I. Orð, setningar og textar II. Þýðingarýni – - Skemman

7.1 Útgáfur fyrir börn og unglinga
Þýðingar barnabóka eru náttúrulega ætlaðar til þess að börn lesi þær. Þessi tengsl við
börn leggur til viðmið til þess að meta þær. En ef saga úr heimsbókmenntunum, eins
og Don Kíkóti, Ferðir Gúllivers, Róbinson Krúsó eða Gosi, er þýdd fyrir börn, verður
þýðingin á markmálinu að vera „endurskoðuð“ eða „aðlöguð“ fyrir sinn sérstaka
lesendahóp. Þessa gerð aðlögunar væri réttara að kalla frjálsa þýðingu, endurskoðun
eða umorðun, allt eftir því hversu mikið innihaldi og formi frumritsins er breytt. Það
fer augljóslega fram þýðingastarf, en með ýmis konar smábreytingum – styttingum,
úrfellingum, einföldunum, tilfærslum á áherslu, o.s.frv. Niðurstaðan af þýðingaferlinu
getur ekki lengur kallast þýðing í ströngum skilningi. Þar af leiðandi eiga eðlileg
viðmið og flokkar ekki lengur við. Þess í stað verður hlutlægt og sanngjarnt mat að
ákvarða hvort verkið nær yfirlýstu markmiði sínu, sem í þessu tilviki væri að aðlaga
frumritið að mjög ungum lesendum, hvernig svo sem það mun skiljast.
7.2 Sérhæft lesefni gert alþýðlegt
Staðan er nokkuð svipuð í tilraunum til þess að gera niðurstöður vísindarannsókna
aðgengilegar áhugasömum leikmönnum. Þessar aðlöguðu þýðingar hafa það að
markmiði að færa nákvæmt tæknilegt lesefni yfir á hversdagslegt málfar markmáls. Í
þeim tilgangi koma algeng orð að mestu leyti í stað tæknilegs íðorðaforða. Það er
horfið frá hinum leiðigjarna, langdregna stíl, sem gjarnan einkennir vísindalegt
lesefni. Ekki aðeins er köflum (með of flóknum smáatriðum) sleppt eða þeir styttir,
upplýsingum getur verið skotið inn í og útskýringum bætt við. Allt er þetta í þágu þess
að gera frumritið skiljanlegra í stærri lesendahópi en ávarpaður var með frumritinu á
frummálinu.
Aftur hér, væri tilgangslaust að beita eðlilegum viðmiðum og flokkum
þýðingarýninnar. Þess í stað verður gagnrýnandinn að vega aðlögun og (frjálsa)
endurskoðun í ljósi hlutverksflokksins til þess að ákvarða hvort aðlagaða þýðingin
skilar fyrirhuguðum viðtakendum sínum því hlutverki sem óskað var eftir .
Í þessu sambandi þarf að ítreka að aðlagaðar þýðingar er einfaldlega ekki hægt
að leggja að jöfnu við þýðingar; lesendur aðlagaðrar þýðingar eru ekki þeir sömu og
ávarpaðir voru í frumritinu. Ef frumritið er framsetning sem gerð er alþýðleg, ætti að
mæla þýðinguna samkvæmt þeim reglum og stöðlum sem beitt er á þýðingar í
ströngum skilningi; gagnrýnandinn ætti að dæma niðurstöðuna samkvæmt
112