I. Orð, setningar og textar II. Þýðingarýni – - Skemman

En þetta kemur einnig af stað því ögrandi viðfangsefni að jafna alla neikvæða
gagnrýni út með tillögu um endurbætur. Lessing heldur því fram að: ,,sá sem dæmir
þarf ekki að geta endurbætt það sem hann gagnrýnir“, en hann segir einnig að
listgagnrýnandi gefi því einfaldlega ekki gaum að eitthvað trufli hann, heldur bæti
hann við ,,vegna þess…“. Og að sjálfsögðu, sé þetta ,,vegna þess“ vel ígrundað
,,vegna þess “, leiðir það eðlilega til staðhæfingar um hvernig taka hefði átt á brotlega
hlutanum þannig að hann hefði ekki gert (okkur) bylt við“ (Lessing, ártal vantar, bls.
68). Og A. W. von Schlegel, (1963: 99), sem sjálfur er reyndur og farsæll þýðandi,
gerði þessa athugasemd: ,,Að mínu áliti er það býsna sanngjörn krafa, að þegar
þýðingar eru gagnrýndar ætti alltaf að gera tillögu um lækningu.“ Til þess að forðast
allan grun um hreinar hártoganir, ætti ætíð að virða þessa grundvallarreglu.
Eigi að finna samsvörun við hlutlægni í viðmiðum og flokkum sem skipta máli
í þýðingarýni, verður að gæta að því að líta á textann sem verið er að meta sem
þýðingu, og að fjallað sé um hann sem slíkan. Af því leiðir, að atriði eins og
bókmenntalegt gildi höfundarins, hugmyndaauðgi, djúphyggni, fræðileg nákvæmni,
o.s.frv., skipta minna máli en að ákvarða af hlutlægni (þ.e.a.s. sannanlega) hvort og að
hve miklu leyti textinn á markmálinu jafngildir innihaldi textans á frummálinu.
Hér er aftur á ferðinni, með tilliti til uppbyggjandi þýðingarýni, það ögrandi
viðfangsefni að leggja fram gagntilboð vegna lausna sem hafnað hefur verið. Samanburður
við frumtextann veitir lesanda gagnrýnandans tækifæri til þess að velja á milli
mismunandi jafngilda. Walter Widmer (1959: 82) setur fram lærdómsríkt dæmi um
þetta. Widmer átelur þýðanda fyrir lélega þýðingu eða endursköpun á franska
orðtakinu „une abondance de gestes “. Hann kallar þetta orðtak Flauberts dæmi um
„óljós orð yfir óljósar hugsanir“ og eftir könnun á ýmsum þýskum þýðingum sem
tiltækar voru, dregur hann þá ályktun að „þýðandinn (réttlætanlega) skildi það
jafnlítið og Flaubert “. Þess ber að gæta að þetta er nákvæmlega viðeigandi hjá
þýðandanum. Það er ekki skylda hans að bæta fyrir verk höfundar og finna upp
eitthvað sérstakt látbragð eða pat sem samhengið gæti virst heimila, þ.e.a.s. líkt og
gagnrýnandinn Widmer leggur til í stað „une abondance de gestes“ sem hann álítur
„betri þýðingu“: „hann ypptir öxlum án afláts og hristir höfuðið.“ Lesandi
gagnrýnandans mun ekki láta sannfærast af þessari rök-semdafærslu og mun taka
afstöðu með hinum rægða þýðanda. Burtséð frá þeirri staðreynd að tillaga Widmers
vekur önnur íhugunarefni (hún gæti gefið til kynna að maðurinn væri með
33