I. Orð, setningar og textar II. Þýðingarýni – - Skemman

formmiðaðra texta. Líkt og Foltin (1968, bls. 248) segir, er hann með meira mikillæti,
að hluta til vegna meiri stílfágunar. Í samræmi við það, er þörf á fágaðri stöðlum af
hálfu þýðandans og gagnrýnandans og eru þeir fyllilega réttlætanlegir.
Ekki er heldur hægt gagnrýnislaust, að útnefna ljóðlist í formmiðuðu textategundina
einfaldlega sem bókmenntalegt listform. Níðskrif, sem og háðsádeilukvæði,
verður að útnefna í áhrifsmiðuðu tegundina, því að markmiðið með þýðingunni er
fyrst og fremst að ná sömu óyrtu áhrifunum í markmálinu. 62
Sé þetta dregið saman, getum við sagt á grunni áformuðu meginreglnanna, að
formmiðaðir textar nái yfir bókmenntaprósa (esseyjur, ævisögur og belles-lettres),
hugmyndaríkur prósi (atvikssögur, smásögur, stuttar skáldsögur og ástarsögur), og
ljóðlist í öllum sínum formum (frá fræðiljóðum til þjóðkvæða til hins tilfinningalega
hreina). Með því að öll þessi form hafa það hlutverk að flytja eitthvert innihald, glata
þau sínum einstaklingsbundnu einkennum ef ytri eða innri form höfundar frumtextans
eru ekki varðveitt í þýðingu, hvort sem það er í skáldlegum stöðlum þeirra, stíl þeirra
eða listrænni byggingu. Nauðsyn á nákvæmu samræmi innihalds, sem er einkennandi
fyrir innihaldsmiðaða tegund texta, lendir hlutfallslega í öðru sæti gagnvart kröfum
um samlíkingu forms og um jafngildi fagurfræðilegra áhrifa.
Gagnrýnandinn verður einnig að taka ákvörðun um hvort þýðandinn hafi stigið
„skrefið af málstiginu upp á bókmenntastig aðgerða“ (eins og Georges Mounin [1967:
123] myndi segja), og gefið þýðingunni „gæðaþátt til viðbótar, fagurfræðilega þáttinn,
’bókmenntalega‘ gljáann.“
Það er óhjákvæmileg afleiðing af ofangreindri kröfu, að öfugt við
innihaldsmiðuðu textategundina, þar sem tungumál þýðingarinnar stjórnast af
markmálinu, stjórnast tungumál formmiðuðu tegundarinnar af frummálinu.
Til dæmis getur í innihaldsmiðuðum texta verið í lagi að líta fram hjá orðaleikjum
í þýðingu án þess að óbreytanleiki innihaldsins skerðist. Í formmiðuðum
texta, aftur á móti, er nauðsyn að finna samsvarandi ráð til að halda bókmenntalegu og
þýddar. Andstætt áliti þeirra Ortega og Widmers, er ekki gefin nægilega góð mynd af ýmsum léttum
skáldskap í innlendum þýskum bókmenntum. Þýskir rithöfundar virðast ekki hafa hæfileika
bandarískra eða enskra höfunda í morðgátum – bókmenntagrein sem bæði örvar og slakar á, veitir létti
frá hversdagslegu álagi. Góðan léttskáldskap er mun oftar að finna hjá frönskum, enskum og
bandarískum höfundum en hjá Þjóðverjum, sem eru annaðhvort of hámenningarlegir og merkilegir með
sig eða of einfaldir til að framleiða sölulist án fágunar. En hömlulaus fjöldaneysla og þorsti eftir
útlendum glæpasögum og ómerkilegum skáldsögum hefur beint athygli gagnrýnenda að þýðingum á
þess konar bókmenntum. Það er einmitt vegna fjöldaneyslu að þýðingar, sem eru a.m.k. viðunandi hvað
málið varðar, gætu bjargað lesendum frá algjörri ringulreið hvað málið snertir.
62 Sjá nánar í áhrifsmiðaðir textar (2.2.3).
58