zawarta międzyrządowa umowa w tej 

sprawie pomiędzy Stanami Zjednoczonymi i Republiką Czeską. Bell zainwestował 

własne środki w przygotowania do realizacji tego zlecenia. 

Obecnie, pomimo pandemii COVID-19 zakładamy, że harmonogram programu 

nie jest zagrożony i z naszej strony dopełnimy wszystkiego, aby zamawiający 

otrzymał sprzęt zgodnie z planem. 

Polska to nie tylko Perkoz, ale także program śmigłowca bojowego 

Kruk. W nim Bell promuje AH-1Z Viper. 

Naszym zdaniem AH-1Z Viper jest idealną maszyną dla państw Europy 

Środkowej. Jednym z powodów są wymagania postawione przed tą konstrukcją 

przez US Marine Corps, które wymagają od systemów pokładowych 

pracy w najtrudniejszych warunkach atmosferycznych. Stąd też 

mogą w pełni sprawdzić się także w warunkach klimatycznych panujących 

w tej części świata. Dodatkowo, ze względu na ekspedycyjny charakter 

działań Marines, są one przystosowane do obrony nosicieli – wielozadaniowych 

okrętów desantowych, a więc zostały zintegrowane, np. z pociskami 

kierowanymi „powietrze–powietrze” AIM-9 Sidewinder. Do codziennej eksploatacji 

nie potrzebują też rozbudowanej logistyki. Warto zauważyć, że 

w Europie jest tylko trzech użytkowników AH-64 Apache, co powoduje, że 

dobrym pomysłem jest dywersyfikacja konstrukcji, które mogłyby wypełniać 

także inne zadania. I tu widzimy szansę dla AH-1Z Viper, które staną się 

następcami Mi-24 w Republice Czeskiej, a liczymy, że zastąpią także stare 

wiropłaty w Polsce czy Rumunii. Dzięki temu uzupełniłyby potencjał 

Holendrów, Greków i Brytyjczyków czy jednostek lotniczych US Army stacjonujących 

w Europie. 

Porozmawiajmy o przyszłości. Bell realizuje obecnie programy Future 

Attack Reconnaissance Aircraft (FARA) i V-280, czy mogliby Państwo 

powiedzieć coś więcej o ich zaawansowaniu? 

V-280 Valor, obecnie demonstrator technologii, powstał na bazie doświadczeń 

zebranych w programie V-22 Osprey, w ramach programu Future Vertical 

Lift (FVL). Ma być tańszy w produkcji i eksploatacji od Ospreya, a jednocześnie 

zachowywać jego rewolucyjne rozwiązania. Ważnym argumentem 

ma być także to, że dzięki dużej serii produkcyjnej ma być atrakcyjny pod 

względem ceny dla użytkowników. 

Jedną z maszyn, które Bell mógłby zaoferować w programie Perkoz jest UH-1Y Venom. 


www.zbiam.pl

Przemysł lotniczy 

Łukasz Pacholski 

Tegoroczny Międzynarodowy Salon 

Przemysłu Obronnego w Kielcach, pomimo 

ograniczeń wynikających z obostrzeń 

epidemiologicznych związanych z pandemią 

COVID-19, przyniósł zaskakująco dużą 

reprezentację podmiotów, które są 

zainteresowane udziałem w projektach 

związanych z modernizacją techniczną 

Sił Zbrojnych RP, dotyczących lotnictwa. 

Fotografie w artykule: Łukasz Pacholski, 

Andrzej Kiński. 

Po złożeniu 31 stycznia 2020 r. w Stanach Zjednoczonych 

zamówienia na samoloty wielozadaniowe 

piątej generacji Lockheed Martin 

F-35 Lightning II w ramach programu Harpia, największym 

pod względem potencjalnej wartości 

lotniczym programem modernizacji, dotyczącym 

lotnictwa Wojsk Lądowych, jest wybór następcy 

śmigłowców bojowych Mi-24D/W. 

Program Kruk 

Od rozpoczęcia przez Inspektorat Uzbrojenia w lipcu 

2014 r. fazy analityczno-koncepcyjnej, program 

Kruk budzi nieodmienne zainteresowanie tych samych 

potencjalnych dostawców – Boeinga i Bella 

ze Stanów Zjednoczonych, a także europejskiego 

koncernu Leonardo. Pierwszy z nich, pomimo braku 

własnego stoiska na MSPO, reprezentował jedyny 

śmigłowiec bojowy obecny „w metalu” na targach 

– AH-64D Apache Longbow, który wystawił 

Departament Obrony Stanów Zjednoczonych. Należał 

on do kompanii A, 1. batalionu, 3. Pułku Lotnictwa 

Wojsk Lądowych, aktualnie stacjonującej w bazie 

w Powidzu. 

Bell wykorzystywał za to sukces w Republice 

Czeskiej – podpisanie umowy LOA 12 grudnia 

2019 r. na dostawę ośmiu wielozadaniowych wiropłatów 

UH-1Y Venom i czterech bojowych AH-1Z 

Viper – do zintensyfikowania działań marketingowych 

w Polsce. Na stoisku prezentowano modele 

obydwu wspomnianych konstrukcji, co ma związek 

z zainteresowaniem amerykańskiego producenta 

także programem Perkoz (o czym dalej). Zdaniem 

Amerykanów, atutem AH-1Z Viper są m.in. mniejsze 

potrzeby związane z zapleczem logistyczno-serwisowym 

od konkurencyjnego AH-64E Apache Guardian, 

uważanego przez wielu za faworyta w programie 

Kruk. Uproszczenie obsługi to jeden 

z wymogów podstawowego użytkownika tych 

maszyn – Korpusu Piechoty Morskiej Stanów Zjednoczonych, 

który wykorzystuje je m.in. na pokładach 

śmigłowcowców desantowych. Filozofia użycia 

Vipera sprawia, że musi on skutecznie operować 

w przestrzeni powietrznej, w której występuje zagrożenie 

ze strony lotnictwa potencjalnego przeciwnika. 

To zaś wymusiło m.in. integrację z kierowanymi 

pociskami „powietrze–powietrze” AIM-9X 

Sidewinder. W opinii przedstawicieli Bella, wybór 

AH-1Z Viper w programie Kruk byłby optymalnym 

Model bezzałogowego aparatu latającego Lockheed Martina proponowanego Polsce w ramach programu Harpii Szpon. 

Amerykańska korporacja oferuje znaczące zaangażowanie w projekt polskiego przemysłu obronnego. 

Statki powietrzne na MSPO 2020 

rozwiązaniem, gdyż ze względu na wspólną granicę 

z potencjalnym agresorem Polska nie będzie w stanie 

wywalczyć przewagi w powietrzu w pierwszej 

fazie ewentualnego konfliktu. Zadaniem polskich 

śmigłowców bojowych ma być opóźnienie natarcia 

do czasu przybycia posiłków z innych państw Europy, 

w tym pododdziałów wyposażonych w AH-64E 

z Niderlandów, Wielkiej Brytanii czy Stanów Zjednoczonych. 

Minusem AH-1Z jest fakt, że to konstrukcja 

mało popularna, której produkcja wydaje się zbliżać 

ku końcowi. Marines odbierają właśnie ostatnie egzemplarze, 

a zamówienia eksportowe są nieliczne. 

Poza Republiką Czeską 12 maszyn zamówił Bahrajn. 

Niemniej zainteresowanie Viperem wyrażają: Rumunia, 

Filipiny, Australia i Republika Korei, ale trudno 

wyrokować, czy przerodzi się ono w potwierdzone 

zamówienia. Co ciekawe, długofalowa polityka firmy 

Bell w stosunku do Ministerstwa Obrony Narodowej 

opiera się na wykorzystaniu programów Kruk 

i Perkoz do prawdziwego przeskoku generacyjnego, 

jaki czeka flotę wiropłatów SZ RP w nieodległej 

przyszłości (szerzej o tym w wywiadzie z Joelem Bestem, 

dyrektorem ds. sprzedaży Bell Helicopter 

Textron na obszarze Europy, Bliskiego Wschodu, 

Afryki, Azji Centralnej i Południowej Ameryki w tym 

samym numerze WiT). 

Na tle obu amerykańskich propozycji wyróżnia 

się koncern Leonardo, który od dłuższego czasu 

promuje w Polsce AW249. To konstrukcja dopiero 

rozwijana w ramach umowy z Ministerstwem Obrony 

Republiki Włoskiej i pomimo problemów epidemiologicznych 

prace nad nią nie notują opóźnień. 

Strona włoska podtrzymuje propozycję nawiązania 

pełnej współpracy przy rozwoju śmigłowca, który 

mógłby być montowany w Polsce, a także zintegrowany 

z wybranymi przez MON elementami wyposażenia 

i uzbrojenia. Oczywiście kooperacja nie zakończyłaby 

się na integracji i montażu, Leonardo 

proponuje cały czas współpracę z podmiotami Polskiej 

Grupy Zbrojeniowej S.A. w zakresie późniejszego 

wsparcia eksploatacji. Obecnie program AW249 

znajduje się na etapie budowy prototypu, którego 

oblot jest zaplanowany na 2021 r. Inne szczegóły 

dotyczące harmonogramu prac są tajemnicą, której 

nie ujawnia ani producent, ani zamawiający. Wiadomo, 

że w połowie lat 20. AW249 miałby zacząć zastę- 


www.zbiam.pl

Systemy bezzałogowe 

Double Eagle SAROV zastąpi Double Eagle’a Mk III i Morświna. Może działać jako pojazd inspekcyjny i transportujący ładunek wybuchowy do niszczenia min. 

Nowe systemy podwodne Kormoranów II 

Tomasz Grotnik 

W stoczni Remontowa Shipbuilding S.A. 

w Gdańsku trwa budowa dwóch 

seryjnych niszczycieli min projektu 

258 Kormoran II. W konstrukcji 

i wyposażeniu Albatrosa oraz Mewy 

uwzględniono korekty, będące efektem 

doświadczeń uzyskanych w trakcie prób 

zdawczo-odbiorczych i trwających 

już ponad dwa lata badań eksploatacyjno-wojskowych 

prototypowego 

ORP Kormoran, który podniósł banderę 

28 listopada 2017 r. Zdecydowano 

między innymi o rezygnacji z jednych 

i zastosowaniu innych nowych pojazdów 

podwodnych, jak też dodano kolejny 

system, które przybliżymy 

w tym artykule. 

Ilustracje w artykule: Saab, Kraken Robotics, 

Tomasz Grotnik, Marcin Chała. 

Albatros (602) i Mewa (603) powstają na 

mocy umowy zawartej 27 grudnia 2017 r. 

pomiędzy Inspektoratem Uzbrojenia Ministerstwa 

Obrony Narodowej a konsorcjum 

przemysłowym, utworzonym przez: Remontową 

Shipbuilding S.A. (lider) i gdyńskie spółki Polskiej 

Grupy Zbrojeniowej S.A. tj. Ośrodek Badawczo- 

-Rozwojowy Centrum Techniki Morskiej S.A. 

(CTM) oraz PGZ Stocznię Wojenną Sp. z o.o. Wartość 

umowy na budowę okrętów wraz z trzema 

pakietami wsparcia logistycznego (w tym prototypu) 

i szkoleniem załóg wyniosła 1,186 mld PLN. 

W wyposażeniu ORP Kormoran (601) – oprócz 

trójczęstotliwościowej stacji hydroakustycznej 

SHL-101/TM (produkcji CTM), będącej zasadniczym 

sensorem kadłubowym – znajdują się cztery 

typy bezzałogowych pojazdów podwodnych mających 

zastosowanie w wojnie minowej. Są to aparaty 

zdalnie sterowane (ROV, Remotely Operated 

Vehicles) i autonomiczny (AUV, Autonomous Underwater 

Vehicle). Do pierwszej kategorii zaliczają 

się: sonar samobieżny o zmiennej głębokości pracy 

(SPVDS, Self Propelled Variable Depth Sonar) 

Saab Double Eagle Mk III ze stacją hydrolokacyjną 

SHL-300, opracowaną przez CTM; modułowy pojazd 

głębinowy Morświn i jednorazowy samobieżny 

ładunek wybuchowy Głuptak, występujący też 

w wielorazowej odmianie inspekcyjnej. Te dwa 

ostatnie zaprojektowało i wyprodukowało Centrum 

Morskich Technologii Militarnych Politechniki 

Gdańskiej. Przedstawicielem AUV jest natomiast 

Kongsberg Maritime Hugin 1000MR wyposażony 

w sonar interferometryczny wysokiej rozdzielczości 

z aperturą syntetyczną HISAS 1032 (High Resolution 

Interferometric Synthetic Aperture Sonar). 

W kierunku optymalizacji 

W trakcie prób zdawczo-odbiorczych, a w szczególności 

w toku badań eksploatacyjno-wojskowych 

na Bałtyku i Morzu Północnym, sprawdzono 

możliwości poszczególnych sensorów i efektorów 

zintegrowanych w ramach Okrętowego Systemu 

Zarządzania Walką SCOT-M 258, opracowanego 

przez CTM. W wyniku tych testów 

zdecydowano o docelowej rezygnacji z dwóch 

ROV, zastąpieniu ich na okrętach seryjnych jednym 

pojazdem, uzupełnieniu zestawu bezzałogowców 

kolejnym AUV, jak też dodaniu sonaru 

holowanego. Z pierwotnego składu wyposażenia 

usunięto Double Eagle’a Mk III i Morświna. 

Zadaniem Double Eagle’a było poszukiwanie 

i wstępna klasyfikacja za pomocą stacji SHL-300 

obiektów niebezpiecznych przed okrętem, na co 

pozwala jego sterowanie przewodowe. Ponadto 

miał on być stosowany w pracy równoległej z sonarem 

kadłubowym SHL-101/TM, dzięki czemu 

możliwe byłoby skanowanie szerszego pasa dna 

przy jednym przejściu okrętu w danym rejonie. 

Próby wykazały jednak, że wspólna praca stacji 

kadłubowej oraz SPVDS jest trudna w realizacji 

w warunkach morskich i nie przynosi zakładanych 

efektów. Wykorzystywanie jednozadaniowego 

pojazdu do poszukiwania min w odległości 

limitowanej długością kabloliny uznano za 

nieefektywne, w sytuacji, gdy przy zastosowaniu 

pojazdów autonomicznych można robić to samo 

skuteczniej, na większym dystansie i głębokości. 

Morświn powstał jako następca Ukwiała – systemu 

głębinowego z pojazdem zdalnie sterowanym 

wielokrotnego użytku, przeznaczonym do identyfikacji 

obiektów niebezpiecznych i transportu 

w rejon celu odpalanych zdalnie ładunków wybuchowych 

Toczek A i B (produkcji CTM). Ukwiały 

przyjęto do eksploatacji w 1999 r. na trzech trałowcach 

bazowych proj. 206FM. Zasadniczą wadą 

Ukwiała, zaprojektowanego do działań na Bałtyku, 

była zbyt mała moc napędu, uniemożliwiająca 

pokonywanie zmiennych prądów morskich 

na Morzu Północnym, ważnym rejonie odpowiedzialności 

stałego zespołu przeciwminowego 

NATO SNMCMG-1. Wolny od niej miał być modułowy 

system głębinowy Morświn, przeznaczony 

do wykonywania wszystkich typów prac obserwacyjnych 

i mapowania dna za pomocą urządzeń 

www.zbiam.pl 

Październik 2020 • Wojsko i Technika 87

Okręty wojenne 

Marcin Chała 

30 sierpnia w stoczni Dalian Shipbuilding 

Industry Company w Dalian w prowincji 

Liaoning zwodowano ósmy, a zarazem 

ostatni niszczyciel rakietowy typu 055 

pierwszej serii. Tym samym Marynarka 

Wojenna Chińskiej Armii Ludowo- 

-Wyzwoleńczej, po niespełna trzech 

latach, zakończyła pierwszą fazę 

najbardziej zaawansowanego 

programu okrętów bojowych 

w swojej historii. 

Fotografie w artykule: Internet, CCTV, China Military, 

top81.cn, US Navy, Commonwealth of Australia. 

Aby dobrze zrozumieć, jak wielki skok generacyjny 

wykonali Chińczycy w dziedzinie 

projektowania niszczycieli, warto pokrótce 

przypomnieć jak wyglądała ich ewolucja, 

która właściwie rozpoczęła się dopiero na początku 

lat 90. ubiegłego wieku, na kanwie doświadczeń 

zdobytych w toku produkcji starszych okrętów 

tej klasy, będących odmianami projektów 

sowieckich z lat 50. 

Pierwszymi niszczycielami rakietowymi Marynarki 

Wojennej Chińskiej Armii Ludowo-Wyzwoleńczej 

(MW ChALW) krajowej konstrukcji były 

Harbin i Qingdao typu 052 (NATO Luhu, w służbie 

1994 i 1996 r.). Zaprojektowano je w całości 

w 7. Akademii Ministerstwa Obrony Narodowej, 

a znaczną część ich wyposażenia i uzbrojenia stanowią 

systemy zagraniczne (m.in. radary produkcji 

francuskiej, kopie tamtejszego uzbrojenia rakietowego 

czy amerykańskie turbiny gazowe), 

które zdążono zakupić przed nałożeniem na Chińską 

Republikę Ludową sankcji w następstwie wydarzeń 

na placu Tiān’ānmén 4 czerwca 1989 r. 

Były to też pierwsze okręty MW ChALW napędzane 

turbinami gazowymi i wyposażone w zintegrowany 

system kierowania walką. Od początku 

traktowano je jednak jako demonstratory technologii, 

w celu przetestowania zachodnich systemów 

i dalszej ewolucji ich krajowych odpowiedników 

z wykorzystaniem tzw. inżynierii wstecznej, 

aniżeli jako jednostki stricte bojowe. 

W maju 1996 r., jeszcze przed podniesieniem 

bandery na Qingdao, w stoczni w Dalian położono 

stępkę kolejnego niszczyciela rakietowego, a de 

facto okrętu doświadczalnego Shenzhen typu 051B 

(NATO Luhai). Do służby wszedł on w lutym 1999 r. 

Był to pierwszy i wówczas największy okręt chińskiej 

budowy, w konstrukcji którego na tak dużą 

skalę uwzględniono potrzebę redukcji pól fizycznych 

ze szczególnym uwzględnieniem skutecznej 

powierzchni odbicia radiolokacyjnego (SPO). Ze 

względu na wspomniane sankcje, do napędu wykorzystano 

turbiny parowe rodzimej produkcji 

(konstrukcji turbin gazowych wtedy jeszcze nie 

opanowano). 

Poważnym problemem wszystkich wprowadzanych 

wówczas do służby okrętów były bardzo 

Niszczyciele typu 055 

– Zumwalty Państwa Środka 

Defilada z okazji 70-lecia utworzenia MW ChALW była okazją do pierwszej publicznej prezentacji okrętu wielozadaniowego 

nowej generacji. Z tej perspektywy widać jak dużo uwagi konstruktorzy poświęcili ograniczeniu 

jego pól fizycznych. Warto zauważyć rozmieszczenie anten ścianowych poszczególnych systemów radiolokacyjnych. 

Nanchang wypornością niemal dorównuje Zumwaltowi, ale już ich porównanie na płaszczyźnie 

technicznej raczej wypada blado dla konstrukcji chińskiej. 

ograniczone możliwości rakietowych systemów 

przeciwlotniczych. Zdając sobie z tego sprawę władze 

w Pekinie zdecydowały się zakupić na przełomie 

wieków w Federacji Rosyjskiej niszczyciele 

rakietowe Hangzhou i Fuzhou proj. 956E (nieukończone 

Ważnyj i Wdumcziwyj), które podniosły bandery 

chińskie w 1999 i 2000 r., zaś w latach 2005– 

–2006 uzupełniły je dwa kolejne proj. 956EM 

(Taizhou eks-Wnuszitielnyj i Ningbo eks-Wiecznyj). 

Cała czwórka jest uzbrojona m.in. w rakietowy system 

przeciwlotniczy Sztil z pociskami 3M38M1E, 

które w istotny sposób przewyższały choćby HQ-7 

bliskiego zasięgu, będący kopią francuskiego 

Thomson-CSF Crotale. Na bazie doświadczeń z rosyjskimi 

systemami podjęto decyzję, że kolejne budowane 

w kraju niszczyciele powstaną przy znaczącym 

udziale rosyjskiego przemysłu. 

Stąd też, wprowadzone do służby w lipcu 2004 r., 

Guangzhou i Wuhan typu 052B (NATO Luyang-I) 

otrzymały m.in. system przeciwlotniczy Sztil z nowszymi 

pociskami 9M317E, odpalanymi z dwóch 

belkowych wyrzutni 3S90E i radary kierowania 

ogniem 3R91E1. Także główne systemy radiolokacyjne 

pochodziły z Rosji i były to: trójwspółrzędny 

Friegat-MAE.5 oraz Minierał-ME (ten drugi wskazuje 

cele pociskom przeciwokrętowym YJ-83). Rosjanie 

pomogli też przy projekcie technicznym niszczycieli 

i w czasie ich budowy. Kombinowana siłownia 

na pierwszym z okrętów obejmowała niemieckie 

silniki wysokoprężne MTU i turbiny gazowe ukraińskiej 

„Zorii-Maszprojektu”. 

Również w 2004 r. potwierdzono, że w Dalian 

budowany jest kolejny typ niszczyciela, którym 

okazał się Shenyang, prototypowy okręt typu 051C 

(NATO Luzhou). Banderę podniósł 1 stycznia 2006 r. 

W celu przyspieszenia prac projektowych wykorzystano 

kadłub taki jak w Shenzhenie, z tym że w pokładzie 

dziobowym umieszczono sześć ośmiokomorowych, 

bębnowych wyrzutni pionowych 

rosyjskiego przeciwlotniczego systemu rakietowego 

S-300FM Rif-M z pociskami 5W55RM (eksportowa 

wersja Forta). Uzbrojenie ofensywne zapewniał 

z kolei najnowszy wówczas krajowy system z pociskami 

YJ-83. Pomimo zastosowania nowszych systemów, 

szczególnie przeciwlotniczych, okręty typu 

051C (drugim jest Shijiazhuang), cechowały się 

znacznie większym SPO niż starsze jednostki, do 

ich napędu ponownie wykorzystano turbiny parowe, 

a najważniejsze systemy radiolokacyjne pochodziły 

nadal z Rosji (Friegat-MAE.5 i Minierał-ME). 

Rewolucja w dziedzinie rozwoju chińskich niszczycieli 

rakietowych nastąpiła wraz z wejściem do 

służby pierwszego prawdziwie wielozadaniowego 

okrętu tej klasy, należącego do typu 052C (NATO 

Luyang-II). Aby nieco zagmatwać sytuację warto 

wspomnieć, że prototypowy Lanzhou podniósł 

banderę… 18 lipca 2004 r., czyli niemal półtora 

roku wcześniej od Shenyanga, którego de facto 

miał być następcą. Niszczyciele 052C były pierwszymi 

okrętami MW ChALW wyposażonymi w, pracujący 

w paśmie G (4÷6 GHz), system radiolokacyjny 

typu 346 z aktywnymi antenami ścianowymi ze 

www.zbiam.pl 

Październik 2020 • Wojsko i Technika 91

WiT 10_2020 (61) promo

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?