I. Orð, setningar og textar II. Þýðingarýni – - Skemman

fagurfræðilegt gildismat. Á hinn bóginn getur listrænn skilningur hans og
fagurfræðilegar grunnreglur oft haft áhrif á form „þýðingar“ hans. Þegar það gerist,
ætti gagnrýnandinn ekki að áfellast þýðinguna sem „ranga“ eða „gagnslausa“ á
grundvelli strangs samanburðar á texta. Þess í stað ætti hann í umsögn sinni að leitast
við að greina mismuninn á milli „listrænnar skapgerðar“ höfundarins og þýðandans,
og sýna á hvern hátt hún hefur áhrif á þýðinguna á markmálinu. Stöku sinnum gæti
hann dregið þá ályktun, að þó að hin ólíka listræna skapgerð þýðandans hafi leitt til
nokkurra breytinga á frumritinu, þá gæti hún einnig hafa aukið gæði þýðingarinnar. 132
Það er engin tilviljun að þýðingar, sem öðlast hafa sjálfstæða stöðu sem
meistaraverk, tákni tinda í ólgandi sögu þýðinga – hugsaðu þér Ævi Benvenutos
Cellini eftir Goethe, þýðingar Schlegels á leikritum Shakespeares, þýðingu Tiecks á
Don Kíkóta (sem er meistaraverk þrátt fyrir galla í þýðingu sem hægt er að sýna fram
á), þýðingu Rilkes á 24 sonnettum eftir Louize Labé, 133 þýðingarnar á Baudelaire eftir
Stefan George (Kemp, 1965: 25, og áfram).
Eins og kom fram hér að framan, gæti verið betra að tala um frjálsa túlkun
heldur en þýðingar þegar listræn skapgerð og fagurfræðileg sjónarmið þýðandans fara
ekki saman við þau sem höfundur frumritsins hefur. Frjáls túlkun myndi þá einnig
vísa til tilvika þar sem, auk munar á listrænni skapgerð og fagurfræðilegum
hugmyndum þýðandans, frum- og markmálin eru aðgreind í grundvallaratriðum af
ósamrýmanlegri byggingu og formlegum þáttum. Þýðing sem umsetin er slíkum
vanda getur í besta falli boðið upp á „meira eða minna frjálsa notkun, endurskipulag
eða endurstefnumörkun frumverksins í sinn eigin nýja tilgang“ líkt og sagt er fyrir
með því sem er ólíkt í tungumálunum tveimur (Kemp, 1965: 17). Friedhelm Kemp
kallar þessa gerð þýðinga ákveðið form af „endursamningu“ (Umdichtung), ekki síst
sökum þess að svið breytinga á frumritinu sem hér koma við sögu, er mun víðtækara
en í markmálsþýðingum sem auðkenndar eru sem frjálsar túlkanir. Hvað sem því
líður, er skáldþýðandi skapandi þegar hann fæst við verk ljóðskálds á erlendu
tungumáli og hans „eigin nýi tilgangur“ er jafnmikið listaverk. Einungis þegar verið
132 R. Borchardt (1920: 354) skrifaði: „Höfundurinn sem þýðir getur aðeins þýtt um leið og hann
skrifar: Hann endurskapar ekki listaverk, heldur bregst við bergmálinu sem hann heyrir, svarar fyrirvaralaust
myndunum sem hann sér og útlínunum af formum þeirra.“
133 Sjá H. Friedrich (1965: 12, og áfram) og ritdóm hans um þýðingu þessara sonnetta.
119